VOV4.Jarai - Amăng mông jơnum Kơnuk kơna tui tơđar blan 7 pơphun amăng hơdôm hrơi ako# blan 8, [ơi anăp hơdôm tơlơi pơplih mơng klin Covid-19 gluh glăi, Khua dêh ]ar ta rơkâo djop gưl, djop gơnong bruă đing nao pran jua pioh pơgang, pơgăn klin.

 

Tơdah [u đing nao amra ngă sat hloh, Khua dêh ]ar ta rơkâo hơdôm ding jum, gơnong bruă, tơring ]ar, [ôn prong hrưn đ^ kiăng pơđ^ kyar bơwih [ong hmâo tơhnal dlông hloh tơdah dưi, pơ ala kơ hmâo 2-3% kah hăng pơkă lăng hlâo mơng sa dua bôh dêh ]ar  khul gru\p jar kơmar.

           

Kah hăng hmâo lăi pơhing laih, hơdôm hrơi rơgao, hmâo glăi dong mơnuih [a\ kơman Covid-19, hmâo laih sa dua ]ô mơnuih djai.

 

Sa dua anih anom kah hăng [ôn prong Đà Nẵng, Hội An, {uôn Ama Thuo#t hăng sa dua anih anom hmâo pơphun bơ]ơlah amăng mơnuih mơnam.

           

Tơdơi kơ hmâo klin ngă mơtăm, Kơnuk kơna ta hmâo lu mông jơnum kiăng ]râo ba bruă pơgang, pơgăn klin hăng pran jua je], ngă tui kho\p, run abih pran pioh pơsir hơdôm anih klin ngă.

 

Klin tal dua ngă tơnap anun jơlan gah mơng Kơnuk kơna ba tơbiă le\ “kơdo\ng klin kah hăng kơdo\ng ayăt”.

 

Rim sang ano#, plơi pla, [ôn lan le\ sa anih gơgrong bo\ng kơja\p pơgăn glăi klin. Rim mơnuih le\ sa ]ô ling tơhan [ơi anih pơgang pơgăn klin ruă.

 

Kiăo tui anun, hơdôm khul gru\p kiăng dưi iâu pơhrui, kơtưn đ^ hơdôm gru\p tơhan hơde] hmar nao djru Đà Nẵng, Quảng Nam kơdo\ng pơgang klin:

           

“Hơdôm hrơi blung a blan 8 anai hmâo tơhnal pơsit bruă klin ngă hmâo gluh đ^ hă [u gluh đ^, kâo rơkâo djop gưl, djop gơnong bruă khom đing nao pran jua pioh pơgang, pơgăn.

 

Hơdôm ding jum, gơnong bruă, tơring ]ar, [ôn prong [u dưi lui raih ôh amăng pơgang, pơgăn klin; [u dưi pioh klin gluh đ^ prong.

 

Yua anun pran jua le\ run abih pran jua pơsir hơdôm anih klin ngă, biă `u [ơi Đà Nẵng, jing yôm phun `u.

 

Amăng hơdôm hrơi blan klin pơwo\t glăi, Khua dêh ]ar ta hmâo laih hră mơ-^t kơ [ing Khua ding jum kơ tơlơi bơwih [ong mơnuih mơnam, rơkâo hơdôm Khua ding jum hmâo bruă mă rơđah rơđông, sit nik, lăi pơthâo glăi kơ Kơnuk kơna lăi pơdah kơ Ding jum kơđi ]ar, Jơnum min apăn bruă Khua pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar sa dua hơdră pơtrun phrâo kiăng hmâo jơlan gah pơsit rơđah hloh mơng ră anai truh rơnu] thun hăng thun 2021.

 

Amăng anun hmâo bruă Ding jum wai lăng mơnuih mă bruă, tơhan rơka ruă hăng mơnuih mơnam ngă tui dong hơdôm anung prăk djru 62 klai prăk”.

