VOV4.Jarai - Thun 2016 rơgao h^ hăng lu tơlơi hăng bôh than dưi ngă amăng bruă bơwih [ong huă yôm phăn kah hăng anai le\ thun blung a mơng Kơnuk kơna phrâo – Kơnuk kơna pơ]eh phrâo hăng ngă tui  hrom hăng hơdôm jơlan pơplih bruă tuh pơ plai s^ mdrô, djru anom bơwih [ong đ^ kyar hăng pơtrut pran jua pơ phun bruă, pơplih phrâo pơ]eh pơkra.

Anai dưi lăng le\ hơdôm gru rơđah mơng bruă bơwih [ong amăng thun 2016. Khă hnun hai, tơlơi bơwih [ong dêh ]ar Việt Nam ăt kơdo\ng glăi mơn hăng lu tơlơi tơnap kah hăng đ^ kyar GDP [u djơ\ hăng tơhnal ba tơbiă, hnưh do\ng bruă hrom jai hrơi jai lu…

            Bôh than mơng Kơnuk kơna pơ]eh phrâo

            Tơlơi [uh rơđah hloh mơng bruă bơwih [ong  thun 2016 le\ tơlơi bơwih [ong prong hơđong, hơdôm tơlơi dưm kơnar prong phun dưi pơhlôm.

Kơnuk kơna gleng nao laih bruă ]râo ba, git gai hmar, gum hrom kơja\p kơplah wah hơdră bruă prak kak hăng hơdôm hơdră bruă pơkon pioh wai lăng tơlơi đ^ noa gơnam tam, hơđong tơlơi bơwih [ong prong hăng pơtrut đ^ kyar.

Biă `u le\ rơgao kơ tơhnal pơkă pơhrui ngăn drăp, lu anih anom, lu gơnong bruă pơplih phrâo ngă tui kho\p.  Tơlơi đăo gơnang mơng anih anom s^ gơnam tam, tơlơi đăo gơnang mơnuih mơnam dưi pơđ^ tui.

            Sa amăng hơdôm tơlơi kiăng lăi nao phun hăng ăt le\ gru pơđom pioh amăng  đ^ kyar bơwih [ong thun 2016 le\ bruă gleng nao bơkơtoai pơtlaih ano# tơnap kơ anom bơwih [ong amăng bruă bơwih [ong s^ mdrô, pơtrut  đ^ kyar bơwih [ong.

Tơdơi kơ Kơnuk kơna phrâo dưi pơjing hmâo pơsit laih jơlan gah pơplih mơng jơlan gah pơtrun bruă ]ar  hơdai nao Kơnuk kơna pơ]eh phrâo, mă bruă.

Thun  2016 jing laih gru grua bơwih [ong dêh ]ar Việt Nam kah hăng thun blung a pơdo\ng tơhnal prong hloh akă hmâo mơng hlâo gah tơlơi pơdo\ng anom bơwih [ong, hăng 110.100 bôh anom bơwih [ong phrâo pơdo\ng, đ^ 16,2% bơhmu hăng thun hlâo.

            Khă rơnoh đ^ kyar GDP mơng thun 2016 [u djơ\ hăng tơhnal pơkă ba tơbiă (6,7%), samơ\, hơdôm mơnuih juăt bruă lăi le\ amăng tơlơi bơwih [ong rong lon tơnah [u gal, amăng dêh ]ar bưp lu tơlơi tơnap yua kơ ayuh hyiăng, rơhuông adai lon mơnai pơ plih  na nao le\ hmâo laih rơnoh đ^ kyar 6,21% jing truh kih mơn.

Ơi Hà Quang Tuyến, Khoa apăn glông bruă prak kak dêh ]ar Phun akha anom bruă ju\t yap brơi thâo:

             “Amăng bruă bơwih [ong lăng hrom hmâo lu ano# rơđah. Sa le\ tơlơi bơwih [ong đ^ kyar dong, pơdah [ơi 3 blan tơdơi ăt dlông hloh kơ 3 blan hlâo mơn hăng hmâo tơlơi pơplih klă amăng 3 blan tal 3 hăng tal 4.

Tal blung a đ^ kyar tơlơi bơwih [ong mơng Việt Nam hmâo lu samơ\ [u hluai tui kơ bruă mă yua kông ngăn lon mơnai dlai klô.

S^ gơnam prong kơ dêh ]ar ta] rơngiao po\t glăi dong. Git gai hơdră bruă prak kak hăng noa `u hmâo hơdôm ano# klă hăng hơđong.

Yua anun, mrô prak dêh ]ar ta] rơngiao djă pioh dưi pơsit hmâo rơnoh lu hloh mơng hlâo truh kơ ră anai hăng đ^ noa gơnam dưi wai lăng klă.”

            Hnưh do\ng bruă hrom tơnap tla amăng bruă bơwih [ong

            Hrom hăng hơdôm tơhnal rơđah, tơlơi bơwih [ong thun 2016 ăt do# lu mơn ano# akă dưi ngă kah hăng: bruă pok pơhai kơ]a\o bruă prak tuh pơ plai bruă hrom kaih, sa dua rơwang bruă mă yua prak tuh pơ plai ba glăi bôh tu\ yua [u lu hăng tơlơi do\ng hnưh gah bruă man pơdo\ng do# prong mơn.

Bruă dăp glăi hơdră lu gơnong bruă, bruă mă do# kaih, pơsir hnưh do\ng [u dưi kla hăng hơdôm sang prak s^ mdrô tơdu muan bưp lu tơlơi tơnap, bôh tơhnal [ia\.

Hrom hăng anun, hnưh do\ng hrom jai hrơi jai đ^ lu hăng amra hmâo tơhnal hloh tơhnal pơkă.

Khă pơsit dêh ]ar Việt Nam abih bang dưi tla 100% mrô hnưh do\ng lom truh hrơi pơkă tla, samơ\ tơlơi mơ\ lu mơnuih juăt bruă bơwih [ong bơngot le\ lom tơlơi ruă ako# tla prak hnưh ]an hăng kơmlai đ^ tui.

Ơi Bùi Ngọc Sơn, Kơ-iăng Khoa Anom bruă bơwih [ong rong lon tơnah, Anom kơsem min bruă bơwih [ong hăng bruă kơđi ]ar rong lon tơnah brơi thâo:

            “Hnưh hrom hăng yap wot hnưh do\ng dêh ]ar ta] rơngiao hmâo rơwang pơ phun bơrơkua hăng rơnoh jai hrơi jai đ^ lu.

Samơ\ lăp bơngot le\ tơlơi ]ang rơmang bruă bơwih [ong mơng [ing ta akă hmâo hơge\t rơđah ôh.

Rơđah đông lom [ing ta ]an do\ng hnưh lu, ano# pioh go\ng gai amra dưi pơhrui glăi kiăng pơsir hnưh amăng tơhnal pơkă mơng Kơnuk kơna, amăng ngăn drăp kơnuk kơna yap truh thun dơi amra đ^ truh 30% le\ hu^ rơhyư\t biă.

Dơnong kơ tui anun dưi pơhrui hơdôm hơpă tla hnưh abih, [u hmâo ha prak hơpă, [u dah ]an giong glăi nao tla hnưh hlao”.

            Tơlơi ]ang rơmang kơ bruă bơwih [ong thun 2017

            Thun 2017, tơhnal pơkă đ^ kyar GDP đơ đam dêh ]ar ta hrưn đ^ hmâo 6,7%, mrô đ^ noa gơnam tam [ia\ hloh kơ 4% hăng ngăn drăp khom pơhlôm wot dêh ]ar hăng tơring ]ar, [ôn prong.

Pơsit kơ tơlơi ]ang rơmang thun 2017, hơdôm mơnuih juăt bruă bơwih [ong lăi le\, Việt Nam ăt glăk [ơi ano# gơgrong gal mơn bơhmu hăng lu bôh dêh ]ar amăng kual, bruă kơđi ]ar hăng bơwih [ong prong hơđong, hmâo lu ano# gal lom pơhư\] tuh pơ plai [ơi anăp mơng dêh ]ar ta] rơngiao.

