VOV4.Jarai - Dêh ]ar Việt Nam dong mơng sui dưi pơsit yôm yua kơ hơdôm tơlơi pơkôl bruă kơđi ]ar amăng bruă pơhlôm dưm kơnar kơplah wah djop djuai ania. Phiah phiăn pơkă ană mơnuih hmâo tơlơi dưm kơnar amăng djop bruă kơđi ]ar, bơwih [ong, bôh thâo, mơnuih mơnam. Phiah phiăn pơkă anai mă yua, Kơnuk kơna Việt Nam hmâo mă yua laih rơbêh kơ 100 jơlan hơdră, rơwang bruă tuh pơ plai pơdo\ng anih anom bơwih brơi kah hăng sang ia jrao, sang hră, anom djru tơlơi phiăn…, djru pơhlôm tơlơi dưi hăng bôh tu\ yua mơng neh wa.

Tui hăng bôh tơhnal pel e\p bôh nik tơlơi bơwih [ong – mơnuih mơnam mơng 53 djuai ania [ia\ thun 2019, giăm hmâo 90% hơdôm bôh plơi pla gah kual djuai ania [ia\ do# hmâo jơlan nao rai truh tơl kual krah să tuh kơ su, [ê tông. 98,6% mrô plơi pla gah hơdôm bôh să kual djuai ania [ia\ dưi hmâo apui lơtrik yua, gơnang kơ anun hmâo 96,7% mrô sang ano# djuai ania [ia\ dưi ngă juăt hăng glông hre\ apui lơtrik pioh pơ]rang rơđah. Abih bang hơdôm bôh sang kual djuai ania [ia\ do# hmâo sang ia jrao (99,5%). Đơ đam dêh ]ar hmâo giăm truh 21 rơbâo 600 bôh sang hră hăng 26 rơbâo 500 bôh anih anom pơtô pơhrăm kual djuai ania [ia\. Mrô sang hră pơkra kơjăp hmâo 91,3%, lom anun mrô sang hră dưi pơdo\ng kơja\p phrâo kơnong kơ hmâo 54,4%. Bơhmu hăng thun 2015, rơnoh ngă juăt hăng bruă pơtô pơhra\m bôh hră mơng djuai ania [ia\ hmâo pơplih rơđah laih. Mrô mơnuih nao hrăm trung cấp gưl sa mơng djuai ania [ia\ le\ 100,5%, gưl 2 le\ 85,8% hăng gưl 3 le\ 50,7%. Hơdôm mrô anun hmâo pơsit tơlơi gir run mơng kơnuk kơna pioh kơ neh wa djuai ania [ia\ dưi ngă juăt djop hơdôm bruă bơwih brơi, ăt kah hăng anih anom bơwih brơi mơnuih mơnam mơn.

Biă `u, amăng bruă ia jrao, hơdră bruă hră pơgang hmâo djru lăp yap ba kiăng neh wa djuai ania [ia\ [un rin plai [ia\ tơnap kơ prăk kak hăng dưi pel e\p pơjrao tơlơi ruă hmao tlôn. Ơi Phạm Thái Sơn, Kơ-iăng Khua wai lăng hră pơgang gah mơnuih mơnam tơring ]ar Tuyên Quang lăi:

“Mơnuih [ôn sang kual djuai ania [ia\ [u kiăng bơngot ôh kơ prăk blơi hră pơgang gah ia jrao, ăt kah hăng lom pơjrao tơlơi duam ruă. Kơnuk kơna ăt djru mơn blơi hră pơgang gah ia jrao kơ hơdôm bôh sang ano# [un rin [ơ [ia\, kiăng be\ tơlơi [u tơphă gah prăk kak lom bưp tơnap amăng bruă tla prăk kơ ia jrao gun amăng pel e\p pơjrao tơlơi duam ruă”.

Tui hăng anun, lom bưp tơlơi bơdjơ\ nao tơlơi phiăn, neh wa djuai ania [ia\ ăt dưi hyu hơduah e\p mơn [ơi hơdôm Anom gum djru tơlơi phiăn. Anai le\ sa bruă bơwih brơi pha ra mơng [irô kơnuk kơna kiăng djru mơnuih [un rin, mơnuih djuai ania [ia\ tơnap kơ prăk kak pơhlôm tơlơi dưi lom [om kiơng. Ơi Cù Thu Anh, Khua Anom djru tơlơi phiăn, {irô ding jum tơlơi phiăn brơi thâo.

“Djơ\ mơng lăi hă ano# kơja\p hăng bôh tu\ yua mơng bruă djru tơlơi phiăn dưi pơđ^ tui laih. Mrô mơta tơlơi [om kiơng đ^ tui rim thun, lu kơđi tơlơi amăng anun, mơnuih djru tơlơi phiăn hmâo pơgang ba kơ mơnuih dưi djru pơsir pơtlaih kơđi, pơplih tơlơi soh. Djru pơhlôm tơlơi dưi hăng bôh tu\ yua mơng gơ`u, ăt kah hăng pơgang be\ tơlơi pơsir plom kơđi”.

Neh wa djop djuai ania [ia\ juăt do# hơd^p mơda [ơi kual ]ư\ siăng, [ia\ tơlơi ngă juăt hăng hơdôm tơlơi pơhing, anom mă yua ăt kah hăng hơdôm bruă bơwih brơi mơnuih mơnam hloh bơhmu hăng djuai ania lu kah hăng Yuan hăng Kha]. Tơlơi rin rơpa hrom hăng tơlơi hơd^p mơda pơ\ anih ataih hăng [ia\ ngă juăt hăng hơdôm tơlơi bơwih brơi le\ hơdôm bôh than ngă mơnuih djuai ania [ia\ jing sa amăng hơdôm khul mơnuih amu` bơdjơ\ nao hăng dưi ]ơkă mă tơlơi dưi [ơi Việt Nam. Amăng hơdôm thun rơgao, hăng hơdôm tơlơi gir run tuh pơplai mơng kơnuk kơna, neh wa djuai ania [ia\ glăk jai hrơi jai dưi ngă juăt djop tum hloh hăng hơdôm tơlơi dưi pơkă tui tơlơi phiăn./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang