VOV4.Jarai - Hăng ano# gal mơng lo\n dro\t bazan, tơring ]ar Daklak [u djơ\ kơnong kơ hmư\ hing gah kơ phê, tiu ôh mơ\ do# thâo truh kơ hơdôm djuai phun bôh troh jơman klă hiam kah hăng sầu riêng, [ơr, bôh pơ-o#, vải…

 

Amăng anun phun [ơr Booth jing sa amăng hơdôm phun pla ba glăi noa yôm djru kơ lu sang ano# ngă đang hmua [ơi tơring ]ar Daklak hơđong tơlơi hơd^p mơda sang ano#.

 

Khă hnun hai pla hăng bơwih brơi phun [ơr booth [u amu` kah hăng djop djuai [ơr pơkon.

 

Sa amăng hơdôm tơlơi mơ\ mơnuih pla phun [ơr đing nao ră anai le\ tơlơi phun `u bluh bơnga lu biă samơ\ mrô bôh hơdai [u lu ôh.

           

Ơi Nguyễn Thanh Tùng, [ơi să Ea Tân, tơring glông Krông Năng hmâo giăm truh 1 ektar lo\n pla phun bôh [ơr booth, glăk hmâo bôh.

 

~u brơi thâo, sang ano# `u le\ sa amăng hơdôm mơnuih ba jơlan hlâo pla phun bôh [ơr booth anai [ơi să.

 

~u hmâo hyu hơduah e\p hơdôm hơdră pla phun bôh [ơr anai.

 

Hơdôm thun hlâo adih đang phun bôh [ơr mơng `u bluh bơnga hơdai bôh klă biă, hmâo lu bôh dưm kơnar mơtăm.

 

Hăng giăm truh 200 [e\ phun [ơr, rim thun sang ano# `u pơhrui hmâo 15 tơn.

 

Tui anun mơn 2 thun je# hăng anai, ăt hăng hơdră bơwih brơi kah hăng hlâo mơn samơ\ mrô `u hơdai bôh [u lu ôh khă bơnga `u bluh lu hai. Ơi Tùng bơngot:

           

“Phun bôh [ơr booth pla hluai tui lu kơ ayuh hyiăng, adai pơ-iă kơtang đơi bluh bơnga lu samơ\ mrô hơdai bôh [u lu kah hăng thun anai đang sang kâo kơnong kơ hmâo mă ha mơkrah.”

           

Bơ\ wa Hoàng Thị Tần, [ơi să Hoà Đông, tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak, hrom hăng kual lo\n 1,4 ektar pla phun kơ phê, 4 thun hlâo adih `u pla plah 60 phun bôh [ơr booth.

 

Khă lom anun phun bôh [ơr ăt le\ lom noa bôh [ơr trun hai, samơ\ prăk pơhrui glăi mơng phun [ơr [ơ [ia\ djru hơđong mơn prăk pơhrui glăi bơhmu hăng pla along phun kơ phê sôh.

 

Thun anai, rơngiao kơ tơlơi bơngot kơ ayuh hyiăng phang kho#t [u gal kơ phun kơ phê bluh đ^, `u do# sa tơlơi bơngot pơkon le\ bơyan [ơr anai bluh lu bơnga biă samơ\ hơdai bôh giong le\ hlung trun.

           

“Hơdôm pluh phun bôh [ơr samơ\ bôh `u hơdai [u sui ôh, laih anun hlung trun yơh, ]ang rơmang hiưm hơpă [ing apăn bruă anai e\p tơbiă bôh than ba truh hlung bôh hăng pơtô brơi hơdră hơkru\ pơsir kơ neh wa [ing gơmơi.”

           

Tơlơi bôh [ơr hlung bôh bơdjơ\ nao prong biă hăng mrô bôh `u tơdơi anai. Hăng hơdôm mơnuih ngă đang hmua pla along sa phun [ơr booth kah hăng ơi Hoàng Văn Trung [ơi să Quảng Tiến, tơring glông }ư\ Mgar [ơi anăp tơlơi anai hmâo pơmin nao bruă koh lui  đang phun bôh [ơr lom 2, 3 thun phun `u [u hơdai bôh.

           

“Hlâo adih kâo pla kơ phê samơ\ lom [uh phun bôh [ơr booth ba glăi tu\ yua hloh le\, kâo hơdai nao pla phun bôh [ơr, hơdôm thun hlâo adih pơhrui hmâo mơng phun bôh [ơr ăt lu mơn.

 

Samơ\ 2 thun je# hăng anai noa [ơr trun, kah hăng thun hlâo do# mă mơng 15.000 truh kơ 20.000 prăk lom sa kg.

