VOV4.Jarai-Amăng mông jơnum lok 11, [ing pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar ta tal 13, hơmâo pơ]rông lô kơ bruă ngă tui tơlơi bơwih [ong mơnuih mơnam dêh ]ar thun 2015; boh tơhnal ngă tui 5 thun ako\ bruă mơng thun 2011-2015, ako\ bruă pơđ^ kyar 5 thun pơ anăp, mơng thun 2016-2020. Lu tơlơi pơgop hiăp hơmâo lăi nao kơ boh tơhnal dưi ngă laih, laih dong pơblang rơđah, hơdôm tơlơi aka [u dưi ngă hăng pơdah thâo hơdră pơsir pioh pơtrut tui tơlơi bơwih  [ong huă pơđ^ kyar thun blan pơ anăp.

            Sa amăng lu tơlơi hơmâo [ing pơ ala lăi nao [ơi mông jơnum pơ]rông lô le\, thun blan rơgao, Ping gah, Khoa mir sir, Kơnuk kơna ta hơmâo gir run ngă tui lu hơdră kiăng pơ hơđong tơlơi bơwih [ong huă amăng dêh ]ar, pơgăn tơlơi dong hnưh, prak trun noa, gir run pơhro\ tơlơi [un rin laih anun pơhơđong tơlơi hơdip mơda kơ mơnuih [on sang. Biă mă `u thun 2015 tơlơi bơwih [ong huă [ơi dêh ]ar ta dưi pơđ^ rơbêh 6,68%, lu hloh yap mơng thun 2008. Lu khoa moa pơdah pran jua tu\ ư hăng 8 mơta bruă mơ\ Kơnuk kơna khoa dêh ]ar pơdah thâo, amăng anun, pơtong glăi tơlơi bơwih [ong huă s^ mơdrô kiăo tui jơlan hơdră xã hội chủ nghĩa, mơnuih mơnam ngă khoa pô, hơđong kjăp tơlơi bơwih [ong huă kơ dêh ]ar, ngă gêh gal laih anun pơtrut tui bruă mă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă mơnuih mơnam. Khă hnun hai, lăng nao 10 mơta tơlơi pơtrun aka [u dưi ngă, pô pơ ala ơi Nguyễn Lâm Thành, gru\p pơ ala mơng tơring ]ar Lạng Sơn pơdah pran jua do\ bơngơ\t, tơdah [u pơblang rơđah laih anun hơmâo hơdră pơsir ta` le\, tơnap biă mă dưi ngă pơgiong tơlơi pơtrun truh thun 2020, `u lăi:

            10 mơta tơlơi pơtrun anai jing 10 mơta bruă mă phun, yom biă mă pơđ^ kyar, boh tu\ yua kơ tơlơi mă bruă, tơlơi tu\ yua ia rơgơi kơhnâo amăng bruă mă, boh nik tơlơi dong hnưh mơng kơnuk kơna, dong hnưh kơ dêh ]ar. Samơ\ 16 mơta pơtrun adih dưi ngă djơ\ ăt jing tơlơi tơdu\ đô] mơn, kah hăng ano\ pơtrun kơ bruă pơdong sang do\ djơ\ hrom 2 mơta bruă mơtam. 10 mơta tơlơi pơtrun [ing ta aka [u dưi ngă le\ jing tơlơi pơtrun yom phun. Pơdah thâo dua mơta bruă anai [ing ta ngă tong ten laih hă, tơdah tong ten laih yua hơge\t [u ngă giong. Amăng hră lăi pơthâo, khom lăi yua mơng pơpă `u ba rai tơlơi anun. Biă mă `u hơdră kiăng pơsir khom pơdah thâo ano\ phun `u pioh pơsir kơ bruă anai.

            Lăi nao kơ bruă ngă tui 3 mơta bruă phun yom amăng tơlơi pơđ^ kyar bơwih [ong huă mơnuih mơnam 5 thun laih rơgao, hơmâo pơsir laih, pơblih phrâo tơlơi pơtrun, pơđ^ kyar mrô mơnuih apăn bruă, biă mă `u pơblih phrâo kơ bruă ]uk pơkra jơlan glông, khă hnun do\ hơmâo hơdôm ]ô khoa pơ ala lăi le\, amăng mông mut khul prong ră anai, kiăng hơmâo hơdră bruă hlom bom hloh pioh pơđ^ kyar bruă tuh tia pơkra pơjing, hơdôm hơdră pơsir hmar hloh pioh pơđ^ tui mrô mơnuih mă bruă, kiăng dưi ngă djơ\ kơ bruă mut khul. Pô pơ ala ơi Tô Văn Tám, gru\p pơ ala mơng tơring ]ar Kontum rơkâo, thun blan pơ anăp, Kơnuk kơna khom gleng  nao, hơmâo lu hơdră phun pơtrut tơlơi ]uk pơkra jơlan nao rai pơ kual ]ư\ siăng, kiăng pơtrut tui tơlơi bơwih [ong huă mơnuih mơnam amăng kual tơnap tap anai, `u lăi:

            Djo\p jơlan nao rai [ơi kual }ư\ siăng, kual ]ư\ siăng kriăng pơtâo pơko\n do\ lu tơlơi gun. Biă mă `u jơlan dêh ]ar gan nao pơ tơring ]ar Kontum hơmâo jơlan 14 C, laih anun truh pơ tơring ]ar pơko\n. Gơmơi do\ hơmâo dong jơlan nao rai, tơdrông toa mơnuih [on sang pơkra mă pô, kiăng bơwih [ong. Tơlơi pơhing sit pôr pơthâo kah hăng tơdrông tung tai sa arăt hre\ le\, hơmâo yơh  bruă nao pơkra tơdrông toa phrâo, samơ\ sem glăi abih bang, pơkra hơdră tuh pơ alin lăp mơtam, djru kơ mơnuih [on sang kual }ư\ siăng kriăng pơtâo le\ kaih đơi.

            Hơdôm ]ô khoa pơ ala ăt bơngơ\t mơn, yua lu jơlan hơdră pơtrun rai [u thâo hơbil dưi ngă tui. Tơlơi anai [u djơ\ kơnong rơngiă hơ-ơi hrơi mông, tơlơi ]ang gon mơng mơnuih [on sang đô] ôh, wơ\t hăng anom bruă mơdrô hai, tơguan pok pơhai kaih biă mă, jing sa tơlơi ngă gun kơ bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih  [ong huă mơnuih mơnam. Bơhmutu Hră pơtrun mrô 60 mơng Kơnuk kơna ba tơbiă thun 2011, djru prak asơi huă hrơi dong kơ ]ơđai sang hră tơnap tap pơ kual giăm goai dêh ]ar, kual ]ư\ siăng dlông, ataih, bul pơtâo ia rơs^, sa pok hră pơtrun ngă kơ mơnuih [on sang kual ataih anai do\ tơnguan, samơ\ sa thun tơdơi kơ anun kah mơng ngă tui. {udah Tơlơi phiăn bơwih [ong hrom ]ih ming pơkra glăi thun 2012, lăi  tơlơi phiăn klă biă mă, ngă ano\ gêh gal kơ mơnuih [on sang  kual plơi pla ataih gum hrom pơphun mă bruă pơtrun tơlơi [un rin hơđong kjăp, samơ\ ăt pok pơhai ngă tui kaih mơn, yua khom tơguan hră pơtrun pơtô brơi ngă tui. Pô pơ ala ơi Nguyễn Văn Hùng, gru\p pơ ala mơng tơring ]ar Cao Bằng lăi pơthâo:

            Djơ\ mơn hă lơm [ing ta ]ih pơkra hră pơtrun anun, ta aka [u pơkă lăng hlom bom djo\p hơdră, aka lăng nao kơ tơlơi djo\p mơnuih gum hrom pok pơhai jơlan hơdră anun tơl lui h^ hơdôm thun tơdơi kơ anun, tăp năng truh 5 thun, 7 thun kah mơng ngă tui. Ngă tui anun, rơgao mông laih, tơlơi pơhing le\ pơblih baih. Kâo pơmin le\, bruă pơblih ta` pơtrut tui, pok pơhai ba jơlan hơdră tơlơi phiăn kơnuk kơna amăng tơlơi hơdip mơda [ing ta yom biă mă, je] biă mă ră anai, tơdah kaih le\, ngă gun kơ tơlơi pơđ^ kyar bơwih  [ong huă mơnuih mơnam dêh ]ar.

            {ơi hơdôm wơ\t bơkơtoai, lu pô pơ ala lăi nao kơ tơlơi truh lo\n adai ngă, không phang kơsing pah prong, ia mơsin hram yua kơ ayuh hyiăng lo\n adai pơblih laih anun glăk bơbe] djơ\ kơ bruă ngă hmua pla pơjing, tơlơi hơdip mơda mơnuih [on sang. Laih anun rơkâo kơ Kơnuk kơna hăng djop ding jum, gơnong bruă dêh ]ar, tơring ]ar khom hơmâo hơdră pơhlôm pơgang ano\ răm [ăm, pơsir ta` tơlơi truh phang khôt ngă, ia mơsin hram, kiăng hơđong tơlơi hơdip kơ mơnuih [on sang, ta` ngă hmua pla pơjing ru\ glăi, laih dong e\p hơdră pơsir sui thun pơ anăp amăng bruă pơkă hơnong ]uk pơkra jơlan glông, bư\ hnoh pơkong ia, man ako\ tli, ming pơkra glăi hơdră pơpha tơlơi ngă hmua pla pơjing kiăng bong glăi hăng ano\ pơblih ayuh hyiăng lo\n glai adai rơhuông ro\ng lo\n tơnah. Pô pơ ala yă Hoàng Thị Hoa, gru\p pơ ala mơng tơring ]ar Bắc Giang lăi:

            Kiăng hơmâo ako\ bruă sui thun, dơnao bơnư\ pơkong ia khom pơtong lăng kơ pha ra ba kual pioh pơkong ia amăng bơyan hơjan laih anun bơyan không. Tơdah pơkong ia amăng dơnao ia hơmâo ia [le\ khom pơkra prong tui. Ră anai, khuer e\p ia amăng gu\ lo\n [u hơmâo ôh. Kiăng Ding jum wai lăng dram gơnam lo\n glai hăng Ding jum wai lăng bruă hmua hăng pơđ^ kyar [on lan pơtong glăi kual anun, wo\t hăng kual gah pơngo\ dêh ]ar tơdah [u gleng nao kơ bruă man pơkra bơnư\ pơkong ia le\, tơlơi phang khôt ăt tơnap tap pơsir kơ ia yua.

            Tui hăng pô pơ ala ơi Lê Thanh Hải, gru\p pơ ala mơng [on prong Hồ Chí Minh, amăng bruă ngă hmua khom gleng nao kơ bruă pla pơjing tui hơdră phrâo ia rơgơi, pioh ngă bruă hmao kru bong glăi hăng tơlơi lông lăng ano\ pơblih ayuh hyiăng lo\n glai adai rơhuông ră anai. Tui hăng bruă ngă jing sa ]ô khoa anom bruă wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam Việt Nam, ơi Nguyễn Thiện Nhân ăt lăi le\, hơdôm hơdră mơng kơnuk kơna pơdah thâo laih, pơsir tơlơi tơnap tap gah bruă ngă hmua do\ kơ[ah tơlơi yom pơdjơ\ nao kơ tơlơi bơwih  [ong huă gum hrom, jing hợp tác xã, `u lăi:

            Hră lăi pơthâo hơmâo lăi nao bruă pơsir tơlơi tơnap tap amăng bruă ngă hmua, do\ lu tơlơi kah hăng pơkra hơdră pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă, man pơdong kual plơi pla phrâo, ngă hmua khom lir hơbit mă yua ia rơgơi tơlơi thâo phrâo, pok pơhư prong...samơ\ [u hơmâo lăi nao ôh kơ bruă ngă hrom jing hợp tác xã. Tơlơi anai, khom pơmin tong ten glăi. Tơdah mơnuih [on sang do\ ngă bruă pha ra hơjan r^m sang ano\, hơdră ngă tui mơne] phrâo ia rơgơi le\ tơnap yơh truh pơ mơnuih [on sang. Mơnuih [on sang do\ kơ[ah prak tuh pơ alin, yua kơ [u hơmâo pô hlơi brơi ]an. Arăng kơnong brơi ]an tơdah dưi tla, tui hơdră pơkra pơjing. Hơdră mă bruă lăp le\, ngă tui boh thâo ia rơgơi prong mơ\ [u pơtrut ôh bruă  ngă hrom bơwih brơi, sit nik aka hơmâo jơlan tơbiă ôh.

            Pơ]rông lô kơ ako\ bruă mă yua lo\n 5 thun pơ anăp, mơng thun 2016-2020, lu pô pơ ala lăi nao kơ bruă khom pơđ^ kyar lo\n glai, anai yơh jơlan hơdră sui thun, bong glăi hăng ano\ pơblih ayuh hyiăng jai hrơi tơnap tap hloh laih anun djă hơnong bong kjăp ayuh hyiăng klă. Hơdôm glai kyâo [u jing samơ\ do\ amăng anih yom khom ngă hră wai pơgang klă pơđ^ kyar tui. Pô pơ ala Hoàng Ngọc Dũng, gru\p pơ ala mơng tơring ]ar Sơn La lăi le\, kơtưn kiăng hơmâo ano\ tơ-ui mơng kyâo glai truh 42% amăng thun 2020 jing [iă đơi, `u lăi:

            Jơlan hơdră djru wai pơgang glai rưng, pơđ^ kyar pla kyâo glai ta ngă aka [u lăp ôh, tui hăng ano\ kiăng bong glăi tơlơi pơblih ayuh hyiăng ră anai, [ing ta ngă kaih đơi bruă pơsir ano\ bơbe] djơ\ mơng ayuh hyiăng, yua pla kyâo aka hmao gôm tơ-ui prong ôh amăng glai klô. Khom pơtong glăi khut khăt kơ tơlơi anai, pla kyâo lu, hơmâo ano\ tơ-ui prong pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă mơnuih mơnam djơ\ hơdră. Rơwang bruă pơ anăp khom pơblih pơkra glăi jơlan hơdră tơlơi phiăn pơgang kyâo glai, ngă tơlơi pơblih kơtang hloh kơ bruă wai pơgang hăng pơđ^ kyar glai kyâo, anai jing tơlơi je] biă mă pơdjơ\ nao tơlơi hu\i rơhyưt hăng tơlơi hơdip mơda mơnuih [on sang bơwih [ong huă.

            Lu tơlơi pơgop hiăp lăi anun, ră anai lo\n do\ plơi [ơi kơtoai hang ia rơs^, amăng jang jơlan goai dêh ]ar pơkă hơnong laih pioh pơđ^ kyar anih anom s^ mơdrô, ]uă ngui samơ\ [uh rơđah lu anih anom do\ laih man pơdong lui h^ jing rơngôl sô hua] prak kak soh sel đô], [u ba glăi boh tu\ yua sit nik ôh, khom sem glăi, ming pơkra glăi brơi djơ\. Biă mă `u, khom sem glăi ta`, mă glăi đơ đam lo\n glai pla kyâo [u tu\ yua pioh pơpha kơ mơnuih [on sang do\ kơ[ah lo\n ngă hmua, pla kyâo bơwih [ong huă hơđong.

                                                                 Pơblang hăng pôr:   Nay Jek