VOV4.Jarai-Amăng rơwang hrơi tơjuh rơgao, sa amăng hơdôm boh yom phun ]ih amăng Tơlơi phiăn Mă bruă ]ih pơkra glăi, dưi pơ]rông sai amăng anom bruă khua mua pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar, do\ lu tơlơi pơgôp hiăp pha ra đơi, kơ bruă pơđ^ trun thun pơdơi abih thun bruă ta juăt pơdơi [ong prăk lơtret.

Lăi glăi hăng [ing mă tơlơi pơhing phrâo, Khua ding jum Bruă mă Tơhan rơka hăng Mơnuih mơnam ơi Đào Ngọc Dung lăi:

Bruă pơđ^ thun pơdơi abih thun bruă ]ih pơthâo amăng Tơlơi phiăn hăng jơlan hơdră pơtrun mơ\ng kơnuk kơna kah: ]ih pơkra glăi hră ưpơhlôm nua, bruă mă, hăng anih mă bruă….

Ding jum ăt glăk dăp glăi ]ih pơkra jơlan hơdră kơ mơnuih mă bruă kơtra#o, tơnap tap dưi pơdơi ta`. Tơlơi ]ih mơ\ng khul mă tơlơi pơhing Gong phun jua pơhiăp Việt Nam lăi nao tơlơi anun tui anai:

Pơkă kơ mông mă bruă pơbuă tui [u rơgao 400 mông ôh lơ\m sa thun, đ^ tui 100 mông pơkă hăng ră anai, hơmâo mơn tơlơi pơgôp hiăp đơ đa [u tu\ ư hrom ôh, yua dah lăi [u gêh gal hăng rơnuk mơnuih mă bruă ră anai ‘’pơđ^ prăk blan, pơhro\ mông mă bruă’’.  

Tui hăng sa, dua ]ô khua mua pơ ala lăi, pơkă 8 mông mă bruă sa hrơi kah hăng ră anai jing sa bruă mă dăp hơdră sui thun laih mơ\ng mơnuih mă bruă apah [ong prăk blan, ta juăt kông `ơn. T

ui hăng anun, lu khua mua pơ ala lăi, pơkă lăng boh tơhnal bruă mă kiăng pơđ^ tui ano\ tu\ yua amăng bruă mă, hloh kơ bruă pơđ^ tui mông mă bruă kiăng pơgang tơlơi dưi kơ mơnuih mă bruă apah hơmâo mông pơdơi pơdă, ]em rông ană bă.

Khua pơ ala Trần Thị Diệu Thúy, Grup khua mua pơ ala mơ\ng [on prong Hồ Chí Minh lăi pơthâo:

‘’Kâo [u tu\ ư ôh kơ tơlơi pơđ^ tui mông mă bruă dơ\ng mơ\ng 300 đ^ tui 400 mông  sa thun, yua dah ră anai pơkă mông mă bruă tui tơlơi phiăn hơđăp, tơdah pơđ^ tui mông mă bruă, mơnuih apah arăng mă bruă gơ`u amra pơgo# [ing mă bruă apah mă bruă lu mông hloh.

{ing mă bruă apah amra gir run mă bruă kiăng djop mông pô apah gơ`u mă bruă kah pơdơi, mơ\ng dưi [ong djop prăk blan apah kơ gơ`u hơdip mơda.

Yua dah mă bruă 48 mông sa wơ\t hrơi tơjuh [u djop prăk kơ gơ`u hơdip mơda ôh’’.

Hrom hăng anun, hơmâo mơ\n khua mua pơ ala lăi pơthâo tong ten, bruă kiăng mă, bruă apah pơbuă tui mông jing [ong prăk blan mă bruă apah gah rơngiao kơ mông mă bruă amăng ha hrơi le\, lu mơnuih mă bruă apah kiăng laih anun [ing ngă khua anom bruă s^ mơdrô ăt kiăng tui anun mơ\n.

Hăng [ing khua mua anom bruă apah mơnuih mă bruă le\, gơ`u apah mă bruă gah rơngiao mông mă bruă phun le\, kiăng hơmâo gơnam pơkra ming djơ\ hrơi blan pơkă, ta` jao kơ anom bruă blơi tu\ mă hmao kru, huăi apah lu mơnuih mă bruă dơ\ng laih anun dưi pơkrem prăk apah mơnuih mă bruă lu hloh;

bơ mơnuih mă bruă apah anun le\ tơlơi gêh gal mă bruă [ong prăk thim dơ\ng, yua dah prăk blan [u djop [ong huă ôh, anun lu mơnuih mă bruă apah mă bruă thim mông kiăng [ong prăk blan apah thim dơ\ng, hnun kah djop hơdip mơda.

