VOV4.Jarai-Ră anai, mrô đah kơmơi ngă pô pơ ala kơ mơnuih [on sang dêh ]ar ta kơnong 24,4%, hro\ 3% yap mơng thun 2002. {ơi hơdôm anom bruă gưl tơring ]ar pơyu\, mrô đah kơmơi ngă pô pơ ala kơ mơnuih [on sang ăt [iă mơn. Yua kơ anun, bruă kơtưn anăp nao kiăng dưi hơmâo 35% pơdlông mrô đah kơmơi ngă pô pơ ala mơnuih [on sang gưl dêh ]ar laih anun pơ ala mơnuih [on sang gưl tơring ]ar pơyu\ rơwang bruă thun 2016-2021 jing bruă ngă [u amu` ôh, khom hơmâo tơlơi gum hrom mơng lu anom bruă, djo\p gưl gong gai kơnuk kơna hăng mơng r^m ]ô đah kơmơi pô dong.

            Tơlơi gum hrom mơng [ing đah kơmơi amăng anom bruă khoa pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar Việt Nam hơmâo sa tơlơi đ^ laih amăng tơlơi pơmin, mrô pơ ala 3% mơng tal 1, ră anai hơmâo 24,4%. Khă hnun, kiăng dưi ngă bruă anai hơmâo truh kơ 35% mrô đah kơmơi ngă pô pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar hăng djop gưl rơwang bruă mơng thun 2016-2021 ăt do\ ataih đô]. Tui hăng yă Bùi Thị An, pô pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar ta [ơi [on prong Hà Nội: amăng anom bruă khoa pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar hăng pơ ala mơnuih [on sang djop gưl khom hơmâo pô pơ ala mơng djop anom bruă, gưl mơnuih mơnam, amăng anun hơmâo tom đah kơmơi. Tơlơi gum hrom mơng [ing đah kơmơi amăng anom bruă hơmâo tơlơi dưi le\ yom biă, khom hơmâo mrô djơ\ hơnong, pioh pơ ala kơ mơnuih mơnam djop gưl, yua dah đah kơmơi hơmâo 50% mrô mơnuih mơnam amăng dêh ]ar. Yă Bùi Thị An brơi thâo:

            Kâo pơmin tơlơi pơkă kiăng hơmâo 35% anun hiam biă mă, djơ\ biă yơh. Ră anai, tơlơi ta kiăng mrô 35% anai ngă tui tơnap tap mơn hă. Tơdah lăng nao kơ abih bang ăt [u tơnap lơi samơ\ dlăng nao kơ r^m boh tơring ]ar tơdah [u hơmâo tơlơi prăp lui hlâo, mrô 35% ăt tơnap biă mơn. Tơdah tơring ]ar pơpă, anom bruă pơpă hơmâo prăp lui klă mơng hlâo ăt huăi tơnap lơi. Djop mơn, kơnong pok pơhai hơdră mă bruă ngă hiư\m pă dưi djop mrô 35% pioh kơ đah kơmơi gum hrom bruă mă kơnuk kơna tui hăng tơlơi ruah pơđ^ klă biă mă yơh.

            Tơlơi bơkơnar đah rơkơi hăng đah kơmơi amăng bruă kơđi ]ar do\ aka [u gal đơi ôh, biă mă `u, đah kơmơi ngă hrom amăng bruă pơ ala kơ mơnuih [on sang. Phun `u ba truh kơ mrô đah kơmơi git gai anom bruă kơnuk kơna djop gưl, ding jum gah gơnong dlông, tơring ]ar aka lu ôh yua kơ Bruă dăp mơnuih ngă khoa, mơnuih apăn bruă pơprong lăi hrom, mơnuih ngă  khoa jing [ing đah kơmơi le\ ngă hră dăp bruă kaih đơi. Hrom hăng anun, bruă pok pơhai ngă tui ruah đah kơmơi apăn bruă do\ kơ[ah. Rơngiao kơ anun, [ing đah kơmơi yua do\ glăm ba bruă mă amăng sang ano\, rông ană bă, bơwih brơi kơ ană rơkơi, sang ano\, ngă hrom bruă ]ar sit nik tơnap tap yơh, anun lu adơi amai gun h^ pơkă hăng đah rơkơi. Yă Hồ Thị Thủy, Kơ-iăng khoa gru\p [ing pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar [ơi tơring ]ar Vĩnh Phúc lăi:

            Hơdôm jơlan hơdră pơkă kơ ano\ bơkơnar đah rơkơi hăng đah kơmơi djo\p laih, dong mơng Hră pơtrun mơng Ping gah truh kơ Hră tơlơi phiăn samơ\ bruă đah kơmơi gum hrom kơđi ]ar bưp lu tơlơi tơnap tap. Laih pơtong lăng ăt kah hăng [uh rơđah, lu tơring ]ar tơlơi e\p [uh, pơtô hrăm bruă mă kơ đah kơmơi aka [u lăp ôh, yua [u hơmâo tơlơi gêh gal lu pioh kơ [ing đah kơmơi, lu biă mă `u hlâo kơ abih thun pioh pơđ^ bruă laih anun ta` abih thun glăi pơdơi lơtret yơh anun.

            Hăng anăp kiăng 35% mrô đah kơmơi ngă pô pơ ala, [ing đah kơmơi tơbiă anăn pioh ruah đ^, djo\p anih khom yap tum, [u lu đơi ôh pơkă hăng đah rơkơi. Lăi nao kơ bruă brơi tơbiă anăn pioh kơ [ing đah kơmơi apăn bruă djop gưl yom pơphăn biă mă. Yă Nguyễn Thị Tuyết, Kơ-iăng khoa khul đah kơmơi mut phung Việt Nam brơi thâo: Khul đah kơmơi mut phung hơmâo k^ hră hăng Sang bruă khoa wai lăng djop djuai ania mơnuih mơnam Việt Nam, kiăng ]ih djo\p mrô đah kơmơi tơbiă anăn ngă pô pơ ala mơnuih [on sang gưl dêh ]ar hăng djo\p gưl; pơphun brơi khul khoa moa nao e\p lăng pơ hơdôm tơring ]ar, mơng anun pơkra jơlan hơdră pioh ]ih anăn đah kơmơi djo\p hơnong pơkă, gum hrom bruă pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar hăng djop gưl. Yă Nguyễn Thị Tuyết lăi:

            {ing gơmơi hơmâo pok anih pơtô kơ [ing apăn bruă amăng khul laih anun hơdôm [ing mơnuih tơbiă anăn, mơng anun, djo\p gưl apăn bruă khul đah kơmơi mut phung ăt pơtô  brơi kơ [ing tơbiă anăn pơ djop gưl pơyu\, [ing tơbiă anăn pioh ngă pô pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar [udah djop gưl, pioh prăp lui tơlơi thâo thăi kơ [ing adơi amai đah kơmơi dưi thâo hơdră mă bruă, glăm ba bruă amra jao ngă kơ` pơgi ni anăp, ngă pô pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar hăng djo\p gưl.

            Pioh prăp lui klă bruă ruah [ing pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar hăng mơnuih [on sang djo\p gưl rơwang bruă thun 2016-2021, khom kơtưn tui tơlơi git gai, pel e\p bruă mă djop anom bruă ping gah, gong gai kơnuk kơna, pơkă rơđah tơlơi gơgrong ba kơ mơnuih apăn ako\ sa boh anom bruă, ngă rơđah rơđong mơtam mơng gơnong dlông, truh pơ djop tơring ]ar, plơi pla, djop anom bruă pok pơhai ta`, pơtô hrăm bruă mă kơ [ing đah kơmơi, e\p lăng bruă mă amăng ping gah mơtam. Hơdôm hră pơar pơtrun kơ bruă mă, ngă khoa pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar, pơ ala mơnuih [on sang djop gưl, khom pơthâo rơđah mrô mơnuih ruah đ^, jing [ing đah kơmơi, lăi pơthâo jơnum pơ]rông sai tal 3, pơđ^ tui mrô đah kơmơi djơ\ anăn ]i ruah đ^. Tui hăng yă Nguyễn Thúy Anh, Kơ-iăng Khoa jơnum min bruă mă gah mơnuih mơnam Sang bruă pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar, hrom hăng bruă pơtô pơhrăm mơnuih ngă khoa, khom e\p hơdră [ơi anăp le\, pơđ^ tui mrô mơnuih jing đah kơmơi ngă hrom bruă ]ar, pơ ala mơnuih [on sang:

            Pơhrăm mơnuih apăn bruă jing bruă mă sui thun samơ\ [ing ta ăt khom hơmâo hơdră ta` [ơi anăp mơtam. Hrom hăng anun, ngă hiư\m pă, pơđ^ mrô đah kơmơi đ^ apăn bruă lu hloh. Gơmơi ăt tu\ ư mơn hơdră, [u pơgo# ôh, pơgo# kah ngă, [ing tơbiă anăn jing mơnuih klă, mơnuih thâo bruă, pơgang ba mrô anăn đah kơmơi tơbiă anăn djơ\ kah hăng tơlơi ]i kiăng.

            Gum hrom anom bruă pơ ala kơ mơnuih [on sang, ngă khoa moa amăng kơnuk kơna. Lơm pơphun bruă mă khom tơbiă anăn ngă pô pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar, pơ ala mơnuih [on sang djop gưl, kiăng pơđ^ tui mrô đah kơmơi ngă hrom bruă anai, [u djơ\ kơnong anom bruă ping gah djop gưl đô] ôh, gong gai kơnuk kơna laih anun mơnuih [on sang ăt khom thâo hluh rơđah le\, gleng nao kơ đah kơmơi lu hloh, dong yua đah kơmơi ngă hrom [ing pơ ala mơnuih [on sang dêh ]ar hăng pơ ala djo\p gưl sa bruă mă kiăng ta` biă mă yơh, pơtrut tui tơlơi lăng bơkơnar kơplah wah đah rơkơi hăng đah kơmơi, yua kiăng đah kơmơi thâo lu hăng pơđ^ kyar mơnuih mơnam.

            Nay Jek : pô ]ih hăng pôr