 

{u thâo ôh yua kơ ayuh hyiăng pơplih hah bơyan hlâo hăng bơyan anai [u [uh hơdai bôh.

 

Tơdah [u dưi djă pioh thơ khom pơplih pla phun pơkon yơh.”

           

Ăt kah hăng lu phun pla pơkon, phun [ơr glăk pơphun bơyan pla phrâo hăng hơdôm blah đang [ơr booth glăk hơdai bôh.

 

Tơlơi mơ\ mơnuih ngă đang hmua đing nao lom anai le\ bơwih brơi, pơhrua nao dong mơnong ngă bơbuă hiưm hơpă kiăng kơ djơ\ pioh plai [ia\ tơlơi hlung bôh, phun bluh đ^ hiam kơja\p hmâo lu bôh klă.

 

Phun [ơr {ooth ră anai glăk amăng bơyan mơboh yua anun kiăng kơ pruai djop kmơk. Hro\m hăng anun neh met wa ăt kiăng đing nao pruai kmơk hữu cơ kiăng kơ phun [ơr dưi hr^p mă kmơk amu` hloh. Yua anun bruă pruai kơmơk hiưm pă lăp [rô hăng lăp djơ\.

 

Pô mă tơlơi pơhing phrâo c\răn hơdră hơmâo mông tơ`a hăng Nai prin tha Phạm Công Trí, Mơnuih pơtô gah bruă ngă hmua hăng pla đang glai, Anom bruă ngă hmua hăng pla đang glai Tây Nguyên amra lăi nao rơđah tơlơi anun.

 

- Ơ ơi, phun [ơr {ooth `u phara hiưm hơpă pơhmu hăng phun pla pơko\n laih dong [ing ta kiăng ngă hơge\t lơ\m pla phun [ơr ?

 

- Nai prin tha Phạm Công Trí:  Phun [ơr le\ phun kyâo hơdip kơtang yua anun akha dưi hr^p ia bơbuă amăng lo\n ăt kơtang mơn. Mơnuih ngă hmua lơ\m kiăng phun [ơr mơboh lu, [ing ta juăt pruai lu kmơk NPK yua anun ngă kơ ia bơbuă amăng lo\n kơ[ah biă mă.

 

Tơdơi kơ hơdôm tal mơboh hiam, phun [ơr amra [u hiam dong tah hăng jai thun bơnga aset tui. Bơnga bluh rai samơ\ akha [u hiam dong tah. Hơdôm ară akha a`e\ klan [ong, pơmao pơc\răm mơ\ phun [ơr lu phun kyâo pơprong yua anun bruă pruih ia jrao brơi phun [ơr le\ [u lăp djơ\.

 

Hăng phun [ơr le\ phun kyâo boh troh yua anun pruih ia jrao lu ăt [u pơhlôm hơdjă ôh. Ară akha lu biă mă yua anun bruă pruih ia jrao kiăng pơgang akha tơnap tap biă mơn. {ing gơmơi [uh hơdôm đang hmua yua kmơk hữu cơ tu\ yua biă mă, akha kơc\ao hyu kơtang hăng pơ-iă uh kơtang amra [u bơbec\ sat lơ\m phun [ơr bluh bơnga ôh.

 

Yua anun bơnga bluh rai lu. Lơ\m akha huăi hơmâo klan [ong, akha amra hr^p ia bơbuă amăng lo\n amu` biă mă yua anun phun [ơr [u kơ[ah Bo hăng kẽm dong tah. {ing ta amra [uh phun [ơr bluh bơnga laih anun mơboh hiam.

 

Bơ hơdôm đang hmua akha [u hiam [udah mơnuih ngă hmua kơnong pruai NPK đôc\ mơ\ [u djop vi lượng, [ing ta amra [uh phun [ơr kơ[ah Bo hăng kẽm, mơng anun ngă kơ phun [ơr bluh aset bơnga, krô mơboh lơ\m glăk anet.

 

Lơ\m truh bơyan hơjan, amra hơmâo lu đạm amăng rơhuông adai kah hăng neh met wa pruai kmơk ako\ bơyan brơi kơphê hơmâo lu đạm yua anun ngă kơ trung vi lượng kơ[ah amra ngă boh djruh lu biă mă.

 

-Tui hăng ih phrâo lăi nao, trung, vi lương le\ kiăng biă mă kơ phun kyâo boh troh amăng anun hơmâo phun [ơr booth, ih dưi lăi rơđah mơn kơ hơdôm ia vi lượng anai ơ ơi ?

 

- Nai prin tha Phạm Công Trí: Bruă kơsem min amăng pla pơjing phun [ơr [ơi Việt Nam ăt phrâo anai đôc\. Samơ\ hơdôm tơlơi [ing gơmơi kơsem min pơsit magiê le\ gơnam yôm biă mă [ơi phun [ơr.

 

Yua kơ amăng ako\ bơyan hơjan lo\n mơnai pơ-iă uh kơtang tơdah hla mơda bluh rai [u hr^p mă djop magiê amra ngă hla kơ`^. Mơng anun tơdah phun [ơr [u hr^p djop magiê amra ngă mơboh djruh yua kơ pơ-iă uh kơtang.

 

Kẽm ăt yôm mơn yua kơ kẽm amra ngă kơ phun kyâo boh troh bong glăi không phang kho\t ia kah hăng amra ngă kơ hla kyâo blang hiam mơng anun amra plai [iă ano\ ngă sat [ơi phun [ơr, kẽm ăt le\ gơnam\ pơsur kiăng mơboh ta` prong amra bong glăi hu\i kơ krô than hăng djruh hla [ơi phun [ơr.

 

Yua anun [ing ta amra [uh tơdah kẽm pơhlôm djop amra ngă phun [ơr bluh hiam. Bơ Bo le\ gơnam yôm phun lơ\m phun [ơr glăk bơnga truh pơ mơboh, tơdah [u djop Bo amra ngă krô than bơnga, mơboh bơbru\ mơng anet.

 

Hơdôm tơlơi [ing gơmơi hơmâo kơsem min anun le\ kẽm, Bo, magie le\ yôm biă mă [ơi phun [ơr. Samơ\ [ing gơmơi ăt kiăng pơhu\i hlâo [ing ta kiăng pruih ia jrao, pruai kơmơk lăp djơ\ kah mơng ngă phun [ơr hiam.

 

Tơdah mơnuih [on sang pruai kơmơk ngă kơ trung vi lượng [u bơkơnar, [u lăp djơ\ amra ngă lu đơi trung vi lượng. Yua anun klă hloh le\ neh met wa kiăng ngă tui hơdôm tơlơi pơtă. Dua dong le\ yua kmơk đạm, lân, kali lăp djơ\ kah mơng phun [ơr dưi bluh đ^ hiam.

 

Hnuh hă, hro\m hăng bruă pruai kơmơk, bruă pơgang hlăt mơmo\t pơc\răm [ơi phun [ơr ăt lăng yôm mơn. Yua anun ih dưi lăi pơthâo hơdôm hlăt mơmo\t juăt [uh [ơi phun [ơr [ooth laih dong mơnuih [on sang kiăng ngă hiưm pă tơdah kiăng pơgang hu\i kơ  hlăt mo\t pơc\răm ơ ơi?

 

- Nai Prin tha Phạm Công Trí: Yua kơ [ing ta dưm hla [udah djah djâo jum dar phun kyâo boh troh ngă kơ amu` pơc\eh rai klan hăng hlăt mơmo\t pơc\răm [ơi akha.

 

Yua anun [ing ta kiăng ngă tui tơlơi anai, sa le\ [ing ta pruai jrao vi sinh kiăng kơ jrao vi sinh ngă ta` bơbru\ hla kyâo laih dong ngă djai h^ hlăt mơmo\t hăng amra pơgang hu\i kơ klan [ong akha kah hăng pơmao [ơi lo\n.

 

Hơdôm hlăt mo\t juăt pơc\răm [ơi phun [ơr anun le\ hlăt ngă bơbru\ boh, krô than ….Lơ\m pla phun [ơr booth [ing ta kiăng đing nao tơlơi anai. Biă mă `u phun [ơr booth le\ phun hơmâo phitoptorra kơtang biă yua anun than krô, hla djruh gah gu\ phun [ơr tơdah bơbru\ kaih [udah [ing ta [u rơmet amra ngă gluh đ^ phitoptora.

 

Hla phun [ơr le\ anih juăt djam kơ arong aruăc\, kec\ yua anun tơdah hla phun [ơr lu truh bơyan hơjan amra ngă glêh glar kơ mơnuih ngă hmua. Tơdah [ing ta yua kơmơk hữu cơ amra ngă hla ta` bơbru\. Laih dong [ing ta pơ[ut hla amăng luh laih anun luk hro\m hăng jrao ia sinh kiăng kơ hla ta` bơbru\ anai le\ klă hloh.

 

Tơdah mơnuih [on sang pruai kmơk hữu cơ brơi phun [ơr lu đơi amra pơsur akha kơc\ao hyu amra ngă kơ djruh mơboh. Yua anun [ing ta kơnong pruai kơmơk 2 wo\t sa thun đôc\, yua kơ pruai kơmơk lu đơi amra ngă kơ phun pla [u hiam đơi ôh.

 

- Hai, bơni kơ ih ho\!

Siu H’ Prăk-Siu Đoan: Pô ]ih pơblang