Khua pơ ala Dương Thị Bích Hạnh, grup khua mua pơ ala mơ\ng tơring ]ar Bình Dương, Khua anom bruă mơnuih tơpuôl tơring ]ar Bình Dương brơi thâo:

Anom bruă mơnuih tơpuôl, jing anom bruă wai lăng mơnuih mut phung tu\ ư pơđ^ tui mông mă bruă apah thim ră anai, samơ\ tơlơi anun ruă pran jua biă mă yua dah dêh ]ar ta ră anai, sa amăng hơdôm dêh ]ar mă bruă lu mông hloh ro\ng lo\n tơnah, sa wơ\t hrơi tơjuh kho\m mă bruă truh 48 mông mơtam.

Khua pơ ala Nguyễn Công Hồng, grup khua mua pơ ala mơ\ng tơring ]ar Đồng Nai pơblang rơđah, sit mơ\n bruă, mă bruă thim [ong prăk apah thim mông, khă ano\ kiăng mơ\ng dua bơnah mơnuih mă bruă apah hăng mơnuih apah mă bruă hai, samơ\ mă bruă thim mông jing sa bruă mă bơbe] prong mơ\n ră anai, kah hăng pơgang tơlơi suaih pral, pơtô hrăm ană bă, sang ano\, biă mă `u pơđ^ tui bruă mă, mông mă bruă ngă kơ lu mơnuih [u hơmâo bruă mă:

‘’Pơđ^ tui mông mă bruă pơdjơ\ nao kơ tơlơi lu mơnuih [u hơmâo bruă mă. Mrô mơnuih [u hơmâo bruă mă jai hrơi lu, ră anai yap abih 3 blan ako\ thun đô] rơbêh 2% mrô mơnuih [u hơmâo bruă mă laih anun mơnuih truh thun mă bruă [u hơmâo bruă mă [ing tơdăm dra mơ\ng 15-24 thun amăng 3 blan thun 2019 le\ rơbêh 6%.

Tơdah [ing ta pơđ^ tui djơh hăng anai [u pơbuă tui ôh mrô mơnuih mă bruă apah gơ`u ăt dưi mơ\n ngă bruă anai.

Tơlơi anun [ing kho\m pơkă bơkơnar tơlơi pơsit pơđ^ hă lui [udah pơđ^ hơdôm pă kiăng djơ\ lăp pơgang tơlơi tu\ yua  mơnuih hơmâo bruă mă apah, tơlơi tu\ yua kơ anom bruă s^ mơdrô, tơlơi tu\ yua kơ mơnuih amăng thun glăk mă bruă’’.

Kơ tơlơi pơđ^ thun mă bruă, pơdơi lơtret, lu tơlơi pơgôp hiăp lăi rơđah: tơlơi phiăn pơkă pơđ^ tui thun pơdơi abih thun bruă kơ đah kơmơi 60 thun, đah rơkơi 62 thun aka [u djơ\ đơi ôh.

Bruă pơđ^ tui thun pơdơi abih thun bruă kho\m lăng nao kơ tơlơi suaih pral biă mă `u đah kơmơi tơkeng ană bă hăng ]em rông pơtô hrăm ană bă, yua kơ anun bruă pơđ^ tui thun pơdơi abih thun bruă le\, đah kơmơi đ^ 5 thun, lơ\m anun đah rơkơi kơnong 2 thun pơkă hăng ră anai [u găl ôh.

Lu khua mua pơ ala rơkâo kho\m sem glăi pha ra bơ bruă, mơnuih mă bruă. Khua pơ ala Triệu Thị Thu Phương, grup pơ ala mơ\ng tơring ]ar Bắc Kạn lăi:

‘’Ăt kiăng sem lăng mơ\n hơdră pơđ^ tui thun pơdơi abih thun bruă [ing ngă kông `ơn, mơnuih mă bruă amăng anih pơkra ming, bơwih bơwang hăng sa, dua bruă mă `u pha ra hloh kah hăng nai pơtô gưl muai, nao pơtô gưl sa…..

Lơ\m nao bưp mơnuih [on sang nai pơtô gưl muai 50 thun pơtah hơtai laih, hiư\m dưi adoh suang dơ\ng, [ing ]ơđai anet ako\n kiăng lơi nai pơtô tha đơi, [u gưt nao sang hră ôh.

Lu mơnuih tu\ ư mơ\n hăng bruă pơđ^ thun pơdơi abih thun bruă samơ\ kiăng sem glăi hơdôm bruă mă `u pha ra hloh jing [ing nai pơtô hrăm hră anun’’.

Pơdjơ\ nao kơ tơlơi pơtrun pơđ^ dơ\ng sa hrơi pơdơi amăng thun, lu khua mua tu\ ư kiăng pơđ^ hrơi pơdơi amăng thun.

Khă hnun, bruă ruah hrơi pioh pơdơi tui hăng lu khua mua pơ ala lăi, anăm ruah ôh lơ 27/7 hrơi pioh kơ tơhan rơka pơsăn drơi jăn kơ lo\n ia, klă [iă ruah mă hrơi pơdơi lơ 28/6, jing hrơi sang ano\ Việt Nam amra yom hloh.

Khua ding jum ơi Đào Ngọc Dung brơi thâo: Hră pơtrun jơnum mrô 28 mơ\ng khua mua apăn bruă ping gah dêh ]ar lăi rơđah hnong pơkă, pơđ^ trun thun pơdơi abih thun bruă kho\m hơđong kjăp, pơhlôm prăk nua mơnuih mơnam djơ\, lăp hăng mrô mơnuih tha rơma, pơhro\ [iă ano\ pleh ploh đah kơmơi hăng đah rơkơi [iă hăng lu.

Bruă phun pơkra hơdră, thun pơdơi abih thun bruă kho\m lăng nao pơ anăp sui samơ\ ngă bruă djơ\ găl hăng mrô mơnuih tha rơman truh thun 2035.

Ră anai, Việt Nam jing sa boh dêh ]ar thun glăk mă bruă le\ lu, samơ\ [ing tha rơma jai hrơi lu, mrô mơnuih mă bruă amra hro\ tui.

Việt Nam ăt jing sa amăng hơdôm dêh ]ar lu mơnuih hơdip truh tơnu\k lu amăng kual ASIA-Thái Bình Dương ră anai.

Yua kơ anun, kiăng kơ hơđong mrô mơnuih, dưi pơkă hnong prăk pơhlôm nua mơnuih mơnam jing bruă pơđ^ thun pơdơi abih thun bruă le\ ăt kiăng mơ\n. Khua ding jum ơi Đào Ngọc Dung lăi:

‘’Bruă pơđ^ thun pơdơi abih thun bruă amăng bruă mă pơkă lăng lu mơta anun hơmâo lu hơdră ngă tui lu mơta tơlơi phiăn pha ra, lu jơlan hơdră e\p lăng dơ\ng kah hăng:

bơblih tui hơdră prăk pơhlôm nua, bruă mă, anih e\p bruă mă…[u djơ\ lăi kơnong lăng nao kơ Tơlơi phiăn Mă bruă đô] ôh.

Anai le\, tui hăng hơdră ngă tui bơblih kaih, rơnang hloh, truh thun 2028 tơdah jơlan hơdră 1 kah hăng Kơnuk kơna lăi pơthâo đah rơkơi le\ 62 thun.

Truh thun 2035 đah kơmơi pơdơi abih thun bruă 60 thun samơ\ lơ\m mă bruă kah hăng lu bruă tơđar đô], suaih pral.

Mơnuih mă bruă 3 mơta kah hăng pơ-ai buai, mă bruă amăng anih gleh glar tơnap tap dưi pơdơi ta` hloh 5 thun’’.

Khua ding jum ơi Đào Ngọc Dung brơi thâo, Ding jum wai lăng Bruă mă Tơhan rơka hăng Mơnuih mơnam glăk pơkra ming jơlan hơdră pioh kơ mơnuih mă bruă [ơi anih tơnap tap gleh glar, dưi pơdơi ta` hloh.

Mơnuih mă bruă tơdah djop thun pơ]ruh prăk pơhlôm nua dưi mơn pơdơi, tơguan [ong prăk abih thun bruă djop thun kah [ong, dưi tu\ mă tơlơi djru kah hăng ră anai.

Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr