VOV4.Jarai - Hăng sa amăng h’dôm djuai ania [ia\ m’nuih hloh [ơi deh ]ar ta, djuai ania Rơ Mâm h’d^p lu `u pơ\ Plei Le, să Măng Mrai, tring glông Sa Thầy, tring ]ar Kon Tum. Amăng h’dôm thun je# hăng anai, dưi hmâo tơlơi lăng ba mơng Ping gah, Kơnuk kơna, biă `u dơng mơng hrơi hmâo Tơlơi pơtrun pơs^t mơng Bruă jơnum lok 7 Gru\p apăn bruă Ping gah deh ]ar ta tal 9 pioh kơ bruă djuai ania, hăng Kơnuk kơna po\k pơhai ngă tui rơ-wang bruă djru gum, đ^ kyar djo\p djuai ania [ia\ m’nuih hloh, m’nuih mă bruă ngă đang hmua, tơlơi h’d^p m’da mơng [ing Rơ Mâm hmâo lu tơlơi pơplih klă.

            Amăng h’dôm hrơi phang kho#t [ơi kual }ư\ Siăng, jơlan nao rai Plei Le mơng neh wai djuai ania Rơ Mâm pơ\ să Mang Mrai, tring glông Sa Thầy, tring ]ar Kon Tum ăt tơnap tap mơn. Kiăng dưi do# ră ruai hăng ơi A Glah, 68 thun, khoa g^t gai Ping gah h’đăp să Mang Mrai, sa ]ô m’nuih djuai ania Rơ Mâm, [ing gơmơi rơngiă giam hmâo 5 mông kah mơng găn rơgao ]ra\n jơlan ataih năng ai `u 70km. }râo tơngan nao gah ruăi ]ư\ sing sang [ơi anăp, ơi A Glah lăi: h’dôm thun tơdơi kơ blah ngă,  Plei Le – Rơ Mâm [ing gơmơi [ơi anun, giam hăng goai deh ]ar Kur. Neh wa kom yom lu m’ta hăng tơlơi h’d^p [ơi anai tơnap tap biă yoa kơ phiăn do# pơ\ anai [ia\, do# pơdih [ia\. Rơngo#t hloh le\, hrơi anun, m’nuih [ôn sang [ia\ hmâo tơlơi bơk’toai nao rai biă hăng h’dôm djo\p djuai ania pơkon amăng plơi pla, yoa anun juăt hmâo tơlơi pơdo# nao rai ung mo# giam adơi ayong sa drah k’tăk. Djuai ania Rơ Mâm yoa anun mơ\  amra hre\t tui.

            Lăi nao kơ tơlơi h’d^p m’da mơng djuai ania Rơ Mâm ră anai, ơi A Glah [uh hmâo pran hloh, dưi hmâo tơlơi lăng ba mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna, m’nuih djuai ania Rơ Mâm thâo do# plơi pla, ngă đang hmua h’đong. Lu sang ano# m’nuih [ôn sang mơng tơnap tap, ră anai tơtlaih laih [un rin, hmâo sang ano# đa pơhrui glăi lu prăk kak. Ba jơlan hlâo ngă gru le\, sang ano# ơi A Glah ră anai hmâo giam truh 7 e\ktar đang kơ su, rơbeh kơ 4 e\ktar phun bôh bơl, pơdai hmua ia, hmua k’dư hăng đang h’bơi plum. Ơi A Glah tlao mơak: hăng sa ]ô m’nuih Ping gah, ta khom nao hlâo, ngă hlâo kiăng neh wa đăo gơnang ngă tui. Gơnang kơ thâo hmư\ tui hăng hrăm tui klă, tơlơi h’d^p m’da mơng djuai ania Rơ Mâm hmâo h’dôm tơlơi pơplih klă. Ơi A Glah brơi thâo: “Neh wa đ^ kyar bơvih [o\ng lăi hrom hmâo tơlơi pơplih phrâo hloh. Neh wa ră anai biă `u le\ pla phun pla sui thun. Kơnuk kơna lăng ba djo\p m’ta wo\t bôh thâo, tơlơi bơvih [o\ng, hăng tơlơi h’d^p m’da pơplih hloh mơn. Kơnuk kơna lăng ba, ană plơi ăt hrưn đ^ klă mơn pioh đ^ kyar bơvih [o\ng huă”.

            Po\k pơhai, ngă tui ba glăi bôh tơhnal h’dôm jơlan h’dră, rơ-wang bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna pioh kơ djuai ania [ia\ m’nuih Rơ Mâm, truh ră anai 122 bôh sang ano# [ơi Plei Le do# plơi pla h’đong, hmâo sang do# k’jăp, mă yoa apui lơtr^k deh ]ar ta hăng ia rô mă pô. Giam truh kơ 4 km jơlan nao rai amăng đang hmua dưi tuh kơ su; sa anih wai lăng pơtô ]ơđai ane\t hăng anih pơtô mơng anih sa truh anih rơma dưi tuh pơplai. Kiăng pơhlôm ia yoa kơ đang hmua, 2 ring bruă hnoh ia pơjing laih. Hrom hăng kual lon ngă đang hmua, m’nuih Plei Le pla hmâo rơbeh kơ 36 e\ktar đang kơ su, 20 e\ktar phun bôh bơr. Neh wa ăt pơlar klă mơn pu\ rơmô, k’bao po\k tơbiă sa tơhnal hro\ trun [un rin k’jăp hăng pơmin nao bruă ngă pơdrong. Brơi thâo kơ tơlơi pơplih amăng bruă bơvih [o\ng huă ngă đang hmua mơng m’nuih [ôn sang Plei Le, ơi A Dói, Khoa thôn hơ\k mơak, lăi:  “Hơ\k mơak biă, sa le\ tơlơi ngă đang hmua neh wa thâo pla phun kơ su, thâo pla phun bôh troh. Bruă ngă hmua ia hlâo dih akă thâo ôh, ră anai thâo abih laih. Thâo kai ]oar, thâo rah, thâo pơtem, thâo yoă prăh, hmâo sang ano# pơhrui glăi mơng 1 truh kơ 3 tơn”.

            Djru [ơ [ia\ kơ tơlơi đ^ kyar mơng djuai ania Rơ Mâm khom yap truh pran joa tuh rơyuh prong prin mơng h’dôm m’nuih apăn bruă tơhan, ling tơhan pơgang goai deh ]ar hăng m’nuih apăn bruă, do# mă bruă [ơi Sang bruă 78 – sang bruă ling tơhan bơvih [o\ng huă [ơi plơi. Gơnang kơ dưi ]ơkă mă bôh thâo djă tơngan, ]râo bruă, laih anun pơhra\m h’dră bôh thâo hăng djru phun pla hlô rông pơ plih h’dră phun pla hlô rông, m’nuih djuai ania Rơ Mâm hmâo dơng tơhnal pioh đ^ kyar bơvih [o\ng sang ano#. Yoa mơng tơlơi lăng ba anai, sang ano# ayong A Bếu tơtlaih laih tơlơi rin rơpa kuh thun hlâo dih: “Sang ano# kâo hlâo dih [un rin biă, truh thun 2012 sang ano# kâo tơtlaih laih tơlơi [un rin le\ gơnang kơ [ing ling tơhan pơgang goai deh ]ar pơtô juăt ba jơlan hlâo, tuh pơ plai kơ pơjeh phun pla. Ră anai sang ano# [ing gơmơi hmâo laih 1 e\ktar đang kơ su, phun bôh bơr, phun h’bơi plum, lon ngă đang, ngă hmua pioh sang ano# [ing gơmơi bơvih [o\ng đ^ kyar”.

            Hrom hrom hăng bruă tuh pơ plai pơtru\t bơvih [o\ng đ^ kyar, tơlơi h’d^p m’da bôh thâo yâu klă mơng neh wa Rơ Mâm ăt dưi hmâo Ping gah, Kơnuk kơna hăng gưl Ping gah, go\ng gai [ơi anai pơs^t brơi hră pơgang gah ia jrao pioh pel e\p pơjrao tơlơi ruă. Gơnang kơ bơk’toai nao rai hăng djo\p djuai ania pơkon amăng să, tơlơi pơdo# ung mo# giam drah k’tăk pơđu\t h^, mrô m’nuih [ôn sang dưi pơplih phrâo. Thun hơnong do# h’d^p mơng djuai ania Rơ Mâm mơng găh yu\ kơ 60 thun amăng thun 2005 ră anai đ^ truh laih rơbeh kơ 65 thun. Mrô m’nuih mơng rơbeh kơ 300 ]ô m’nuih đ^ giam truh 500 ]ô m’nuih. Ayong Nguyễn Văn Them, m’nuih apăn bruă bôh thâo să Mang Mrai, tring glông Sa Thầy brơi thâo:  “Djuai ania Rơ Mâm ră anai pơplih phrâo lu laih. H’dôm phiăn juăt sô h’đăp kah hăng duam ruă kơnong kơ thâo ngă yang, pơ]rang jâu [u ba nao pơ\ ơi ia jrao ră anai [u hmâo dơng tah. Phiăn juăt klă hiam do# djă pioh. Neh wa thâo laih ngă hmua ia [u djơ\ kơnong kơ pioh [o\ng huă ôh mơ\, do# pơmin nao bruă s^ mdrô dơng”.