VOV4.Jarai - Việt Nam hmâo 53 djuai ania [ia\ hơd^p [ơi hơdôm bôh tơring ]ar: kual ]ư\ siăng gah Pơngo\ dêh ]ar, kual To\ng Krah, kual Dăp Kơdư hăng kual Dơnung Yu\ dêh ]ar.

Kơnuk kơna lăng ba truh bruă ba tơbiă hơdôm jơlan pơsir, hơdră bruă djơ\ kiăng gal brơi pơđ^ kyar djop mơta tơlơi hơd^p mơda mơng neh wa djuai ania [ia\.

Tơlơi anai, pơdah tơlơi dưm kơnar kơplah wah djop djuai ania [ia\ tơdruă amăng bruă mă mơng tơlơi hơd^p mơda.

Kiăng djru neh wa djop djuai ania [ia\ ngă tui tơlơi dưi dưm kơnar, pơđ^ tui tơlơi hơd^p mơda gơnam tam, pran jua, amăng [rư\ ngă dưm kơnar [ia\ rơwang pơđ^ kyar kơplah wah djop djuai ania, hơdôm thun rơgao Kơnuk kơna hmâo pioh laih lu tơlơi gum djru amăng pok pơhai hơdôm hơdră bruă pơđ^ kyar bơwih [ong – mơnuih mơnam kual neh wa djuai ania [ia\, biă `u hăng hơdôm bôh sang ano# [un rin kah hăng tơlơi gum pơhiăp mơng ơi Chu Tuấn Thanh Khua hơđăp anom bruă pôr pơhing Jơnum min djuai ania:

“Djru gah ngăn rơnoh kơ mơnuih [un rin- tơlơi anai le\ tơlơi phun; djru prăk tuh pơplai phun pla, djru hlô rông, djru ia jâu hăng hra [ong; djru hơdrôm hră, hră ]ih; djru braih huă, do# djru hră pơhing dong. Biă `u djru hơdôm mơta tui anun yua kơ Kơnuk kơna hmâo djru laih pioh pơdo\ng să, plơi pla”.

Lu jơlan hơdră ba glăi lu bôh tơhnal sit nik kah hăng: Jơlan hơdră bruă ngă 122 mơng Kơnuk kơna kơ Bruă djuaia nia; Tơlơi pơtrun pơsit 30a/2008 mơng Kơnuk kơna kơ pơhro\ trun [un rin kơja\p phik; Jơlan hơdră 135 (tal 2) kơ pơđ^ kyar bơwih [ong – mơnuih mơnam hơdôm bôh să tơnap tap kual neh wa djuai ania [ia\ do#, kual ]ư\ siăng, kual asuek, ataih; hơdôm hơdră bruă gum djru hăng jơlan hơdră đing nao tuh pơplai anom mă yua, pơsir lo\n ngă đang hmua hăng lo\n do# (Tơlơi pơsit 132); djru lo\n ngă đang hmua, sang do# hăng hơdôm tơlơi kiăng yua kơ bruă ngă đang hmua hăng tơlơi hơd^p mơda kơ neh wa [un rin gah djuai ania [ia\ (Tơlơi pơsit 134); djru prăk tuh jia gah đang hmua hăng tuh jia pơgiăng hyu gơnam s^ mdrô, djru prăk tuh pơplai kơ anom bơwih [ong; djru noa hơdôm mơta gơnam kiăng yua kơ neh wa djuai ania kah hăng hra [o\ng, ia jrao gun, kơmok pruai, hră ]ih, hơdră bruă pơđ^ kyar pơlar dlai klô, pơgang rơhuông adai lo\n mơnai kual ]ư\ siăng (Jơlan hơdră 327); hơdră bruă djru sang do# kơ mơnuih [un rin; hơdră bruă djru pơtô pơhra\m hăng mă yua mơnuih djuai ania [ia\ apăn bruă…

Gơnang kơ hơdôm hơdră bruă hăng hơdră pơtrun djơ\ mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna, tơlơi bơwih [ong, mơnuih mơnam [ơi hơdôm kual neh wa djuai ania [ia\ hăng kual ]ư\ siăng dưi pơplih phrâo rơđah.

Mơng thun 2007 truh ră anai hmâo laih hơdôm rơtuh rơbâo bôh sang ano# neh wa djuai ania [iă tơnap tap dưi ]ang prăk tuh pơplai, dưi djru pơđ^ kyar bơwih [ong huă ngă đang hmua, djru pơhư prong hơdră rông hlô, pơhư prong bruă s^ mdrô.

Ano# klă tơlơi hơd^p mơda mơng mơnuih djuai ania [ia\ ăt amăng [rư\ dưi pơplih phrâo mơn. Khă hnun hai, kual djuai ania [ia\ do# hăng ]ư\ siăng do# hmâo lu tơlơi tơnap mơn.

Ră anai lu plơi pla akă hmâo jơlan rơdêh nao rai; akă hmâo glông hre\ apui lơtr^k lo\n ia; lu sang ano# djuai ania [ia\ kơ[ah lo\n do#; kơ[ah lo\n ngă đang hmua.

Tui hăng ơi Chu Tuấn Thanh, Khua hơđăp Anom pôr pơhing Jơnum min djuai ania hă, tơdah anih anom hơpă akă dưi ]ơkă mă le\:

“Tơdah ara\ng akă dưi ]ơkă mă tơlơi anun ara\ng hmâo tơlơi dưi rơkâo đ^ hăng Jơnum min djuai ania. Jơmin djuai ania hmâo Anom bruă pioh kơ hơdră bruă djuai ania hăng hmâo Gru\p wai lăng Jơlan hơdră 135 le\ ara\ng amra hmâo hră pơ-ar lăi glăi, yua kơ djop tơlơi djru gum leng kơ hmâo tơhnal pơkă pha ra kơ hơdôm hơdră bruă anet raih daih”.

Tơdơi rơbêh kơ 30 thun pơplih phrâo, biă `u mơng hrơi hmâo Tơlơi pơtrun pơsit mrô 22 kơ sa dua hơdră pơtrun, hơdră bruă pơđ^ kyar bơwih [ong – mơnuih mơnam kual ]ư\ siăng mơng Ding jum kơđi ]ar (tal 6); Tơlơi pơtrun pơsit mrô 7 (tal 9) kơ bruă djuai ania, tơlơi kual djuai ania [ia\ hăng ]ư\ siăng hmâo yak pơplih yôm phăn.

Bruă bơwih [ong lu `u [ơi kual ]ư\ siăng hăng hơdôm kual djuai ania [ia\ amăng [rư\ pơjing hăng pơđ^ kyar, anom mă yua bơwih [ong – mơnuih mơnam pơplih tui jơlan klă.

Hơdôm hơdră bruă, jơlan hơdră, rơwang bruă tuh pơplai hmâo ngă tui ba glăi bôh tơhnal laih, tơlơi hơd^p mơda mơnuih [ôn sang [ơi kual neh wa djuai ania [ia\ do# hăng kual ]\ư\ siăng dưi pơplih phrâo. Bruă pơhro\ trun rin rơpa dưi hmâo bôh tơhnal prong.

Bruă pơtô pơhra\m pơđ^ kyar, bôh thâo hră mơnuih [ôn sang dưi pơđ^ tui. Bruă bơwih brơi tơlơi suaih pral hmâo yak pơplih phun.

Khă hnun hai, ră anai ăt akă hmâo tơlơi phiăn pơkă kơ gơnong bruă pơplih pơkra abih bang, abih bang hơdră bruă djru pơđ^ kyar kual djuai ania [ia\ do# hăng ]ư\ siăng.

Hơdôm tơlơi phiăn mă yua akă hmâo pơkă rơđah hơdôm hơdră djuai ania hăng akă hmâo hơdră pơkă, bruă pơhlôm ngă tui ba glăi bôh tơhnal hơdôm hơdră bruă djuai ania.

Kơ[ah tơlơi pha ra amăng tuh pơplai pơđ^ kyar bơwih [ong – mơnuih mơnam, pơtô glăi bôh thâo, pơgang anih anom do#, dlai klô, pơke\ hrom gơnam tam mơng kual djuai ania [ia\ do# hăng kual ]ư\ siăng hăng anih anom s^ mdrô.

Hơdôm hră pơ-ar gah yu\ kơ tơlơi phiăn khă pơplih lom kiăng amăng git gai pơkra hơdră bruă djru gum, samơ\ tơhnal hơđong `u [u pơhlôm đơi ôh gah tơlơi phiăn, juăt `u gah pơsir hơdôm tơlơi [ơi anăp, tơlơi je], lo\m hmâo tơlơi đo#]; mơta pơkon, yua lu pô mă yua anun lu tơlơi pơkă kơ[ah ano# ha amăng ple\, đa le\ hmâo tơlơi bơrơdjơ\, bơrơkua nao rai, ngă rơngiă h^ ano# tu\ yua tơdruă.

Bruă ngă tui hơdôm hơdră bruă do# raih daih, hmâo tơlơi kah đuăi, ngă lom kiăng, hmâo tơlơi rơwang bruă, hơdră gum hrom akă [u rơđah rơđông; ngăn rơnoh prăk kak akă djop hăng tơhnal pơkă ba tơbiă.

Phiah phiăn thun 2013 pơkă kơ hơdră bruă djuai ania; kơ tơlơi dưi ană mơnuih, tơlơi dưi mơnuih mơnam.

Yua anun, djop djuai ania do# hơd^p mơda [ơi hơdôm kual, kual tơnap tap hmâo tơlơi dưi Kơnuk kơna djru kiăng ngă  giăm hloh rơwang ataih nao rai hơdôm kual pơđ^ kyar./.

Giàng Seo Pùa pô ]ih – Siu H’ Prăk pô pơblang