VOV4.Jarai - Sit nik brơi [uh, [ơi Kon Tum, hro\m hăng hơdôm boh Kông ti, Anom ngă [ong hro\m glăk nao hlâo pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă le\ [u [iă ôh sang ano\, mơnuih mơnam ăt gir hrăm tui boh thâo ngă hmua tui hơdră anai.

 

Amăng hơdôm thun giăm anai, rơngiao mơng hơdôm boh kông ti, anom ngă [ong hro\m nao pơ Kual lo\n kơdư Măng Đen, tơring glông Kon Plong, tơring ]ar Kon Tum tuh pơ alin pơđ^ kyar ngă hmua mă yua boh thâo phrâo le\ ăt hơmâo mơn anom bruă, mơnuih ruah anih anai jing anih ngă hmua hơdjă.

 

Tui hăng ơi Nguyễn Lâm Cảnh, Khua Khul ngă [ong hro\m tơring ]ar Kon Tum, hơmâo 2 tơlơi gêh gal kiăng tơring ]ar pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă, anun le\ lo\n tơnah ayuh hyiăng [ơi anai hăng hơdră gum djru mơng kơnuk kơna:

 

“Kon Tum jing tơring ]ar gêh gal c\i pơđ^ kyar ngă hmua. Ayuh hyiăng pơ-iă djrưh, hơjan lu jing klă biă kơ bruă pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă. Amăng hrơi blan giăm anai, djop gưl, anom bruă lăng ba bruă pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă, biă `u mơng hrơi Kơnuk kơna ngă hră pơtrun mrô 109 kơ pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă, amăng anun hơmâo pơtrun mơn hơdră djru anom bơwih [ong, anom ngă [ong hro\m hợp tác xã hăng hơdôm boh sang ano\ ngă hmua hơdjă mă yua djah djâo. Yua hnun, bruă pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă glăk hơmâo anom bơwih [ong, anom ngă [ong hro\m, mơnuih ngă hmua ăt kah hăng mơnuih blơi yua lăng yôm biă mă”.

 

{ơi tơring glông Kon Plông, tơring ]ar Kon Tum, anom ngă [ong hro\m A`ăm bơnga hăng Tuai hyu ngui Thanh niên le\ sa amăng hơdôm anom bruă hmư\ hing pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă. Hơmâo git gai wai lăng hăng 7 c\ô mơnuih, hrăm anih đại học truh kơ prong hloh, hrăm gah boh thâo công nghệ sinh học, tơlơi suaih pral, gơnam rông hiam drơi jăn…

 

15 mơta gơnam a`ăm pơtăm, hơbơi, boh troh mơng Anom ngă [ong hro\m pơsit tơlơi hmư\ hing [ơi anih s^ mơdrô, s^ kơ hơdôm anih s^ mơdrô prong [ơi [on prong Hồ Chí Minh kah hăng:Siêu thị BigC, sang s^ mơdrô E-Mart…

 

Ră anai hăng 5 tơn a`ăm, hơbơi, boh troh hơmâo pơkra rim blan, Anom ngă [ong hro\m kơnong dưi ba s^ 40% tơlơi kiăng mơng mơnuih blơi yua đôc\. Tui hăng amai Trần Thị Dung, kỹ sư boh thâo sinh học, Wai lăng anom ngă [ong hro\m a`ăm bơnga hăng tuai c\uă ngui Thanh niên lăi, dưi ngă bruă anai le\ yua ngă tui djơ\ ako\ tlôn bruă ngă hmua hơdjă mơng bruă pơkra lo\n:

 

“Rim bruă [ing ta ngă kho\m ngă klă. Pơhmutu kah hăng pơkra lo\n le\, hlâo c\i ngă lo\n le\ kho\m sem lăng pơkra lăng mơng ako\ glông truh đut glông kiăng [uh ia hiam mơng lo\n `u pleh ploh hiư\m pă. Hơdră [ing ta sem lăng, mă loưn pơc\rang lăng hiưm pă hăng ba tơbiă mrô hiưm pă kiăng djơ\ hloh. Anun ăt jing hơdră wai lăng mơnuih mă bruă mơn, kah hăng [ing ta dưi wai lăng công nhân gơ`u ngă bruă djơ\ tơhnal hă aka laih anun gơ`u ngă bruă djơ\ tơlơi [ing ta kiăng hă [u\”.

 

Hăng tơlơi tu\ yua tui anai, [ơi tơring ]ar Kon Tum lăi hro\m hăng tơring glông Kon Plong lăi hơjăn, hro\m hăng hơdôm anom bơwih [ong s^ mơdrô le\ lu mơnuih, sang ano\ ruah jơlan ngă hmua hơdjă.

 

Pơmin lui sui laih amuaih ngă hmua hơdjă kiăng pơđ^ tui tơlơi thâo rơgơi ngă hmua mơng sanga no\, A Nhỉ, tơdăm djuai ania Sêdang 22 thun do\ [ơi plơi Đăk Bông, să Măng Bút nao ngă bruă [ơi Anom ngă [ong hro\m A`ăm bơnga hăng Tuai c\uă ngui Thanh niên. Ră ruai kơ bruă mă mơng `u wơ\t hăng hơdôm tơlơi `u amuaih ngă, A Nhỉ lăi tui anai:

 

“Amăng plơi anai, pơhmu tui hăng am^ kâo `u pla a`ăm [u pruih ia, [u pruai kmơk ôh. {uh lo\n anăm [ơi thơ kar hăng lo\n [ơi war kơbao le\ am^ kâo pla a`ăm [ơi anin, tơdah `u c\ăt đ^ prong le\ ta pe\, [u c\ăt le\ lui. {ơi anai ta kho\m wai lăng, rông phun pla yơh, kho\m pruai kmơk djop. Mut rai pơ anai le\ kâo hrăm tui kiăng rơguăt bruă ngă hmua kơ farm. Kâo amra kiăo tui hơdôm tơlơi kâo hơmâo hrăm pơ anai pơtô glăi kơ am^ kâo”.

 

Rơnuc\ blan 6 phrâo rơgao, Kơnuk kơna pơsit Kơc\ăo bruă pơđ^ kyar ngă hmua hơdjă rơ wang thun 2020-2030. Anai le\ tơlơi gêh gal kiăng tơring ]ar Kon Tum pơtrut ngă hmua hơdjă pơđ^ kyar.

Siu H'Mai: Pơblang

Ơi Nguyễn Văn Xuân jing pô ngă tui tu\ yua biă mă hơbo# bruă ngă hmua tui hơdră hữu cơ pơ să giăm guai dêh ]ar anih tơnap tap Mơrai, tơring glông Sa Thầy, tơring ]ar Kontum.

 

6 thun rơgao, sang ano\ `u ngă tui hơdră bruă anai, pla phun boh troh lu mơta amăng đơ đam lo\n hmua 10 hektar, boh troh gơnam hơmâo hơdôm pă arăng blơi abih. Ơi Nguyễn Văn Xuân amra lăi pơthâo brơi hơdră `u ngă bruă  anai.

 

-Rơkâo kơ ih lăi pơthâo kơ đang hmua phun boh troh sang ano\ ih ră anai kơ mơnuih ngă hmua thâo dưi mơ\n?

-Ơi Nguyễn Văn Xuân: Amăng đang hmua gơmơi kâo pla lu mơta pơjeh djuai phun boh troh.

 

Bơhmutu boh kruăi dung mơtah, bot kruăi dung mih hlăk bơblih pla hrom boh kruăi dung pơjeh Ruby Thái, boh pơ-o# yuan, boh kruăi mih, boh kruăi kuit ia sik, boh sầu riêng, boh trôl, boh khom mah, boh krit krut, boh mit, hăng lu mơta boh troh pơko\n.

 

Sang ano\ gơmơi pla boh troh tui hơdră hữu cơ yua kmơ\k djah djâo hơmâo pe\ boh troh 2 thun laih.

 

Boh troh hơmâo kah hăng ră anai, ăt aka djop ôh ba s^ mơdrô [ơi anih s^ mơdrô amăng tơring ]ar Kontum.

 

-Pla phun boh troh ngă tui hơdră hữu cơ bruă pơhlôm pơgang hlăt [ong arong pơ]ram, pruai kmơ\k kơ phun pla djơ\ biă `u hiư\m pă ơ ơi ?

 

-Ơi Nguyễn Văn Xuân: {ing gơmơi pơwơ\t glăi rơnuk đưm đă [ing ơi yă ta ngă hmua pla pơjing, mă yua arong arua] pơgang mă tơdruă gơ`u, [u mă yua ia jrao pruih pơdjai hlăt ôh.

 

Sang ano\ pruai kơ phun boh troh le\ kmơ\k eh rơmô, djah djâo bru\ hiă mơ\ng hla kyâo pơtâo [udah eh mơnu\, akan bru\ pơjing kmơ\k, hơbâo pruai kơ phun pla.

 

Kmơ\k akan bru\ le\ pruai amăng ia dưm đing pruih ia rô nao pơ phun pla. Bơ eh mơnu\ hăng eh rơmô hă, sang ano\ mă pruai sa thun 2 wơ\t amăng bơyan hơjan hăng rơnu] blan bơyan hơjan.

 

Bơ akan bru\ le\ pruih sa blan sa wơ\t dưm kiăng kơ phun pla đ^ hiam, jing tui, tui hluai kơ phun pla ta amra dưm kmơ\k pruai lu hăng [iă kiăng lăp djơ\.

 

-Lu mơnuih [on sang ngă hmua ră anai tơnap biă mă pơgăn ruai hăng arong arah khăng ]ao [ong boh, ngă sat phun kyâo.

 

Ih hơmâo hơdră hơge\t mơ\n tom găn rơgao lăi pơthâo kơ hơdră pơhlôm pơgang djuai arong arua] anai?

 

-Ơi Nguyễn Văn Xuân: Ruai ko# ră anai, sang ano\ gơmơi pơkra ]ơkap, jing dưm mơnong bru\ pruai ia kơ`^ akă yôl na nao brơi ruai nao găm.

 

Dua le\, pơkra hruh hăng kơsăk hrôm boh. Bơ phun boh kruăi, boh kuit le\ boh lu [u anăm ngă hruh ôh.

 

Boh kruăi dung, boh trôl khom ngă hruh kơsăk yơh. Arong arah khăng, [udah hmol găm amăng bơyan phang, bơyan hơjan ăt hơmâo mơ\n.

 

Samơ\ abih bang rơ\k tơ\k gah yu\ phun kyâo hiam klă soh, sang ano\ lui hnun, jah mă ber, kiăng hơmâo anih hơdom do\ kah hăng hơdôm kah, hơdôm sao krăp [ong arong arua], hlăt pơ]ram.

 

Yua anun, mut amăng đang gơmơi hă, apăn nao pơpă hai lêng kơ hơmâo hơdom soh.

 

-Bơ hnong pla hơdôm djuai phun boh troh, ta pơkă glông pla hiư\m mơ\ng djơ\ găl ?

 

-Ơi Nguyễn Văn Xuân: Glông ataih hăng glông le\ kah hăng phun boh kruăi, boh kuit, boh trôl 3 met, boh kuit 4 met soh. Boh kruăi dung le\ 5 met.

 

Yua boh kruăi dung than tai, ano\ tơ-ui prong. Boh sầu riêng le\ 8 met yu\ ngo\ dơnung kơdư pă akiăng bơkơnar

 

Yua kiăng boh sầu riêng khom djop pơ-iă yang hrơi pơ]rang, [u dưi sir đơi ôh. Sang ano\ gơmơi pla hnong ngă glông kah hăng anun đô].

 

-Lu mơnuih ngă hmua ăt kiăng pơjing sa đang pla phun boh troh tui hơdră hữu cơ mơ\n đơ đa, ih dưi mơ\n djru lăi thâo kơ mơnuih ngă hmua brơi ngă tui ih?

 

-Ơi Nguyễn Văn Xuân: Sit tuh pơ alin ngă hmua blôk prong le\, tui hơdră hữu cơ, sang ano\ hlơi kiăng ngă, kâo amra jak rai hrăm, pơtô brơi hơdôm tơlơi kâo thâo thăi tom găn rơgao. Samơ\ khom hơmâo pran jua hor, kiăng biă mă laih anun dlăng lăng prăk kăk sang ano\.

 

Yua dah tuh pơ alin kơ bruă ngă hmua blôk prong le\ khom ngă djơ\, hua] prăk kăk biă mă.

 

Tui hăng rơnoh prăk ră anai, boh troh khom ngă rơgoh, [u yua ia jrao hăng kmơ\k ia jrao ôh. Lu mơnuih ngă hmua do\ bơngơ\t, pla le\ pơpă ba s^ mơdrô.

 

Samơ\ hăng sang ano\ gơmơi ră anai, [u hơmâo boh troh pioh ba s^ mơdrô, yua arăng đăo kơnang laih, rai e\p lăng tơl đang hmua laih anun pe\ boh ba pơ]rang, test lăng [u hơmâo đôm glăi ia jrao ôh [ong jơman hơdjă rơgoh biă mă.

-Hai, bơni kơ ih ho\!

Nay Jek: Pơblang