VOV4.Jarai - Ră anai, hrom hăng phun pla phun kơ phê, tiu le\ sầu riêng ăt glăk jing phun pla ba jơlan hlâo mơng lu mơnuih đang hmua [ơi Daklak, yua kơ phun pla anai glăk ba glăi noa yôm bơwih [ong prong kơ mơnuih pla `u.

 

Khă hnun hai, bơyan sầu riêng thun anai, lu đang phun sầu riêng hmâo tơlơi krô than, krô bôh, hlung bôh mơda ha amăng ple\ ngă mơnuih pla `u bơngot kơ [u hmâo pơhrui glăi bôh `u.

           

Ơi Y Ngoăn Êban, [ơi [uôn Kroa B, să }uôr Dăng, tơring glông }ư\ Mơgar hmâo giăm truh 100 [e\ phun bôh sầu riêng Thái Lan.

 

Ơi Y Ngoăn brơi thâo: đang phun bôh sầu riêng mơng sang ano# `u ră anai glăk amăng bơyan bơnga hơdai bôh le\ hlung h^.

 

~u hmâo blơi laih jrao pơgang hlung bôh hăng jrao pơgang pơmao ba glăi pruih samơ\ ăt [u [uh tu\ yua mơn, bôh mơdah ăt do# hlung ha amăng ple\ mơn.

 

Tơdah kah hăng bơyan hlâo, sang ano# ơi Y Ngoăn pơhrui hmâo 15 tơn bôh le\, yap him lăng bơyan anai kơnong kơ pơhrui hmâo năng ai `u 6 tơn bôh, hro\ trun rơbêh kơ 60% mrô `u bơhmu hăng bơyan hlâo adih.

           

“Thun anai bơnga bluh lu samơ\ lon pơ-iă yua kơ bơdjơ\ nao mơng ayuh hyiăng anun `u [u dưi gơgrong. Phun sầu riêng djơ\ hăng lo\n pơsah [ơ [ia\ yua anun bơdjơ\ nao truh mrô bôh `u. Gah jơlan gah pơjrao ăt [u thâo mơn.”

           

Lăp lăi le\ truh ră anai, mơnuih pla phun sầu riêng [ơi tơring glông }ư\ Mgar ăt akă thâo sit mơn bôh than ba truh bôh sầu riêng hlung.

 

Lu mơnuih pơsit bôh sầu riêng hlong le\ yua kơ ayuh hyiăng pơplih, sa dua ]ô dong lăi, yua kơ hlăt pơ]ra\m anun rim sang pơgang tui sa jơlan gah. Tui anun mơn tơlơi hlung bôh mơda ăt do# mơn.

 

Tơlơi anai glăk ngă mơnuih pla sầu riêng [u tlaih bơngot yua bơdjơ\ nao [ơi anăp prăk pơhrui glăi.

 

Ơi Y Lực Adrơng, Khua Khul mơnuih ngă đang hmua să }uôr Dăng, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak brơi thâo:

           

“Ayuh hyiăng pơ-iă hang [u hơđong anun bơdjơ\ nao hrom, dua le\ mơnuih [ôn sang akă thâo jrao mă yua pioh pruih hmao tlôn anun bơdjơ\ nao hrom le\ lui ruh.

 

}ang rơmang kơnuk kơna, biă `u le\ hơdôm anom pơtrut pơsur ngă đang hmua hmâo hơdră bruă djru kơ mơnuih [ôn sang bôh thâo phrâo.”

           

Bơ\ hăng ơi Hoàng Đức Huy, [ơi să Quảng Tiến, tơring glông }ư\ Mgar hăng tơlơi găn rơgao rơbêh kơ 10 thun pla phun bôh sầu riêng, samơ\ `u ăt [uh tơnap mơn amăng bơwih brơi kơ phun sầu riêng thun anai.

 

Ơi Huy brơi thâo, khă gum hrom lu jơlan hơdră pơhra\m bơwih brơi sầu riêng, drơi pô `u ăt hyu hrăm tui lu mơn hơdôm hơdră ăt kah hăng mă yua hơdôm bruă bơwih brơi phun bôh sầu riêng djơ\ hơdră, samơ\ đang sầu riêng mơng sang ano# `u ră anai ăt hlung bôh lu mơn, tơlơi `u bơngot le\ ta#o hloh pơhrua nao mơnong bơbuă hiưm `u mơng djơ\ hơdră.

           

“Amăng hơdôm hrơi anai, kâo akă dưi pruai kơmok anun le\ pô kơnong kơ pơhrua nao [ơ [ia\ mơnong ngă bơbuă tui jơlan hla, pơgang hla bôh huăi hmâo hlăt pơ]ra\m hă, amăng hơdôm hrơi anai ta khom pruih jrao hiưm `u kiăng plai [ia\ tơlơi hlung bôh tui phiăn `u hăng hlung yua kơ pơplih ayuh hyiăng, yua kơ pruai [u djơ\ kơmok ta khom ngă hiưm hơpă?”

           

{u djơ\ kơnong kơ dưi pla lu [ơi tơring glông }ư\ Mgar ôh mơ\, hơdôm thun je# hăng anai, sầu riêng dưi pơsit le\ sa amăng hơdôm djuai phun pla hmâo prăk pơhrui glăi lu, yua anun lo\n pla djuai phun anai [ơi tơring ]ar Daklak pơhư prong đ^ lu biă hăng rơbêh kơ 6.000 ektar đang phun sầu riêng, lu biă `u [ơi plơi prong {uôn Ama Thuo#t hăng hơdôm bôh tơring glông: Krông Pa], Krông Năng, Krông {uk hăng tơring glông }ư\ Mgar.

 

Rơgao kơ pel e\p brơi [uh, bơyan sầu riêng thun anai, rơngiao kơ tơring glông }ư\ Mgar, [ơi lu anih anom pơkon amăng tơring ]ar ăt hmâo tơlơi hlung bơnga, hlung bôh mơn.

 

Yua anun tơlơi mơ\ lu mơnuih ngă đang hmua ]ang rơmang ră anai le\ dưi e\p [uh bôh than hăng bruă pơsir kiăng pơgang tơlơi anai.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr

 

 

 

{uh rơđah tơlơi lăi pơthâo anun, ano\ ngă luh bơnga, luh boh mơda hăng bruă wai pơgang arong arua] hlăt pơ]ram jing sa tơlơi bơngơ\t prong biă mă mơ\ng mơnuih pla boh sầu riêng [ơi tơring ]ar Daklak ră anai.

 

Kiăng pơsir h^ tơlơi bơngơ\t anun mơ\ng mơnuih [on sang, gơmơi lăi pơthâo sa dua mơta hơdră wai pơgang phun boh sầu riêng tu\ yua hloh. Nai prin tha Mai Văn Trị, Kơ-iăng Khua anom bruă wai lăng phun boh troh kual Dơnung pơtă pơtăn tui anai.

 

-Ơ nai prin tha, [uh mơ\n, ră anai boh sầu riêng glăk amăng bơyan đôm boh adai laih anun tơlơi ngă luh bơnga, luh boh adai do\ mơda, ngă kơ lu mơnuih pla boh sầu riêng bưp tơlơi tơnap tap, tui hăng ih nai prin tha mơnuih ngă hmua ngă hơge\t kiăng pơgăn tơlơi anai ?

 

-Nai prin tha Mai Văn Trị: Ră anai boh sầu riêng glăk boh adai, glăk pơjing rai boh mơda. Amăng thun blan anai, tơlơi yom hloh le\ ngă hiưm pă kiăng boh mơda dưi đôm laih anun pleh lui h^ boh mơda brơi `u hui [iă djơ\ hăng hnong kơtang amăng phun kyâo.

 

{ing ta khom pơkă hnong bruă bruih ia, pruai kmơ\k, gum hrom pruih ia jrao pơdjai arong arua], hlăt pơ]ram, pơgang klă than tai than djăl kiăng phun `u kjăp dưi rông boh, pơđ^ kyar djơ\ kah hăng ano\ ta ]i kiăng, boh `u prong kah hăng tơhnal pơkă.

 

-Hnun hă, samơ\ lu mơnuih ngă hmua lăi le\ bruih ia hăng pơbuă djop ano\ jing `u klă yơh, samơ\ tơlơi arong arua] hlăt pơ]ram ngă kơ boh sầu riêng ăt do\ hơmâo đô].

 

Tui anun, rơkâo kơ ih nai prin tha dưi mơ\n lăi pơthâo arong arua] hlăt pơ]ram ta juăt bưp, `u ngă sat kơ boh sầu riêng hăng hơdră pơhlôm pơgang `u hiưm pă ?

 

-Nai prin tha Mai Văn Trị: Ră anai hrom hăng bruă wai pơgang ia bruih, dưm kmơ\k ano\ jing djơ\ lăp le\, khom gleng nao kơ hơdră wai lăng arong arua] hlăt pơ]ram, kiăng kơ phun boh dưi pơgang adai boh do\ mơda.

 

Yua kơ anun, [ing ta khom nao lăng đang hmua re se kiăng thâo krăn ano\ ngă sat hăng hơmâo hơdră pơhlôm pơgang hmao kru tu\ yua.

 

Neh met wa kơđiăng hơdră pơhlôm, pơgang ngă tui lu mơta, laih anun tui hluai djuai hlăt hăng arong arua] [ing ta amra pruih ia jrao pơdjai hlăt hăng kman djơ\. Amăng plah rơwang anai, mơnuih [on sang kơđiăng kah hăng hlăt ]ur [ong phun `u, sa le\ môt dua le\ arong pre\p.

 

Dua mơta arong anai yơh pơrai ngă djai phun boh sầu riêng tơdah phun boh anun `u pơ-ai. Sa amăng hơdôm djuai arong arua] [ing ta kiăng kơđiăng dơ\ng le\, arong a]ang brung, a]ang mơtah kah hăng arong ping.

 

Djuai arong anai [ong tơdu\ hla mơda. Đơ đa arah, arong pre\p brung, arong wil mriah ăt ngă sat kơ hla mơda mơ\n, yua kơ anun khom e\p lăng tong ten hăng hơmâo hơdră pơhlôm, pơgang hmao kru.

 

Hrom hăng anun [ing ta khom pơbuă tui kman pruai ano\ jing, đ^ kơtang phun pla, kiăngphun pla `u đ^ hiam, kơtang dưi bong glăi hăng kman arong arua] ngă.

 

Sit nao e\p hmua na nao re se le\ amra [uh ta` hăng hơmâo hơdră pơgăn ta` mơ\n, djru kơ bruă pơgang arong arua] kơ phun pla ta jai hrơi kơtang, hiam klă hloh.

 

-Ơ nai prin tha, rơngiao kơ tơlơi juăt [uh luh boh mơda [udah tơlơi ngă krô than ăt hơmâo lu mơ\n amăng đang boh sầu riêng [ơi Daklak. Tui anun phun `u mơ\ng pơpă hăng hơdră pơsir hiư\m pă tơlơi anai?

 

-Nai prin tha Mai Văn Trị : Sa amăng hơdôm phun `u hơmâo, ngă kơ than boh sầu riêng luh hla, djai krô h^ tơdu\. Sa le\ yua kơ bru\ akha, bru\ mơ\ng phun yua hlăt, kman amăng lo\n ngă kah hăng pơmao phitopthora, phitinum [udah djuai pơmao pơko\n.

 

Khom hơmâo mơnuih kơhnâo kơhnăk djru e\p lăng amăng akha `u ăt kah hăng pơtong glăi tơlơi hơmâo djơh hăng anun, djru lăng kiăng thâo tong ten phun `u yua mơ\ng ano\ hơge\t ngă, yua pơmao hă [udah ano\ pơko\n.

 

Tơdah thâo krăn tong ten laih ano\ hơge\t ngă, khom hơmâo hơdră pơhlôm, pơgang djơ\ hơdră. Dua le\, [ing ta khom kơđiăng hơmâo hlăt mut ]ur [ong amăng lăm phun, hlăt [ong djơ\ arăt jơlan pơđ^ trun ia amăng lăm phun, anun phun kyâo [u hơmâo ia kyâo hrip tu\ [udah ngă hro\ hnong hrip ia hăng ayuh hyiăng, amra ngă kơ phun kyâo pơai h^, kyâo luh hla hăng djai tơdu\ mơtam yơh. Sa djuai juăt ngă sat lu hloh le\, arah ko#.

 

Hơmâo mơ\n anăn juăt lăi hmol ko# găn hrup eh akan ngă kơ phun pla. Djuai anai juăt ngă răm mơ\ng tơdu\ hla mơda, ngă pe` tơdu\, ngă kơ`^ hla, hrut h^ than phun boh, jing hla a`it a`iu, hret abih.

 

Ta khom e\p lăng na nao laih anun pruih ia jrao pơgang. Hrom hăng anun, arong wil mriah hăng pre\p [ong ăt ngă sat kơ phun pla mơ\n, kah hăng ngă kơ`^ hla, luh abih hla, do\ kơnong than laih anun than krô djai tui mơ\ng kơđuh gah rơngiao.

 

Anun le\ hơdôm ano\ ngă kơ phun boh sầu riêng djai mơ\ng tơdu\. Sit djai tơdu\ phun `u pơai tui yơh laih anun răm tui [ơ [rư\.

 

Sit răm laih hlăt, kman, một mut amăng lăm ke\ [ong sơ\l phun `u, ngă ano\ răm jai kơtang kơ phun pla yua kơ anun ta khom e\p lăng tong ten, e\p lăng na nao pơjrao, pruih ia jrao hmao kru đah mơ\ng plai [iă răm [ăm.

 

-Ơ, bơni kơ ih nai prin tha Mai Văn Trị, Kơ-iăng Khua anom kơsem min phun boh troh kual Dơnung hơmâo lăi pơthâo hơdôm hơdră phun, kiăng wai pơgang phun boh sầu riêng amăng hrơi blan glăk mơboh đôm boh mơda.

 

Nay Jek : Pơblang