VOV4.Jarai - {ơi mông jơnum bơkơtuai kơ bruă ngă tui jơlan hơdră, tơlơi phiăn pơgang, prah apui [ong glai rơwang thun 2014-2018 pơphun amăng rơwang hrơi tơjuh rơgao, khua mua hơmâo pơgôp lu hơdră pơgang, prah apui [ong, laih dong, rơkâo đ^ Khua mua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar pơtrun hră kơ tơlơi tu\ yua wai lăng plai [iă apui [ong, đuh pơtuh:

Tui hăng hră lăi pơthâo mơng Grup wai lăng bruă mơng {irô khua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar kơ bruă ngă tui jơlan hơdră, tơlơi phiăn pơgang, prah apui [ong rơwang thun 2014-2018: amăng rơwang thun mơng blan 7/2014 truh blan 7/2018, dêh ]ar ta hơmâo rơbêh 13 rơbâo wơ\t apui [ong, ngă djai 346 c\ô mơnuih, 823 c\ô mơnuih rơka; huac\ gơnam tam yap lăng truh 6 rơbâo 500 klai prăk hăng 6 rơbâo ektar glai rưng. Rim thun hơmâo 3 rơbâo 287 wơ\t apui [ong glai, ngă 87 c\ô mơnuih djai, 206 c\ô mơnuih rơka, huac\ gơnam truh 1 rơbâo 631 klai prăk hăng 1 rơbâo 600 ektar glai rưng. Anih hơmâo tơlơi apui [ong [ơi plơi prong lu hloh, truh kơ 60%.

{ing pơ ala anom bruă ăt c\râo rơđah yua hơget hơmâo tơlơi apui [ong, anai le\ yua apui lơtrik răm, mă yua apui, ia săng, ia apui [u thâo kơđiăng. Hơdôm gưl, anom bruă, gong gai [on lan, pô ngă khua anom bruă, sang ano\ aka [u thâo hluh kơ tơlơi yôm mơng bruă pơgang, prah apui [ong; aka [u thâo rơđah tơlơi gơgrong bruă mơng pô amăng bruă pơgang apui [ong…Khua pơ ala ơi Nguyễn Sĩ Cương, grup khua mơng Ninh Thuận lăi nao kơ bruă s^ mdrô pơkra ia săng ngă mă c\a amăng thun blan rơgao, lăi anai yơh tơhnal ngă apui [ong rơdêh, ba truh tơlơi djai bru\.

‘’Kiăng kho\m ngă rơđah hloh kơ bruă pơsit glăi hơdră pơgang, pơgăn, mơng bruă arăng pơkra ia săng c\a c\ot c\i hơmâo mă anom bruă prong pơkra ia săng ngă mă c\a, samơ\ kâo pơmin do\ hơmâo lu bruă ngă soh pơko\n dong, hơmâo mă mă sa anom bruă đôc\ pơkra ia săng c\a c\ot ăt [u dưi pơsir bruă s^ ia săng ngă mă, ăt hơmâo lu bruă pơko\n dong. Bruă apui [ong rơdêh ngă huac\ gơnam kơ mơnuih [on sang biă mă, blơi rơdêh hơdôm klai prăk, samơ\ apui [ong le\ ta [u thâo ano\ ngă dong tah’’.

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơng Grup wai lăng {irô khua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar, ră anai dêh ]ar ta hơmâo rơbêh 2.600 ring bruă hu\i rơhyưt, amra hơmâo tơlơi apui [ong, đuh pơtuh glăk mă yua aka [u hơmâo hră pơsit [udah sem lăng pơsit brơi laih samơ\ aka [u hơmâo hră dưi mă yua mơng anom pơgang apui [ong. 110 ring bruă pơkra sang do\, sang glông hơmâo pô tuh pơ alin mă yua samơ\ aka [u hơmâo hră pơsit mơng anom pơgang, pơgăn apui [ong.

Khua mua pơsit tơdơi kơ 4 thun ngă tui jơlan hơdră, tơlơi phiăn kơ pơgang, pơgăn apui [ong thun 2014-2018, hơdôm tơlơi aka [u djơ\ biă mă `u le\ amăng bruă pơsit, sem lăng kơ bruă pơgang, pơgăn apui [ong [ơi hơdôm boh sang glông lu gưl amăng dêh ]ar ta…Khua pơ ala mơnuih [on sang ơi Nguyễn Ngọc Phương, grup khua tơring ]ar Quảng Bình rơkâo pơplih pơkra Tơlơi phiăn pơgang, pơgăn apui [ong, amăng anun pơkôl rơđah rơđông hăng hơdôm boh sang glông lu gưl hăng jơlan tơbiă đuăi tơdah hơmâo tơlơi truh:

‘’Kho\m kiăng pơplih ming amăng bruă pơgang hăng djru mơnuih bưp tơlơi truh kiăng abih bang ring bruă amăng Tơlơi phiăn man pơdong sang glông lu gưl kho\m hơmâo jơlan tơbiă đuăi, hơdră djru mơnuih tơbiă đuăi tơdah hơmâo tơlơi truh. Kâo rơkâo đ^, ră anai amăng Tơlơi phiăn man pơdong pơkra ming [ơi hơdôm boh sang prong, lu gưl, sang jưh tuai le\ [u dưi pioh rơdêh [ơi gu\ sang. Anom bruă kơnuk kơna le\ dưi mơn pioh, yua dah aset rơdêh, samơ\ [ơi sang do\ pơ [ut hro\m, kho\m hơmâo anih pioh rơdêh hơjăn `u’’.

