Rim rơnuč rơwang hrơi kŏm, mơnuih kơhnăk A Huyền, dŏ pơ să Đăk Tô, tơring čar Quảng Ngãi leng kơ pơtô ƀing čơđai amăng plơi hrăm atông t’rưng, hrăm tơlơi adoh Sêdang. Ñu hrŏm hăng mơnuih apăn bruă adoh suang Đinh Xuân Đề (Grup adoh suang tơring čar Kon Tum hơđăp) pơtô, dăp jơlan hơdră adoh suang kơ ƀing čơđai ƀơi hơdôm boh să, djru ƀing adơi hơmâo pran jua nao pơplông pơ anih prong hloh. Jing mơnuih hơmâo hrăm ƀơi Sang hră Cao đẳng Văn hoá - Nghệ thuật Quân đội, mut ngă bruă adoh suang mơ̆ng tơring čar Kon Tum hơđăp, samơ̆ yua hor đơi gru đưm, anun jing A Huyền pơwơ̆t glăi pơ plơi pla, hyu ĕp, pơkra mă djuai goong brô̆ đưm. Pran hor kar hăng apui jă rơđah bơngač amăng pran jua jing hơmâo ană plơi hmư̆ ư laih. Ayong A Huyền brơi thâo:

“Bruă pơkra goong brô̆, pĕ atông jing sang anŏ, neh wa, adơi đeh, ană amon pơsur biă mă. Ƀu kơnong neh wa djuai ania Sêdang đôč ôh, wơ̆t hăng adơi ayong Yuan hai ăt ba ană bă gơñu rai pơhmư̆ hăng hrăm atông čing, pĕ atông đing t’rưng mơn”.

Bơ ayong A Bliêt, djuai ania Sêdang, dŏ amăng ƀuôn Kon Wang, să Tân Tiến, Dak Lak akŏ pơjing dua grup čing hơgor-adôh suang brơi ƀing čơđai sang hră, mut hrŏm hơdôm tơlơi ngui pơprong anun lĕ jơnum ngui kơphê Buôn Ma Thuột, Jơnum ngui Sầu riêng Krông Pač…Ñu ăt pơčeh, črâo ba hơdôm tơlơi ngui adôh suang anun lĕ “Gà Gáy”, “Tiếng cồng chiêng buôn em” mă pri prong hloh amăng hơdôm tal pơplông ƀơi ƀon lan. Ƀing ană bă ăt tŏ tui kru thâo tơlơi adôh suang, atông čing hơgor amăng sang anŏ.

“Amăng 2 grup čing hơgor hơmâo 28 čô mơnuih, amăng anun hơmâo 2 čô ană mut hrŏm. Ră anai ană tơčua glăk hrăm sang hră Cao đẳng Gru grua adôh suang Dak Lak, ñu hrăm gah pĕ piano, hrŏm hăng anun ñu ăt hrăm pĕ gông brô djuai ania dong”.

Lơ̆m plang internet jai hrơi pok prong tui, ayong A Huyền hăng A Bliêt ăt mă yua facebook, zalo mơn či pơƀuh tơlơi hor mơ̆ng ƀing ñu, pơƀuh tơlơi khăp kơ djuai goong brô̆, yŭ adoh suang kiăng hlăk ai ñu hor tom. Ayong A Huyền brơi thâo:

“Bruă ba tơlơi adoh jua goong brô̆ pơ plang internet lĕ kiăng hơmâo lu mơnuih thâo, hmư̆ ư anŏ hiam mơ̆ng čư̆ siăng ƀing ta, hmư̆ yŭ čing hơgor goong brô̆ mơ̆ng Dap Kơdư. Thun blan rơgao, ƀing gơyut hơmâo kuai clip, phin glăi lơ̆m kâo pĕ atông goong brô̆, giong anun pơdah đĭ amăng facebook, zalo. Ƀing arăng lăng mơak jing gơñu bơni biă mă, pơtrut kâo ngă dong, jing kâo mơak biă”.

Mut hrŏm tơlơi hok mơ-ak kơ bruă ba rup rap hăng tơlơi adôh suang đưm amăng plang mơnuih mơnam, ayong A Bliêt brơi thâo:

“Kâo ăt ba pơƀuh lu rup rap ƀing čơđai atông đing trơng, atông čing, tơlơi adôh đưm, rup ayun suang…amăng plang mơnuih mơnam. Kâo čang rơmang pơ anăp anai hơmâo prăk kak, kâo amra blơi măi dar mă rup hiam hloh kiăng dưi dar mă mông pĕ gông brô̆, atông čing, adôh tơlơi adôh đưm, tơlơi ayun suang pơƀuh amăng plang mơnuih mơnam kiăng lăi pơthâo gru grua mơng djuai ania Sêdang tơl abih bang mơnuih djop kual thâo.

Ăt kar kăi hăng A Huyền, A Bliết, ayong Y Thiên Adrơng, djuai ania Êđê, sa čô mơnuih juăt ba hyu tuai čuă ngui ƀơi Dak Lak, hơdôm thun rơgao ñu jing mơnuih ngă pơlir bruă yua boh thâo ia rơgơi hăng gru grua, pơgôp ngă lar hyu anŏ hiam mơng gru grua čing hơgor tơl abih bang mơnuih. Ñu juăt pơdah pơƀuh lu video, rup rap hăng tơlơi čih lăi nao gru grua djuai ania Êđê amăng plang mơnuih mơnam. Hơdôm tơlơi čih jê̆ giăm anun tañ pơhưč lu mơnuih đing nao…

Mơng plang mơnuih mơnam, ñu dưi pơlir nao rai lu mơnuih hor kơ gru grua amăng lŏn ia hăng tač rơngiao. Lu tuai čuă ngui hăng kông ti ba hyu tuai čuă ngui tui nao pơ ñu kiăng ba hyu tuai ƀuh ƀơi anăp, hmư̆ tơl tơngia jua čing hơgor kual Dap kơdư hăng dưi mut hrŏm tơlơi hơdip, tơlơi phiăn mơng djuai ania Êđê hluai tui hơdôm bruă hơduah ĕp sit nik.

Ayong Y Thiên hơmâo prăp rơmet hơdôm tour hyu ngui kah hăng “Mlăm tơpai čeh”, “Mlăm dap kơdư hing ang”, ƀudah “Nao pơ čư̆ trun pơ plơi” bơwih brơi kơ ƀing tuai. Ñu ră ruai “Lơ̆m ƀing ta ƀuh tơlơi phara mơ̆ng djuai ania ta, ƀing ta amra thâo pơpŭ, djă pioh, pơ-ư pơ-ang hăng pơƀuh hyu gru grua anai kiăng ƀing tuai hăng pran jua thâo pơpŭ hăng khăp biă mă”.

“Mlăm Dap Kơdư hing ang jing kơđŏm pran jua biă mă, biă ñu lĕ bruă atông čing hăng pĕ goong brô̆, adoh Eirei - kưt. Ƀing tuai ñu hor biă hăng gru atông čing djuai ania Êđê. Gơñu kơƀă kơƀơ amăng bah lơ̆m thâo anŏ mơak phara mơ̆ng goong brô̆ pơkra mơ̆ng kram, pơ-o, hăng yŭ mơñi mơng djuai goong brô̆ anai. Lơ̆m ƀuh tuai ñu hor, kâo mơak biă, jing pơtrut pran kâo hloh. Tơlơi anai ngă kâo pơ-ư pơ-ang hăng klă biă či pơƀuh anŏ yom mơ̆ng gru grua anai kơ ƀing tuai amăng čar ta wơ̆t hăng čar rơngiao”.

Mơng hơdôm jơlan hơdră ngui adôh suang phara, bruă tui gru grua, “Tơlơi hiam lar hyu ataih” jai hrơi hơmâo lu tuai thâo tơlơi hơdip kơ mơnuih djuai ania Êđê. Hăng bruă čuă ngui amăng plơi pla jai ngă mơnuih ƀôn sang lăng yôm gru grua mơng djuai ania pô. Y Thiên brơi thâo: “Lơm ƀing tuai hluh rơđah hơdôm tơlơi hiam klă amăng gru grua djuai ania gơmơi, ƀing gơñu amra pơtrut pơsur hăng pơlăi nao rai tơlơi găn rơgao mơng ƀing gơñu, čang rơmang ƀing ta dưi pơjing tơlơi hơdip plơi pla jai hrơi hiam klă ƀiă dong”.

“Kâo juăt ba hyu tuai čuă ngui amăng lŏn ia hăng mơng tač rơngiao hyu lăng hăng hơduah ĕp ƀơi dơnao ia Lak, Buôn Đôn hăng hơdôm anih čuă ngui pơkŏn. Ƀơi Buôn Ma Thuột hơmâo anih hiam phara mơng plơi pla dik dak mơ-ak. Nao pơ Buôn Đôn lĕ anih dŏ hơdip mơng hơdôm djuai ania Êđê, Lào, M’nông, jing anih hơmâo gru grua yôm phara biă mă. Bơ nao pơ dơnao ia Lak, tuai čuă ngui amra nao lăng rơman hăng gru grua phara mơng djuai ania ƀơi anai. Rĭm anih lêng kơ hơmâo anŏ phara kơ lŏn mơnai glai čư̆, kơ gru grua, gơnam ƀong hăng lu anŏ phara”.

Tơlơi hor mơng tuai čuă ngui lĕ pơtrut kiăng rĭm čô mơnuih ƀơi kual Dap kơdư thâo pơpŭ, lăng yôm gru grua mơng djuai ania pô hăng ngă lar hyu tơl abih bang mơnuih kiăng gum tơngan hrŏm ngă hiam tui plơi pla.

Ƀing ta glăk hmư̆ yŭ er adoh rơnguă, hyŭ pran mơ̆ng tơlơi adoh “Thương mẹ - Khăp kơ amĭ” yua Y Moan Hmok, djuai ania Êđê, pơčeh tơlơi adoh, pơkra jŭ hăng adoh. Amăng tơlơi hơdip phrâo, hơmâo hlăk ai djuai ania ƀiă gir ĕp glăi gru ama grua amĭ - bluh bơngăt jua amăng rim yŭ adoh. Ƀu kơnong hơmâo ƀơi anih pơhrip jua adoh ƀudah pơ anih nao adoh, gơñu ba tơlơi adoh đưm amăng plang internet, pơjing Tik Tok, YouTube, Facebook jing “anih pơdah tơlơi adoh đưm” kiăng hơmâo lu mơnuih pơhmư̆, pơhưč pran hăng jai thâo pơpŭ hloh. Mơnuih juăt adoh - pơčeh tơlơi adoh Y Moan Hmok, glăk mă bruă ƀơi Khul adoh suang Djuai ania Dak Lăk ră ruai kơ thun blan ñu pơčeh phrâo, pơƀuh hyu tơlơi adoh đưm amăng plang internet.

“Bruă anai kâo lăng djơ̆ biă či pơƀuh hyu tơlơi pơhiăp mơ̆ng djuai ania ta, gru grua mơ̆ng ƀing ta kiăng abih bang mơnuih thâo, biă ñu lĕ ƀing hlăk ai gơñu thâo khăp kiăng hăng pơpŭ. Gru grua djuai ania ta, biă ñu lĕ plơi pla ta, pơhmutu kah hăng vvơi Dak Lăk hơmâo gru grua djuai ania Jarai, Êđê, M’nông, Thái, Mường, Mán...jing ngă pơhưč ƀing tuai, biă ñu hăng mơnuih kiăng hơduah ĕp gru grua đưm, kiăng arăng thâo hluh rơđah kơ gru grua hiam, tơlơi dŏ dong ƀong huă, tơlơi phiăn mơ̆ng rim kual plơi pla”.

Hăng pô pơčeh tơlơi adôh A Lâm, djua ania Sêdang, 38 thun, plang internet jing “anih pơƀuh brơi abih bang mơnuih” kiăng lăi pơthâo tơlơi adôh suang djuai ania brơi abih bang mơnuih thâo. Hlâo anun hrăm sang hră pơtô tơlơi adôh suang ƀôn prong Hồ Chí Minh, ñu pơwot glăi pơ plơi pla, hrĭp mă tơlơi adôh, dar mă rup ƀing mơnuih thâo adôh tơlơi adôh đưm, atông čing, ba pơƀuh amăng plang mơnuih mơnam. Ñu brơi thâo: “Clip mă dar mă tui pô kiăng đôč, samơ̆ hơmâo lu mơnuih hor, yua anai lĕ tơlơi adôh jê̆ giăm hăng yôm phara”. Hrŏm hăng bruă ĕp pơƀut glăi tơlơi adôh đưm, tơlơi ayun suang, hơdôm tơlơi pơčeh mơng A Lâm ăt hơmâo abih bang mơnuih čơkă mă. Tơlơi atông “Tiếng gọi bạn” brơi đing trơng mơng ñu mă pri ia mah amăng tal pơplông ngui adôh suang amăng mơnuih mơnam, laih dong mă pri ia kông mơng anom bruă ngui adôh suang (Ding jum gru grua-bơrơguăt drơi jăn hăng tuai čuă ngui).

Pô pơčeh tơlơi adôh A Lâm čang rơmang ngă hiưm pă kiăng ƀing hlăk ai hor tŭ mă tơlơi adôh djuai ania pô amăng rơnuk phrâo anai:

“Kâo čang rơmang ƀing hlăk ai rơnuk anai anăm hŭi lơm ta hơduah ĕp, hmư̆, hrăm tơlơi adôh suang gru grua djuai ania pô. Anŏ yôm phara mơng gru grua djuai ania pô hơmâo tơlơi adôh, čing hơgor, gông brô̆ pơkra mơng kram djrao mơng djuai ania mơ̆ juăt yua amăng plơi pla hăng lăng yôm biă mă. Pơhmutu, sa čô mơnuih rơgơi kơhnâo djă sa boh čing, adôh tơlơi adôh tui er ting ting, rơngê, buh ao hơnuai, laih dong dar mă rup ba pơƀuh amăng plang mơnuih mơnam amra hơmâo lu mơnuih ĕp lăng. Tui kâo pơmĭn, tơdah ƀing ta tŏ tui djă pioh tơlơi adôh suang djuai ania pô hăng lăi pơthâo lu amăng plang mơnuih mơnam ĕp lăng amra pơhưč lu mơnuih lăng, yua anai lĕ anŏ yôm phara mơng djuai ania, phara hăng anih pơkŏn, amra ngă lar hyu amăng abih bang”.

Amăng rơnuk hơmâo lu yŭ er tơlơi adoh goong brô̆ rơnuk phrâo, lu hlăk ai ƀơi Dap Kơdư glăk djă pioh hăng ngă phrâo tui gru đưm, kiăng tơlơi adoh rơngê, ting ting, eirei, kưt, jua čing hơgor - “bơngăt” plơi pla - hơmâo djă pioh na nao, bang hyu ƀơi plang internet. Hăng pran jua hur har, thâo pơčeh, hăng mă yua boh thâo ia rơgơi phrâo, gơñu bang hyu anŏ yom gru grua hiam, pơhưč lu tuai glăi čuă lăng kual lŏn hing ang Dap Kơdư./.