VOV4.Jarai - Dêh ]ar ta ră anai ăt do# mơng giăm truh 70% mrô mơnuih [ôn sang glăk do# hơd^p mơda [ơi hơdôm kual plơi pla, [ing juăt bruă lăi le\, kiăng hơdra\ pơtrun pơđ^ kyar bruă đang hmua, plơi pla pơđ^ kyar kơja\p phik pơ\ anăp anai, hră ]ih pơkra Bruă jơnum Ping gah tal 13 kiăng hmâo jơlan gah dưi ngă djru pơđ^ kyar bruă đang hmua hăng pơđ^ tui prăk pơhrui glăi kơ mơnuih [ôn sang.

Hơdôm thun rơgao, Ping gah hăng Kơnuk kơna hmâo laih lu hơdră bruă gum djru kiăng pơđ^ kyar đang hmua, mơnuih ngă đang hmua hăng plơi pla.

Hơdôm jơlan hơdră pơkă pơdo\ng plơi pla phrâo mă yua bôh thâo phrâo mơng lo\n ia ta kơ bruă đang hmua hmâo lu bôh than yôm phăn, djru ngă pơplih [o# mơta plơi pla, pơplih tơlơi hơd^p mơda, pơđ^ tui gơnam tam, pran jua kơ mơnuih ngă đang hmua hăng pơtrut bruă bơwih [ong lo\n ia.

Khă hnun hai, gơnong bruă đang hmua plơi pla ră anai glăk bo\ng glăi hăng lu tơlơi lông hăng tơlơi [u phă kơ ayuh hyiăng, ia ling dăo, kơ[ah ia…

Anun le\, tơlơi ba tơbiă kiăng pơđ^ kyar kơja\p khom hmâo bruă mă hăng jơlan gah pơđ^ kyar rơđah rơđông pơ\ anăp anai.

Tui hăng Nai tha prin Nguyễn Lân Hùng, Khua ]ih pioh Khul hơdôm gơnong bruă sinh học Việt Nam, amăng hră ]ih pơkra bruă Jơnum tal 13 tơlơi phun kơ mơnuih ngă đang hmua kiăng đing nao truh bôh yôm pok tơbiă jơlan gah pơđ^ kyar rah bruă bơwih [ong nao hrom hăng bôh tu\ yua mơng mơnuih [ôn sang ngă plai [ia\ ano# bơdjơ\ nao [u klă mơng ayuh hyiăng:

“Ngă hiưm hơpă kiăng neh wa hmâo tơlơi hơd^p mơda klă hloh, hrưn đ^ amăng tơlơi hơd^p mơda, hrom hăng anun dưi pơgang rah hơdôm tơlơi gah ayuh hyiăng [u klă ngă…

Tơlơi anai kiăng hmâo amăng Tơlơi pơtrun pơsit tal anai khom pơjing bôh than phrâo djru kơ plơi pla hrưn đ^ kơja\p kơtang hloh.

Tơdơi kơ Jơnum prong hơdôm bôh [irô Kơnuk kơna, hơdôm [irô khul gru\p khom djru brơi kual plơi pla hrưn đ^ kơtang tit, hăng [ing gơmơi hơdôm mơnuih mă bruă kơsem min amra djru tơlơi gum pơhiăp kiăng amăng Tơlơi pơtrun pơsit dưi lăi tơbiă jơlan gah, jơlan nao djru kual plơi pla hrưn đ^ kơja\p kơtang hloh”.

Ră anai gơnong bruă đang hmua plơi pla glăk bo\ng glăi hăng lu tơlơi lông hăng tơlơi [u phă kơ pơplih ayuh hyiăng, ia ling dăo, kơ[ah ia

Djơ\ pran hrom hăng tơlơi pơmin anai, ơi Hà Văn Thắng, Kơ-iăng Khua Khul Anom bơwih [ong tơring ]ar Hoà Bình lăi le\, hăng 3 tơhnal ba tơbiă prong mơng pơđ^ kyar kơja\p le\ bôh tơhnal bơwih [ong, hơđong mơnuih mơnam hăng pơgang anih anom do# le\ hơdôm tơlơi kơsem min kơ tơlơi bơwih [ong phrâo khom hmâo lu mơnuih [ôn sang, anom bơwih [ong tu\ mă kiăng mă yua pơ]eh phrâo amăng hơdôm bruă mă bơwih [ong huă, s^ mdrô.

Mơng anun, djru pơđ^ kyar bơwih [ong mơnuih mơnam kơja\p phik amăng rơwang pơ\ anăp. Ơi Hà Văn Thắng lăi đ^ tơlơi pơmin:

“Kiăng hmâo 3 tơhnal anai [u hmâo jơlan hơpă ôh kah hăng jơlan mă yua sa hơdră bơwih [ong pơmin kah hăng phrâo samơ\ bôh nik `u hmâo sui laih amăng mơnuih mơnam, anun le\ hơdră bơwih [ong pơhlôm ako# tlôn.

Hơdră ngă đang-dơnao-war le\ hơdră bơwih [ong pơhlôm abih bang samơ\ hơdră bơwih [ong anai amăng rơnuk anai do\ng amăng hơdră mrô hăng hơdră sinh học…

Abih bang tơlơi anai kiăng ngă rơđah amăng hră ]ih pơkra kiăng hơdôm bôh anom bơwih [ong hăng mơnuih [ôn sang hmâo tơhnal ngă juăt, thâo djop, ta`, amu` thâo hluh hloh.

Kâo pơmin anun le\ hơdôm tơhnal pơkă mơ\ hơdôm Hră pơ-ar dưi ]ih pơkra hăng dưi pel e\p [ơi sa dua mông jơnum bruă kơđi ]ar prong hloh mơng lo\n ia, khom dưi mă yua amăng tơlơi hơd^p mơda dơlăm hăng hmâo tơhnal lar hyu prong. Yua anun, khom ngă rơđah tơhnal pơkă kơja\p le\ hiưm `u?”

Hră pơ-ar Jơnum Ping gah tal 13 kiăng hmâo jơlan gah dưi ngă djru pơđ^ kyar đang hmua

Hăng hơdôm mơnuih ngă đang hmua lăi le\, ăt do# mơn ră anai amăng bruă bơwih [ong [u hơđong, akă hmâo pơphun kơja\p.

Yua anun, gơnam tam ngă rai [u dưm kơnar anun tơnap gum hrom hơdôm mơta gơnam tam hmâo nua. Ơi Nguyễn Văn Sinh, să Tiền Phong, tơring glông Ân Thi, tơring ]ar Hưng Yên rơkâo đ^:

“Hră ]ih pơkra bruă Jơnum Ping gah le\ khom na nao lăi pơhing kơ lu mơnuih ngă đang hmua thâo bruă ngă hrom lu mơnuih, bơwih [ong huă prong hơbit hmâo tom tơlơi phiăn pơkă rơđah rơđông anun kah mơng hơđong.

Ră anai le\ đing nao bơwih [ong anom mă bruă hrom anăp nao bruă ngă rai gơnam tam tui hơdôm gơnam kiăng ba glăi bôh tơhnal bơwih [ong prong kơ mơnuih ngă đang hmua”.

{ơi rơnoh lăng pơkon, tui hăng Nai prin tha Đào Thế Anh, Kơ-iăng Khua Anom kơsem min bôh thâo phrâo đang hmua Việt Nam, rơbêh kơ 30 thun pơplih phrâo, tơlơi bơwih [ong sang ano# hmâo djru phun kiăng pơ]eh rai truh kih mơng bruă đang hmua ăt kah hăng pơđ^ kyar plơi pla.

Amăng rơwang pơ\ anăp, bruă bơwih [ong sang ano# amra ăt hmâo lu mơn amăng bruă bơwih [ong huă.

Yua anun, khom ngă tui dong bruă bơwih [ong huă sang ano# nao hrom hăng bruă bơwih [ong hrom. Tơdah tơlơi bơwih [ong sang ano# [u hur har amra [u hmâo lu anom mă bruă hrom ôh:

“Pơ\ anăp anai, amăng hrơi blan pơplih phrâo bruă măi mok, amra djă pioh [ơ [ia\ lo\n ngă hmua ia, kiăng [ia\ tui mơnuih mă bruă do# glăi kiăng pơplih phrâo bruă mă pioh pơđ^ kyar đang hmua, ngă rai gơnam tam s^ mdrô klă hiam hăng dưi mut hrom jing yôm phăn biă.

Mơng anun kiăng pơhlôm pơđ^ kyar hơđong kơ gơnong bruă đang hmua”.

Lu mơnuih juăt bruă đang hmua ăt rơkâo đ^ mơn, kiăng mơnuih ngă đang hmua hmâo tơlơi hơd^p klă hloh, hrưn đ^ amăng tơlơi hơd^p mơda, hrom hăng anun kiăng bo\ng glăi hăng hơdôm tơlơi pơplih ayuh hyiăng… amăng Tơlơi pơtrun pơsit mơng Jơnum Ping gah tal 13 khom pơjing rai tơhnal phrâo djru kơ plơi pla hrưn đ^ kơtang hloh.

Hrom hăng anun, đing nao truh bruă pơlar đang hmua dlai klô ngă plai [ia\ mă yua ia jrao, kơdo\ng lo\n tơhroh, pla kyâu gôm lo\n…

Pơtrut mă yua bôh thâo phrâo djru klă hloh kơ bruă ngă đang hmua hăng tơlơi hơd^p mơda mơnuih [ôn sang [ơi kual plơi pla.

Hrom hăng anun, ru\ tơgu\ tơlơi ]ang rơmang mơng hlăk ai plơi pla pơphun bruă mă kiăng pơđ^ kyar gơnong bruă đang hmua kơja\p phik pơ\ anăp anai./.

            Nguyễn Hằng: Pô ]ih – Siu H’ Prăk: Pô pơblang