VOV4.Jarai-{ơi kơ tơlơi tơnap tap kơ phun akha lo\n tơnah [ơi hơdôm tơring ]ar hơmâo glai klô, Anom bruă pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar ta tơbiă hră pơsit mrô 112 thun 2015; khoa dêh ]ar ta ăt ba tơbiă hră pơc\râo ngă tui hră pơsit mơng anom bruă Khoa pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar, kiăng kah pơpha pơkă hơdôm djuai lo\n anai, jao lo\n ngă hmua brơi kơ tơring ]ar laih anun mơnuih [on sang ngă pô. Jơlan hơdră pơtrun djơ\ hơnong anai, hơmâo mơnuih [on sang, pô wai lăng glai klô laih anun gong gai kơnuk kơna tơring ]ar tu\ ư\ biă mă yua djru pơsir tơlơi do\ bơngơ\\t amăng sui thun laih hăng anai.

Sang ano\ ơi Năh, djuai ania Bahnar, mơng sui thun laih ngă hmua pla pơjing do\ [ơi Plei Đak Ó 2, să Kon C|iêng, tơring glông Mang Yang. Khă ngă hmua hơđong kjăp amăng lu thun laih, samơ\ [ơi hră lơ kak, đơđam lo\n hmua sang ano\ `u ăt do\ amăng kual lo\n pơkă lui hlâo pioh kơ wai lăng glai klô, ăt do\ amăng anom bruă wai lăng glai klô Kon C|iêng (ră anai le\ kông ty wai lăng glai klô Kon C|iêng) pô pơgang.

Lo\n hmua sang ano\ bơn Nah tơju\ sui thun hăng anai laih

Phrâo anai, lơ\m [ing apăn bruă [ơi tơring glông, [ing wai lăng glai klô nao pơkă lăng laih anun lăi pơthâo amra ngă hră pơar jao hră kơđuh mriah [udah hră yua lo\n brơi kơ pô lo\n hmua anai, sang ano\ ơi Năh hok mơ-ak biă mă yơh, `u lăi:

‘’Lo\n hmua anai hơmâo dong mơng rơnuk ơi yă gơmơi đưm jao glăi, mơng anun [ing gơmơi ngă hmua pla pơjing hơđong kjăp sui thun laih, phun pơ o\ adih le\ yua mơng ơi yă gơmơi mơn pơdjuai. Truh ră anai, kâo amra ngă hră pô yua lo\n kiăng ngă hmua hơđong kjăp hloh. Sang gơmơi hơmâo kơnong lo\n anai đôc\ c\i ngă hmua pla pơjing’’.

{ơi tơring glông Mang Yang, kông ty wai lăng glai klô Kon C|iêng jing anom bruă hơmâo đơđam lo\n glai prong hloh, giăm 15.700 ektar. Amăng anun, hơmâo rơbêh 2000 ektar ngă anih do\ laih anun ngă hmua pla pơjing hơđong kơjăp, sui thun mơng 5 boh plơi mơnuih [on sang djuai ania [iă [ơi anai.

Tui hăng ơi Nguyễn Thanh Bình, kơ-iăng khoa kông ty glai klô Kon C|iêng, pơphun hyu tir, jao glăi rơbêh 2000 ektar lo\n anai brơi kơ tơring glông wai lăng, jao hră yua  lo\n kơ mơnuih [on sang le\ jing bruă ngă djơ\, kiăng huăi hơmâo bơrơsoa lo\n tơnah kơplah wah kông ty hăng ană plơi pla. Ơi Nguyễn Thanh Bình brơi thâo tui anai:

‘’Abih bang đơđam lo\n tơnah jao glăi kơ tơring ]ar to\m hăng lo\n ngă hmua hăng lo\n anih do\ hơmâo truh 2003 ektar. Sit nik, mrô đơđam lo\n anai, mơnuih [on sang ngă hmua pla pơjing sui laih, amăng anun hơmâo ngă hmua pơdai ia, laih anun pla phun bơr.

Mơnuih [on sang ăt c\ang rơmang arăng ba glăi tơlơi dưi kiăng [ing gơ`u ngă pô lo\n hmua, mơng hlâo laih [ing gơmơi wai lăng amăng hră pơar đôc\, biă mă `u mơnuih [on sang mơn yua lo\n anai’’.

Tơl ha boh plơi do\ mơng đưm laih hră lơkak ăt ]ih lăi lo\n glai đô]

Tui hăng ơi Đinh Ngui, khoa jơnum min mơnuih [on sang să Kon C|iêng, tơring glông Mang Yang, jơnum min pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar ngă hră pơsit mrô 112 thun 2015 kơ bruă pơtrut kơtang tơlơi wai lăng lo\n tơnah hơmâo phun akha mơng lo\n ngă đang hmua, glai klô [ơi anom bruă s^ mdrô hăng gong gai kơnuk kơna tơring glông amra jing tơlơi pơplih ba rai boh tu\ yua biă mă amăng bruă wai lăng lo\n tơnah kah hăng pơhlôm lo\n ngă hmua pla pơjing, lo\n do\ brơi kơ mơnuih [on sang:

 ‘’Amăng thun blan pơ anăp anai, [ing gơmơi amra ngă hro\m hăng kông ty laih anun anom bruă wai lăng mơng tơring glông nao pơkă glăi, pel e\p tong ten c\i ngă rơđah rơđông hrim djuai lo\n.

Pơhmutu lo\n [ơi do\ amăng lo\n ngă đang hmua, lo\n [ơi lo\n glai klô. Giong mơng anun, să ba jơlan, rơkâo đ^ gưl glông, đơđam [ơi le\ lo\n ngă hmua jing jao glăi ană plơi pla, tơdơi anai [ơk hră kơđuh mriah yua lo\n kiăng ană plơi pla ngă hmua pla pơjing hơđong kơjăp’’.

Sa bơnah dong le\, lơ\m krăo lăng hơdôm lo\n đang hmua, glai klô, lu đơđam lo\n hmua amra ăt do\ amăng kual lo\n pơkă lui hlâo pioh 3 djoai glai klô, yua dah do\ [ơi anih djơ\ lăp. Hăng đơđam lo\n anai, kiăo tui ơi Lê Trọng, kơ-iăng khoa jơnum min mơnuih [on sang tơring glông Mang Yang, kiăng hơmâo hơdră gum djru brơi mơnuih [on sang pla glăi phun kyâo amăng glai klô.

Bruă anai [rô djơ\ hăng hơdră pơđ^ kyar glai klô, laih dong [rô huăi hơmâo tơlơi bơrơsoa hăng ană plơi pla. Ơi Lê Trọng rơkâo đ^ tui anai:

‘’Hăng đơđam lo\n tal anai djơ\ amăng kual lo\n pơkă lui hlâo pioh 3 djuai glai klô samơ\ ăt do\ amăng lo\n arăng pơkă pioh 3 djuai glai klô le\ kâo rơkâo đ^ tui anai, kho\m jao glai brơi [ing gơ`u tui hăng hơdră: hră pơtrun mrô 75 thun 2015 mơng khoa dêh ]ar ta [udah hră pơsit mrô 38 thun 2016 mơng khoa dêh ]ar ta laih anun hơdră mrô 135. }i jao lo\n brơi [ing gơ`u pla kyâo glai [udah jao lo\n glai klô brơi pla kyâo glai đăm lo\n anun kơ [ing gơ`u hlao’’.

Tơring ]ar Gialai ră anai, hơmâo 11 boh kông ty glai klô hăng 4 boh anom bruă wai lăng glai pơgang tơlơi rơnuk rơnua hơmâo ako\ pơjing mơng 15 boh anom bruă glai klô mơng hlâo laih, pơ[ut đơđam lo\n hơmâo giam truh 212.000 ektar. {ơi abih bang anom bruă, lêng kơ hơmâo hră lơ kak hăng hră wai lăng lo\n tơnah aka [u djơ\ lăp, [u pơplih hmâo tlôn, [u pơ[uh sit nik tơlơi wai lăng, mă yua lo\n; bruă pơsit guai lo\n, po\ng gong laih anun ngă hră wai lăng lo\n tơnah phrâo lêng kơ ngă [ơi hră pơar, aka pơsit, pơc\râo rơđah, pơkă lăng to\ng ten [ơi anăp mơta ôh.

Yua anun, ba truh tơlơi hơmâo hơdôm pluh rơbâo ektar lo\n mơng mơnuih [on sang ngă hmua pla pơjing, mă yua amăng lo\n  sui thun laih samơ\ amăng hră lơ kak ăt lăi le\ lon glai klô.

Dăp glăi, pơplih phrâo laih anun pơđ^ tui tơlơi wai lăng lo\n tơnah [ơi hơdôm lo\n ngă đang hmua – lo\n glai klô dêh ]ar le\ hơdră ngă djơ\ lăp mơng gơnong dlông ping gah, jơnum min khoa pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar laih anun kơnuk kơna dêh ]ar ta.

Dong mơng anun, amra pơkra ming abih hơdôm tơlơi aka [u klă, do\ tơdu kah hăng bruă rung răng amăng tơlơi wai lăng, mă yua lo\n tơnah [ơi hơdôm tơring ]ar. Kiăng ngă tui klă jơlan hơdră anai, amăng thun blan pơ anăp anai, kho\m gơnang nao hơdôm anom bruă bơdjơ\  hro\m laih anun gong gai kơnuk kơna djo\p gưl.

Siu H’Mai-Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr