VOV4.Jarai - Mrô ană mơnuih [ơi Lâm Đồng hơmâo năng ai `u 1 klăk 300 rơbâo c\ô mơnuih, hăng 43 djuai ania [iă do\ hơdip hro\m; amăng anun, djuai ania aset hơmâo 24%.

Hơjăn 3 djuai ania [iă hơdip sui thun [ơi anai le\ K’ho, Mạ, Churu hơmâo 19% mrô ană mơnuih amăng tơring ]ar. Khă tơlơi hơdip pơplih phrâo lu mơta laih, samơ\ [ơi sa, dua kual, lu tơlơi phiăn [u hiam mơng đưm ăt do\ djă pioh mơn, ngă gleh tơnap biă…

Hơmâo lu tơlơi phiăn [u hiam

Phrâo anai, khul hyu mă bruă mơng: Anom pơtô bruă Ping gah tơring ]ar Lâm Đồng, Gơnong bruă gru grua pơkjăp drơi jăn hăng tuai c\uă ngui, Anom wai lăng djuai ania.

Jơnum min wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam Việt Nam tơring ]ar.., nao sem lăng [ơi anih hơdôm tơlơi phiăn juăt [u djơ\ amăng kual djuai ania [iă do\, [ơi 5 boh tơring glông hơmâo mơnuih djuai ania [iă do\.

Khul hơmâo pơsit, ăt do\ mơn tơlơi phiăn along [u djơ\ mơtăm yơh, kiăng kho\m lui h^ amăng tơlơi hơdip rơnuk anai.

Rơđah biă mă `u, amăng tơlơi djai rơngiă, ăt do\ hơmâo lu sang ano\ djuai ania [iă mơ`um [ong prong, sui hrơi, hro\ go\ prăk kăk, tom hăng ngă pơkaih bruă hyu pơ hmua, [rô ngă [u rơnuk rơnua amăng plơi pla dong.

Bruă man pơkra pơsat, pơpha gơnam kơ pô djai, huă pơthi…hơmâo anih đa ngă prong biă mă; sang djai rơngiă kho\m pơdjai kơbao, rơmô, un, mơnu\ c\i pu\ kơ tuai, kơnung djuai rai mơyut.

Tơlơi gơnang kơ yang rơbang, hmư\ [ong ia bah pơjâo, mơnuih amăng sang duăm ruă, [udah ngă pơdai [u mơboh, ăt đing đăo yua yang ngă mơn, yua anun hyu e\p pô hơduah, ngă yang glăi pơ sang ngă yang hăng apah pô ngă yang lu prăk, tap năng apah ha drơi kơbao prong.

{udah ană plơi pơmin hơmâo hrung atâo [ơi hơdôm boh să Proh, Tu Tra (Đơn Dương) [udah pơphun ngă yang pơpu\ hơmâo lu biă mă [ơi să Dạ Sar (Lạc Dương)…

Ăt bơdjơ\ nao tơlơi pơmin gơnang kơ yang mơn, ră anai amăng kual djuai ania [iă do\ ăt hơmâo mơn tơlơi phiăn ‘’đu\ wa\’’, lơm pô hlơi ngă soh, biă mă `u hăng tơlơi soh ‘’kle\ pơyu hyu pơde’’.

Amăng tơlơi pơdô| rơkơi bơnai, abih bang djuai ania [iă amăng tơring ]ar lêng kơ hơmâo lu tơlơi phiăn [u hiam kah hăng: bơmă brơi mơng anet, do\ giăm drah kơtăk (ană neh, ană anong); tơlơi phiăn dưi kmai; tơkeng ană tal 3.

Hơmâo mơn tơring glông, hơmâo tơlơi phiăn đưm ngă soh tơlơi phiăn pơkă mrô ană mơnuih kah hăng [ơi plơi Klonh Klanh hăng plơi Đưng K’Si (să Dạ Chair, tơring glông Lạc Dương).