           

Khă klin Covid-19 bơbe] truh prong [ơi ro\ng lo\n tơnah hăng dêh ]ar ta, samơ\ Khua dêh ]ar ta ăt brơi thâo mơn, lu hơdră pơkă mă yua lu prăk leng kơ pơsit klă kơ Việt Nam.

 

Lơ 30/7 phrâo rơgao Sang prăk Ro\ng lo\n tơnah (WB) pơsit, Việt Nam gơgrong ba ano# bơdjơ\ nao prong yua Covid-19, samơ\ ăt bo\ng gơgrong klă mơn hăng amra đ^ kyar do\ng tal 5 [ơi ro\ng lo\n tơnah thun anai hăng rơnoh đ^ kyar 2,8% amăng thun anai hăng đ^ 6,8% amăng thun dơi.

 

Hơdrôm hră pơhing The Economist pơsit, Việt Nam le\ anih anom do# kơđap hor hloh mơng lu mơnuih tuh pơplai, glăk jing glông tô yôm phăn amăng hơdôm glông tô nao rai đơ đam ro\ng tơnah.

           

Khă hnun hai, Khua dêh ]ar ăt lăi tơbiă mơn 3 mơta tơlơi amra [u bưng, tơlơi lông mơng gah rơngiao hăng lo\n ia ta pơ\ anăp anai, amăng anun prong hloh le\ klin Covid-19 ngă tơnap him lăng, hơdôm bơnah gum hrom yôm phăn mơng lo\n ia ta bưp tơnap; dua le\ tơlơi [u hơđong bruă s^ mdrô hăng măi mok đ^ kơtang tui; tlâo le\ ayuh hyiăng [u klă ngă bơdjơ\ nao truh bruă hơkru\ glăi bơwih [ong.

           

Bơ\ amăng lo\n ia ta, klin pơhu^ truh gluh đ^ glăi, bơbe] truh hơdôm bruă bơwih [ong mơnuih mơnam.

 

Hrom hăng anun, tơlơi đ^ noa gơnam khă glăk pơhro\ trun samơ\ do# mơn lu tơlơi lông.

 

Bruă ngă rai gơnam tam hăng măi mok hmâo hơdôm tơlơi tơnap kiăng pơtlaih, biă `u hơdôm gơnong bruă hyu mă lo\n ]uah, bôh pơtâo, ayuh gas, mơ`a\ ia jâu, măi mok pơkra gơnam tam.

 

Mrô ngăn drăp mă yua lu hloh rơnoh pơkă hlâo amra đ^ amăng thun anai. Bruă mă mơng anom bơwih [ong bưp tơnap tap…

           

Amăng tơlơi tui anun, Khua dêh ]ar ta ]râo ba tơlơi pơmin git gai kiăng hơkru\ glăi bruă bơwih [ong mơnuih mơnam anun le\ hrom hăng tơlơi pơgang pơgăn kho\p [u pioh klin ruă lar hyu, khom đing nao hơkru\ glăi pơđ^ kyar bơwih [ong mơnuih mơnam, ngă plai [ia\ đut hlah ano# bơbe] mơng klin ruă:

           

“Rơkâo hơdôm ding jum, gơnong bruă, tơring ]ar, [ôn prong gum hrom hloh dong, [u hmâo ding jum, gơnong bruă hơpă lui raih bruă mă yôm phăn anai.

 

Khua ding jum, Khua Jơnum min mơnuih [ôn sang hơdôm tơring ]ar, [ôn prong gơgrong ba dong bruă pơgang pơgăn klin ruă.

 

Pơke\ hrom ha amăng ple\, bôh tơhnal hơdôm tơlơi hơđong mơnuih mơnam, biă `u hơdră bruă prăk kak hăng pơtrut kơtang bruă kiăng yua, amăng anun đing nao rơnoh prong, djop prong, jơlan gah djru djơ\ kiăng hmâo bôh tơhnal, pơjing pran pơtrut pơđ^ kyar.

 

Tơdah đ^ kyar mơng 2-3% jing tơlơi gir run prong biă hăng [ing ta khom hrưn đ^ dlông hloh dong tơdah tơlơi klin ruă [u ngă sat đơi”.

           

Hrom hăng anun, Khua dêh ]ar lăi rơđah bruă djă pioh hơđong hơdră prong, wai lăng noa gơnam tam, pơhlôm dưm kơnar pơplih prong kiăng hơkru\ pran đăo gơnang, djru ngă hơđong mơnuih mơnam, biă `u bôh than yôm phăn amăng tơlơi ră anai.

 

Anai le\ bruă mă mơ\ [ing khua ding jum khom hmâo kơ]a\o bruă rơđah rơđông lăi pơthâo kơ Khua dêh ]ar.

 

Hơdôm gơnong bruă prăk kak, s^ mdrô, kơ]a\o bruă hăng tuh pơplai, Sang prăk Kơnuk kơna, Đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan …, leng kơ khom pơdo\ng hơdră git gai amăng 3 blan tal 3 thun 2020 hăng thun 2021:

           

“{ing gih leng kơ hmâo bruă gơgrong djru hơdôm gơnong bruă, hơdôm mơta bruă, hơdôm bôh anom bơwih [ong gah bruă bơwih [ong s^ mdrô, mơnuih mă bruă, mơnuih [ôn sang bưp tơlơi tơnap, biă `u Ding jum wai lăng mơnuih mă bruă, tơhan rơka ruă hăng mơnuih mơnam.

 

Mrô mơnuih mă bruă bưp tơnap tap ră anai do# lu biă, [ing ta khom hmâo jơlan pơsir kơtang hloh, ba tơbiă hơdră bruă phrâo hloh.

 

Kâo ăt rơkâo mơn hơdôm gơnong bruă pơdo\ng jơlan gah iâu pơhrui ngăn rơnoh, amăng anun hơdră bruă prăk kak năng ai `u 15.000-20.000 klai prăk hăng ngăn rơnoh mơng hơdră bruă prăk kak.

 

Jao Khua ding jum kơ]a\o bruă hăng tuh pơplai git gai, ruah mă, lăi pơthâo glăi kơ Khua dêh ]ar hlâo kơ lơ 15/8 kiăng lăi pơthâo glăi Kơnuk kơna hlâo kơ lăi pơthâo kơ Ding jum kơđi ]ar gum pơhiăp kiăng lăi pơthâo glăi Jơnum min apăn bruă Khua pơ ala mơnuih [ôn sang hơdôm tơlơi bơdjơ\ nao”.

           

Gah tuh pơplai bruă hrom, Khua dêh ]ar pơsit, tơdah thun anai pơsir abih 630.000 klai prăk thơ amra djru bruă bơwih [ong đ^ kyar dong 0,4%.

 

Yua anun, Khua dêh ]ar rơkâo pơsir abih bang ngăn rơnoh tuh pơplai, yap wo\t ngăn rơnoh ODA hăng hơdôm bruă mă kơtang hloh.

 

Khua dêh ]ar ta rơkâo hơdôm ding jum, gơnong bruă, tơring ]ar, [ôn prong khom hmâo hơdôm gru\p hyu mă bruă pha ra đing nao pơsir hơdôm tơlơi gun, ngă pơhư\\] hơdôm ngăn rơnoh tuh pơplai mơng dêh ]ar ta] rơngiao, biă `u mơng hơdôm sang bruă lu bôh dêh ]ar glăk pơplih amăng kual hăng đơ đam ro\ng lo\n tơnah.

 

Khua dêh ]ar rơkâo Khua hơdôm bôh tơring ]ar, [ôn prong, Khua ding jum, Khua gơnong bruă [ơi anăp ]râo ba pơsir hơdôm tơlơi rơkâo đ^ mơng mơnuih [ôn sang, mơng anom bơwih [ong./.

Vũ Dũng VOV1 pô ]ih – Siu H’ Prăk pô pơblang