VOV4.Jarai-Amăng hơdôm thun giăm anai, bruă arăng s^ mơdrô mơnuih hơmâo lu biă mă, hu\i rơhyưt, gơ`u hyu plư plec\, dop mă mơnuih rơgơi biă,  [ing ta [u thâo ôh, ngă rung răng amăng dêh ]ar.

Amăng anun, rơbêh 90% pô arăng mă s^ le\ [ing đah kơmơi hăng c\ơđai đah kơmơi, rơbêh 80% le\ mơnuih djuai [iă, [u thâo hră pơ-ar, kơ [ah tơlơi pơmin, sang ano\ tơnap tap; rơbêh 70% mrô mơnuih arăng plư mă s^ le\ ngă hmua [udah [u hơmâo bruă mă.

Lu [ing đah kơmơi arăng plư ba s^ pơ dêh ]ar tac\ rơngiao, arăng pơgô| do\ kơ mơnuih djuai [iă pơ tac\ rơngiao, pơgô| đih hro\m rơkơi bơnai.

{ing đah kơmơi hăng c\ơđai đah kơmơi, biă `u le\ anih bơ wih [ong tơnap, kual guai lo\n ia, juăt hơmâo biă [ing hyu s^ mơdrô nao plư mă.

{ing ngă soh hơmâo lu mơnuih biă mă, mơng tơring ]ar anai pơtruh hăng tơring ]ar pơko\n, mơng dêh ]ar anai pơtruh hăng dêh ]ar pơko\n, ngă bruă hơgo\m biă, lăng sang ano\ hlơi [u wai lăng kơjăp, sang hră [u kơđiăng thơ, gơ`u hluai tui amăng plang internet kah hăng Zalo, Facebook, Viber…c\i plư s^ mơnuih.

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơng hơdôm tơring ]ar, 6 blan ako\ thun 2020, abih bang dêh ]ar ta hơmâo [uh 74 wơ\t arăng ngă soh, bơdjơ\ nao 104 c\ô mơnuih, gơ`u plư s^ 98 c\ô mơnuih.

Mơng tơlơi anai brơi [uh lu mơnuih hơmâo plư s^ le\ [ing đah kơmơi hăng c\ơđai đah kơmơi (biă `u le\ mơnuih djuai [iă), lu thun anai, hăng tơlơi gơgrong wai lăng pơgang ba tơlơi dưi kơ [ing đah kơmơi hăng c\ơđai đah kơmơi, Khul pơlir hơbit đah kơmơi djop gưl pơtrut pơtô pơblang kiăng mơnuih [on sang thâo hluh, djru pơgăn mơng phun bruă arăng plư plec\ s^ mơnuih.

Lu bruă hyu pơtô pơblang pơgăn bruă s^ mơnuih amăng plơi pla, [ơi kual c\ư\ siăng, kual kơdư, guai lo\n ia, anih hơmâo mơnuih djuai [iă hơdip hơmâo pơphun ngă laih; hơdôm bruă pơtô ba [ing đah kơmơi pơmin c\i đuăi plơi, do\ rơkơi dêh ]ar arăng, djru ba [ing bưp tơlơi truh sat, pơjing lu hơbô| bruă pôr pơhing djơ\ hăng tơlơi hơmâo sit nik; djru bruă bơ wih [ong kơ [ing đah kơmơi arăng ba s^ mơ\ ră anai pơ wơ\t glăi pơ plơi pla hơmâo ngă laih [ơi lu anih.

Yă Hoàng Tuyết Ban, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih [on sang tơring glông Tủa Chùa, tơring ]ar Điện Biên ră ruai:

Tơdơi kơ hơmâo djru, [ing adơi amai ăt mlâo mơn, [ơi tơring ]ar mơng thun 2016 ăt hơmâo hră pơsit kơ hơdră djru, samơ\ lơ\m adơi amai glăi pơ tơring ]ar pơhaih glăi bruă c\i c\ih amăng hră pơ-ar le\ adơi amai mlâo biă, lơ\m glăi tơl anih, djru ba [ing bưp tơlơi truh huăi mlâo hiâo, gir bơ wih [ong huă, hơđong ngă hmua pla pơjing hăng hơdip hro\m mơ-ak hăng abih bang”.

{ơi tơring ]ar Quảng Trị, djop gưl Khul đah kơmơi pơ[ut ngă lu bruă kah hăng: Ngă hro\m c\ih pơkra bruă ngă, pok pơhai kiăng abih bang [ing đah kơmơi hăng mơnuih [on sang thâo, pok anih pôr pơhing, pơtô pơblang amăng mông jơnum ngui grup, hơdôm grup ‘’Đah kơmơi thâo pơkrem prăk kăk’’, grup ‘’Gum djru nao rai’’, grup ‘’Thâo pơkrem hăng prăk c\an amăng plơi”. Pơtrut bruă djru kơ [ing đah kơmơi pơđ^ kyar tơlơi bơ wih [ong, pơtô bruă mă, hơduah e\p bruă mă kơ [ing đah kơmơi sang ano\ rin, aka [u hơmâo bruă mă, kiăng huăi yua kơ tơnap tap mơ\ arăng plư mă s^…

Biă `u, lăng ba hloh hơdôm boh să [ơi guai lo\n ia, gum hro\m yua sa kual plơi pla huăi hơmâo arăng mă s^ mơnuih, gum ngă hơđong plơi pla. Yă Đỗ Thị Lý, Khua Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring ]ar Quảng Trị brơi thâo:

Blung hlâo le\ gơmơi pơtrut hyu pơtô pơblang amăng khul [ing đah kơmơi kơ bruă pơgang arăng mă s^ mơnuih, amăng anun pơ [ut lăi nao hơdră arăng plư plec\ kiăng adơi amai kơđiăng, lăng ba bruă pơđ^ kyar bơ wih [ong huă kơ [ing adơi amai, pơjing bruă mă, pơđ^ prăk pơhrui, kiăng djru adơi amai ngă pơdrong [ơi plơi pla pô’’.

Amăng thun 2020, Khul pơlir hơbit đah kơmơi Việt Nam hơmâo pơphun ngă lu bruă “Hơdră pôr pơthâo pơplih tơlơi pơmin [ơi plơi pla’’ amăng anun pơ [ut ngă bruă c\ơkă ‘’Hrơi abih bang pơgang bruă s^ mơdrô mơnuih – lơ 30/7’’ hăng bruă pôr pơhing hro\m hăng Lao kơ pơgang arăng blơi s^ mơnuih, biă `u le\ blơi s^ mơnuih pơ guai dêh ]ar Việt Nam – Lào.

Khul pơlir hơbit đah kơmơi ăt ngă hro\m mơn hăng Anom bruă git gai tơhan pơgang guai pơphun ngă Jơlan hơdră ‘’Gum hro\m hăng [ing đah kơmơi [ơi guai lo\n ia’’ rơwang thun 2018 – 2020, amăng anun tu\ mă, lăi pơthâo kơ hơdôm anom phun kơ bruă blơi s^ ană mơnuih 300 anung prăk djru blung a kơ [ing hơmâo arăng blơi s^ (rim anung prăk hơmâo 500.000 prăk.

Tơdơi kơ [ing hơmâo arăng mă s^ pơ wơ\t glăi pơ plơi pla, Khul pơlir hơbit đah kơmơi c\ơkă mă, djru ba hăng pơtô brơi gơ`u pơsir h^ tơlơi tơnap mơ\ `u bưp; kiăng gơ`u huăi mlâo, hơđong pran jua hơdip mơda hăng pơgăn hu\i arăng mă s^ glăi ha wơ\t dong.

Tơdơi kơ anun, Khul đah kơmơi amăng plơi pơtruh nao rai ba [ing adơi amai pơ wơ\t glăi pơ sang ano\; djru adơi amai ngă hră pơ-ar (kah hăng CMND, hră tơkeng kơ ană bă…); lăng ba, djru adơi amai dưi tu\ mă tơlơi gêh gal mơng djop hơdră djru mơng plơi pla ăt kah hăng wai pơgang ba tơlơi gêh gal dưi hơmâo…

Tui hăng yă Nguyễn Thị Minh Hương, Khua anom pơtô bruă Ping gah Khul pơlir hơbit đah kơmơi Việt Nam brơi thâo:

Tơlơi rơmon rơpa, bruă hyu mă bruă bơ wih [ong ră anai glăk jing tơlơi kiăng yôm biă mă yơh, [ơi anai le\ lơ\m ta nao pơ dêh ]ar tac\ rơngiao le\ ta kho\m thâo hluh tơlơi pơhing, thâo ta hyu mă bruă hăng pô hlơi, arăng kiăng mă bruă hơget, gơmơi kho\m lăi pơthâo rơđah, ta nao mă bruă hă [udah nao do\ rơkơi pơ dêh ]ar tac rơngiao, [ing ta kho\m thâo soh…

Ta dưi lăi tui anai, Khul pơlir hơbit đah kơmơi kah hăng sa anom bruă pơtruh nao rai, ba [ing hơmâo arăng mă s^ pơ wơ\t glăi pơ anih djru mơnuih mơnam, kiăng adơi amai dưi hơmâo tơlơi djru kơ anih do\, wai lăng tơlơi suaih pral, kiăng adơi amai hơđong pran jua hăng djru ngă hră pơ-ar dong.

Rơngiao kơ tơlơi gơgrong yôm mơng khul grup đah kơmơi, ăt kiăng hơmâo abih bang anom bruă gum hro\m pơgang bruă arăng blơi s^ ană mơnuih, mơng bruă pơgang truh kơ pơgăn, kiăo mă [ing ngă soh, c\ơkă hăng djru ba mơnuih bưp tơlơi truh.

Tơlơi anai kiăng ngă tui djơ\ hơdră djru mơnuih mơnam, gum pơhlôm hơđong kơjăp mơnuih mơnam hăng kơđi ]ar amăng plơi pla, [on lan.

 Siu H’Mai: Pơblang