Tơlơi [u klă mơng tơlơi phiăn ‘’mă pơnu\ pơnang’’

Tui hăng lu tha plơi hăng [ing tha rơma amăng plơi pla djuai ania [iă [ơi Lâm Đồng, tơlơi phiăn ‘’tơ`a pơnu\’’ hơmâo mơng đưm laih, laih anun lăng kah hă\ng tơlơi phiăn kho\m ngă tui…

Khă hnun, tơlơi phiăn ‘’tơ`a pơnu\’’ đưm hlâo adih plai [iă, mă kiăng djơ\ tơlơi phiăn đôc\ (djơ\ ano\ `u mơnu\, tơpai c\eh, kông krah…)

Samơ\ rơnuk anai, tơlơi phiăn ‘’tơ`a pơnu\) pơplih phara laih anun kah hăng s^ mdrô biă! Jing ba truh tơlơi [u hiam, hro\ go\ biă, ngă pran jua [u mơ-ak laih anun pioh glăi tơlơi [u klă truh rơnuk tơdơi, [ơi anăp le\ dong hnưh (tơdah sang ano\ pô đah kơmơi rin).

Juăt `u nua prăk mơ\ plơi pla juăt mă pơnu\ aset biă mă ră anai le\ 50 klăk prăk, lu hloh le\ truh kơ hơdôm rơtuh klăk prăk.

Biă mă `u, tơdah pô đah rơkơi anun thâo hră pơ-ar (hrăm gưl prong truh kơ prong hloh), ngă khoa moa thơ, [udah am^ ama pô anun ngă khoa thơ, hơmâo nua pơmă biă mă (djơ\ ano\ `u truh hơdôm rơtuh klăk prăk).

Sit nik [ơi djo\p plơi pla, tơlơi phiăn tơ`a pơnu\ hơmâo lu biă. Gơnam kiăng pu\ pơnu\ juăt `u kơbao, rơmô, c\eh, mah, prăk…Tap năng, gơnam mơ\ sang đah rơkơi tơ`a tơnap biă hơmâo, ngă lu sang ano\ gah đah kơmơi dir wir, [u thâo hyu e\p pơpă ôh mơng hơmâo.

Anun le\ kiăng hơmâo sa ring c\ing đưm, kiơng, [udah c\ing (sa boh c\ing hơmâo nua dưm dưm hăng 12 drơi kơbâo), yua anun [u dưi blơi ôh. Lơm [u hơmâo gơnam mơng đưm anun, sang đah rơkơi bơrơ[ih kiăng brơi hăng mah dong!

Ngă ta ruă ako\ hlâo hloh, rơngiao mơng am^ ama pô đah rơkơi tơ`a pơnu\ lu, kơnung djuai sang đah rơkơi (biă mă `u le\ anong `u) tơ`a gơna pơpu\ dong, tui anun, rơngiao mơng pơpu\ pơnang, sang đah kơmơi kho\m brơi gơnam pơpu\ kơ sang đah rơkơi dong!

‘’Ơi Kơ Dơng Ha En – Khoa ping gah să Dạ Tông (Dam Rông) ră ruai: ‘’Kiăng dưi do\ rơkơi, pô đah kơmơi mă bruă gleh glar biă mă, pơđom lui prăk amăng sui thun kah mơng hơmâo prăk do\ rơkơi’’.

~u tơtah ako\, hr^ pran: Khă gir hyu pơtô pơblang laih, samơ\ tơlơi phiăn tơ`a pơnu\ tom hăng tơlơi djai rơngiă [ơi se Dạ Tông, ăt kah hăng lu să pơko\n [ơi anai ăt hơmâo lu tơlơi phiăn [u hiam, gleh glar amăng pran jua biă’’.

Mơng tơlơi phiăn tơ`a pơnu\ ba truh lu tơlơi [u klă. Anun le\, tơdah sang ano\ hơmâo đah kơmơi [u hơmâo prăk pu\ pơnu\ le\, sang đah rơkơi [u gưt do\ dong tah.

Tơdah 2 c\ô gơ`u ăt gir c\i do\ mơn, tơdơi hrơi pơdô| kho\m tla hnưh kơ am^ ama rơkơi (rơđah biă mă `u le\ prăk hnưh anai yua dua boh sang pơkôl, tu\ ư hro\m).

Yua hnun, truh pơ rơnuk ană bă, ană tơc\ô lu ung mô| kho\m mă bruă tơgut bung rong c\i tla hnưh kơ am^ ama. Lu mơnuih yua sang ano\ rin mơ\ [u hơmâo rơkơi; [udah hơmâo lu mơnuih hyu e\p rơkơi amăng sui thun yun blan, hia jing tlâo, tlâo jing hia yơh…

Yua anun, kiăng khut lhăt sut lui mơtăm yơh tơlơi phiăn [u hiam, biă mă `u le\ tơlơi phiăn ‘’mă pơnu\’’ mơng djuai ania [iă [ơi Lâm Đồng.

                                                                    Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr