VOV4.Jarai- Bơyan koh tơbâo thun 2016-2017 [ơi tơring ]ar Gialai pơ phun yơh, samơ\ mơnuih [ôn sang pla tơbâo pơ phun koh tơbâo laih, samơ\ ama\ng pran jua do\ bơngơt, yua dah giăm truh hrơi [o\ng têt laih, hơdôm sang măi blơi [ia\ đô]. Ăt kah hăng hrim thun mơn, tơlơi hơmâo hđăp mơng mơnuih [ôn sang do\ hu^ kơ tơbâo [u hiam, ia sik [ia\ amra hơmâo glăi dơng.

Ơi Nguyễn Tùng [ơi plơi Thôn 1, să Đak Hlơ, tơring glông Kbang, tơring ]ar Gialai hơmâo giăm 50 ha đang tơbâo, sa thun hơmâo mơng 3000 – 3.500 tơn tơbâo a`rong.

Abih đơđam đang tơbâo, ơi leng ngă hro\m s^ brơi sang măi pơkra sik An Khê. Wơt dah bơwih [o\ng huă hro\m mơng sui laih, samơ\ ơi Tùng đing đăo ama\ng tơlơi pơkă lăng hơmâo gr^, lăi lăng s^k mơng sang măi.

Tơlơi anai, lu thun hăng anai laih, mơnuih [ôn sang ngă hơmua ama\ng kual lăi sang măi anai ngă [u tơpă ôh, [u hơmâo dưm knar ôh. Ơi Nguyễn Tùng lăi tui anai:

“ Mơnuih [ôn sang [le\ ia ha#u ia pơ hang, pla đang tơbâo, dleh tơnăp bia\ mă. Truh kơ hrơi koh tơbâo, ]ang rơmang sang măi hơmâo tui lăng su\ hơmâo dưm knar, boh nik `u. Bơhơmutu, tơlơi gr^ kho\m hơmâo s^t, tui hloai hăng djuai tơbâo, kiăng kơ mơnuih pla đang tơbâo hơmâo kmlai,laih anun ngă hro\m hăng sang măi na nao”.

Tơlơi [u mơak nao rai kplah wah mơnuih pla tơbâo hăng sang măi

 Bơ kơ ơi Nguyễn Quang Thảo, [ơi plơi Tú Thủy 2, să Ia Sol, tơring glông Phú Thiện, hơmâo 2 ektar đang tơbâo do\ bơngơt tui hăng anai:

“ Hơmâo 3 mơta tơlơi tơnăp tap. Tal 1 le\ hrơi koh tơbâo, tal 2 le\ ia tơbâo gr^, tal 3 le\ s^k mih. Jing sa ]ô mơnuih ngă đang tơbâo, [u djơ\ koh gio\ng tơbâo, nao truh pơ\ sang măi pel e\p lăng? Kiăng lăi yua kơ sang măi soh lăi, tơdah glăm đ^ tơbâo ama\ng rơdeh, mơnuih mă bruă hăng rơdeh pơgiăng kiăng hget le\ nga\ đô], tơlơi anai [ing gơmơi [u thâo ôh”.

Hlăk anun le\, gah sang măi s^k lăi tui anai, hơmâo ngă tui djơ\ jơlan hdră laih pơdjơ\ nao s^ mdrô. Hdôm mrô pơkă  rơđah rơđong, tơpă, samơ\ gah mơnuih [ôn sang [u thâo hluh ôh, aka\ tu\ ư hro\m ôh ha\ng sang măi.

Bơ gah tơlơi pơkă gah ia tơbâo gr^ do\ lu, s^k aka\ mih đơi ôh, yua gah mơnuih pla tơbâo aka\ ngă tui djơ\, ama\ng tơlơi răk rem, wai lăng pla tơưbâo, truh kơ hrơi koh tơbâo. Ơi Nguyễn Hoàng Phước, kơ iăng khua g^t gai sang măi s^k An Khê, pơblang brơi tui anai:

“ Sui mơng anai, hlâo kơ bơyan koh tơbâo, sang măi ăt iâu pơtum mơnuih [ôn sang, kiăng lăi pơthâo brơ’i, tơlơi pơkă ]i blơi tơbâo, tơbâo hiam hăng [u djơ\ tui ha\ng tơlơi pơkă mơng Ding jum Công thương, ăt kah hăng sang măi, samơ\ neh met wa knong [uh ha\ng mơta đô].

Kiăng lăi pơgiang tơbâo lu, hơmâo prăk kak lu, bia\ mă `u tơlơi pơhrui glăi prăk kak mơng neh met wa hro\ tui. Bơhơmutu `u, [ing gơmơi hlăk ngă tui tơlơi thâo kơ ia tơbâo gr^, boh nik `u adu\ tơbâo do\ mda, kiăng lăi trư h^ tơlơi ia tơbâo gr^ lu bia\ mă, mơng 5-7%, [ơi ano\ `u truh kơ 10%”.

 Tơlơi [u mơak kplah wah mơnuih [ôn sang pla tơbâo hăng sang măi pơkra s^k [ơi tơring ]ar Gialai, ama\ng tơlơi pơkă, lăi lăng tơbâo hiam, hơmâo mơng sui anai laih, samơ\ aka\ dưi pơsir khut khăt ôh.

Sang măi s^k aka\ pơblang tơpă, rơđah rơđong ôh, kiăng kơ mơnuih [ôn sang đăo gơnang. Hlăk anun adai pơ iă hăng hjan [u hơ đong ôh, tơbâo pla ră anai [u hiam tah. Sa ektar dưi koh mă mơng 50- 60 tơn tơbâo a`rong, s^ prăk kơnong hơmâo mơng 35- 35 klăk prăk đô]/sa ektar.

                                                           Tơlơi dleh glăn tơnăp tăp mơnuih pla tơbâo.

Tơlơi pơhrui glăi prăk [ia\ đơi, ngă brơi tơlơi hd^p mda mơnuih [ôn sang đing đăo bia\ mă, gah tơlơi đo pơkă s^k tơbâo, kơ tơlơi gr^, mrô ia s^k mơng sang măi.

Hlăk anai, tơlơi kiăng bia\ ma\ mơng [irô kơnuk kơna, hăng tơlơi tui lăng, pô do\ tong krah, kiăng djru brơi tơlơi tu\ yua kơ mơnuih [ôn sang pla tơbâo, laih anun hơ ^n brơi sang măi, ngă tui djơ\ tơlơi pơkă.

Khă anun hai, tơlơi lăng nao mơng go\ng gai plơi pla, lu `u le\, “pơtă pơtăn đô]”, “rơkâo đô]”, aka\ tui lăng s^t nik ôh. Ơi Lê Huy Toàn, khua g^t gai [irô wai lăng gah tơlơi gơnam  hiam gah hơmua pơdai, glai klô, laih anun akan hdang Gialai lăi tui anai:

“ {ơi ana\p tơlơi mơnuih [ôn sang, ăt kah hăng hơ\p tac să pla tơbâo, hơmâo pơhia\p tơlơi pơkă ia tơbâo, [ing gơmơi lăi tui anai, anai yua kơ [u thâo hluh nao rai. Tui anun yơh, [ing gơmơi rơkâo gah sang măi s^k [ơi anai, ngă tui tơpă  gah tơbâo hiam.

{ơi anai kơnong hơmâo 2 tơlơi pơkă yôm hloh, kho\m ngă tui tơpă ia tơbâo gr^, laih anun ia s^k. Mơng tơlơi ngă rơđah, ngă hiưm pă , kiăng ngă mơak kplah wah mơnuih [ôn sang pla tơbâo hăng sang măi pơkra s^k. Yua dah anai yơh tơlơi ngă hiam hrom hb^t”.

Sang măi blơi tơbâo mơnuih [ôn sang.

Gialai ră anai hasa tơring ]ar hơmâo đơđam pla tơbâo prong hloh lon ia ta, hơmâo giăm 40 rơbâo ektar, hơmâo 400 rơbâo ako\ bung sang mơnuih pla tơbâo, hd^p gơnang mơng phun tơbâo yơh.

Hơdôm tơlơi [u mơak nao rai kplah wa mơnuih pla tơbâo hăng sang măi, phun ba rai tơlơi yôm, ngă brơi mơnuih pla, s^ mdô gah sang bruă pla tơbâo [ơi plơi pla anai, kơ [ah tơlơi hđong, kơ [ah kơ tơlơi thâo thăi, ba glăi tu\ yua [ia\, wơt hăng tơlơi mă bruă, hăng mrô tơbâo hiam.

Rơluch Xuân: Pô ]ih hăng pôr