Lu khua mua pơgôp hiăp kiăng bruă pơgang, pơgăn apui [ong kho\m pơgang hlâo yơh klă hloh. Khua pơ ala ơi Nguyễn Thanh Hiền, grup khua tơring ]ar Nghệ An rơkâo đ^ kiăng hơmâo lu hơdră pôr pơhing kiăng mơnuih [on sang thâo hluh hăng gơgrong bruă pơgang apui [ong sang:

‘’Kiăng pơ[ut ngă klă bruă hyu pôr pơhing, pơtô pơblang, kiăo tui bruă pôr pơhing lu bơnah, ba tơlơi thâo thăi mơng bruă pơgang apui [ong pơmut amăng bruă pơtô hrăm pơ sang hră. Pơplih phrâo bruă pơtô pơblang [ơi djo\p anih pôr pơhing, amăng brô|, amăng tivi, amăng internet, kiăng pioh lu mông, lu hrơi pơdah thâo kiăng arăng hmư\, arăng lăng lu hloh. Laih dong, gơ`am nao pơtô pơblang boh thâo, tơlơi rơgơi amăng bruă pơgang apui [ong, tơbiă đuăi lơ\m apui [ong sang do\ kơ abih bang mơnuih [on sang thâo’’.

Tui hăng [ing pơ ala, kiăng pơtrut ngă kơtang hloh bruă abih bang mơnuih gum pơgang, pơgăn apui [ong, hăng hơdră ngă bruă ‘’4 [ơi anih’’, phun `u le\ mơnuih [on sang, tơhan pơgang apui [ong [ơi plơi pla hăng anom apăn bruă. Khua pơ ala ơi Võ Đình Tín, Grup khua Daknông rơkâo đ^, Khua mua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar kiăng pơtrut kơtang hloh bruă wai lăng ngă tui tơlơi phiăn pơgang, pơgăn apui [ong hăng djru mơnuih bưp tơlơi truh:

‘’Kơnuk kơna ta git gai c\râo bruă kơtang hloh dong kiăng ngă tui djơ\ Hră pơtrun mrô 47 mơng Khul khua apăn bruă Ping gah kơ pơtrut đ^ pơgang apui [ong anih anom hăng djru mơnuih bưp tơlơi truh. Krăo lăng, git gai, pơtong glăi tơlơi hơmâo, tơlơi aka [u rơđah mơng tơlơi phiăn pơgang, pơgăn apui [ong ră anai, kiăng hmao tlôn pơkra ming pơtô ba djơ\ hăng Hră pơtrun mrô 20 kơ bruă pơplih ming bruă hyu hơduah e\p, sem lăng anom bơwih [ong hăng pel e\p rơnuk rơnua pơgang pơgăn apui [ong’’.

Lu mơnuih rơkâo đ^ {ing khua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar pơtrun hră kơ boh than mơng bruă wai lăng, krăo su\, c\râo bruă mơng Khul khua wai lăng djuai ania, hơdôm Jơnum min mơng {irô khua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar pơtrut wai lăng bruă pơgang apui [ong. Khua pơ ala yă Nguyễn Thị Mai Hoa, grup khua mơng Đồng Tháp rơkâo đ^:

‘’Kâo rơkâo đ^ amăng Hră pơtrun mơng Khua mua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar kho\m ngă rơđah tơlơi gơgrong bruă, ba jơlan hlâo amăng bruă pơgang pơgăn apui [ong. Tal dua le\, truh mông [ing ta kiăng lăng djơ\ bruă, djơ\ tơlơi hơmâo mơng bruă pơgang, pơgăn apui [ong, tơlơi đuh pơtuh ră anai, kiăng thâo ano\ aka djơ\ mơng thâo pơsir. Kiăng abih bang anom bruă bơdjơ\ nao gơgrong bruă. Anun le\ tơlơi aka [u djơ\, aka [u pơkôl amăng Hră pơtô ngă bruă. {ing gơmơi kâo krăo lăng le\ [uh lu tơlơi ngă bruă [u djơ\, sô hơđăp, bơrơkua nao rai [u kơnong tơlơi phiăn kơ pơgang apui [ong đôc\ ôh mơ\ hơdôm bruă bơdjơ\ nao man pơdong anih do\, jơlan nao rai, apui lơtrik’’.

Siu H’Mai: Pơblang hăng pôr