Rơngiao kơ anun, amăng thun 2017, pơsir prak tuh pơ plai đ^ kyar amra dưi pơtrut hloh, pran tuh pơ plai [ơi anăp mơng dêh ]ar ta] rơngiao pơkă hlâo hơđong.

Bruă s^ gơnam kơ dêh ]ar ta] rơngiao mơng dêh ]ar Việt Nam ăt hmâo tơlơi gal bơkơtưn mơn hăng dưi hmâo anih pioh s^ gơnam tam lu, ngăn rơnoh brơi rai dong, amra pơsit dong hăng hơdôm tơlơi pơkôl s^ mdrô hmâo laih [u dah amra k^ hăng hơdôm bôh dêh ]ar gum hrom.

Nai prin tha Phạm Tất Thắng, pô kơsem min dlông hloh gah {irô ding jum wai lăng bruă s^ mdrô dêh ]ar ta lăi le\:

            “Thun 2017 jing thun amra pok tơbiă lu tơlơi gal kơ bruă bơwih [ong mơng Việt Nam. Kiăo tui anun amra hmâo lu tơhnal gal, bơhmu tu `u kah hăng lu Tơlơi pơkôl s^ mdrô nao rai tui hluai pô mă yua.

Tơdah [ing ta dưi mă yua Tơlơi pơkôl s^ mdrô nao rai tui hluai pô hăng Khul pơlir hơbit kual ASIA – kual Mi Ko#, Khul pơlir hơbit kual Mi Ko#, hăng dêh ]ar Japan, Hàn Quốc thơ tơlơi anai amra pok tơbiă bruă s^ mdrô gơnam kơ dêh ]ar ta] rơngiao klă biă.

Rơngiao kơ anun, sa dua mơta gơnam tam phun pơkon hmâo pơ phun e\p [uh laih anih anom pioh s^ hăng dưi ngă pơhư\] hơdôm anih anom blơi gơnam dleh tơnap hloh kah hăng a`ăm hla rok, bôh troh s^ kơ dêh ]ar Japan, dêh ]ar Mi…”

            Tui hăng tơlơi pơblang mơng lu mơnuih juăt bruă bơwih [ong, đ^ kyar bơwih [ong thun 2017 amra đ^ kyar tui jơlan gah klă, gơnang kơ pơplih hơdră bơwih [ong, pơplih bruă tuh pơ plai.

Pơhiăp amăng mông klah pơ[ut mă [ơi mông Jơnum Kơnuk kơna ako# pơ phun Jơnum pơdah tui tlôn [ơi tivi hăng hơdôm tơring ]ar, [ôn prong pok pơhai bruă mă kơ]a\o bruă bơwih [ong – mơnuih mơnam hăng ngăn drăp kơnuk kơna thun 2017, Khoa dêh ]ar ta ơi Nguyễn Xuân Phúc lăi rơđah tơlơi phun ]râo ba git gai le\ hơđong prong, đ^ kyar lu hloh thun 2016 pơke\ hăng hơdră bơwih [ong, pơ plih phrâo hơdră đ^ kyar, pơđ^ tui mrô gơnam tam, ano# klă hiam, bôh tu\ yua hăng pran bơkơtưn mơng tơlơi bơwih [ong…

Hruă kơja\p phiăn pơkă, pơjing mă yua ngăn drăp kơnuk kơna.

Khom kơdo\ng glăi bôh yua kơ gru\p, hơdră rơkâo – brơi, pơsir tơpă hơdôm tơlơi ngă soh tui tơlơi pơkă amăng tơlơi phiăn.

            Kiăng pơhlôm hơđong tơlơi bơwih [ong prong ngă phun akha kơ tơlơi đ^ kyar; pơtrut pơdo\ng hơdră bơwih [ong pơke\ hăng đ^ kyar pơke\ hăng 3 tơhnal pơplih prong; pơhlôm đ^ kyar ta`, kơja\p phik, pơtrut kơtang pơplih bruă ]ar, kơtưn pơgang, pơgăn hưp [ong kông ngăn, prai prak khưi khai, pơdo\ng bruă ]ar phrâo rơnuk anai djru m[s hăng anom bơwih [ong.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr