VOV4.Jarai-Mơta tơlơi 21 hăng 22 Hră pơkôl Jar kmar kơ tơlơi dưi mơnuih [ôn sang hăng Kơđi ]ar hơmâo lăi tơlơi rơngai dưi jơnum hăng ako\ pơjing khul ngă hrom. Amăng anun lăi pơtong, Tơlơi dưi jơnum pơtum rơnuk rơnua khom tu\ yap. {ơi Việt Nam, mah truh ră anai aka [u hơmâo tơlơi phiăn lăi nao kơ rơngai ako\ pơjing khul grup samơ\ Mơta tơlơi 25 mơ\ng Phiah phiăn dêh ]ar ta ]ih pơkra glăi thun 2013 lăi pơtong:

“Mơnuih [ôn sang hơmâo tơlơi dưi rơngai pơtruh hiăp ano\ kiăng, tơngai pôr tơlơi pơhing, tu\ mă tơlơi pơhing, pơtum jơnum, ako\ pơjing khul grup, ngă lơgreo rơnuk rơnua. Bruă ngă tui hơdôm tơlơi dưi anai yua kơ tơlơi phiăn pơkă”.

Lăng nao djơ\ lăp biă mă, [ing ta [uh rơđah le\, rơngai jơnum, ako\ pơjing khul grup jing sa amăng hơdôm tơlơi dưi phun mơ\ng mơnuih [ôn sang, dưi pơkă rơđah laih amăng Phiah phiăn dêh ]ar ]ih pơkra thun 2013. Tơlơi anun brơi [uh, Ping gah, Khua pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar hăng Kơnuk kơna pơpu\ biă mă hăng pơgang brơi kơ djop mơnuih [ôn sang dưi ngă tui djop djel tơlơi dưi mơ\ng pô.

Pơgang ba tơlơi dưi rơngai jơnum, rơngai ako\ pơjing khul ăt dưi ngă tui bơkơnar amăng  abih bang djop djuai ania [iă. {ơi tơring ]ar Sơn La, tơring ]ar hơmâo truh 70% mrô mơnuih [ôn sang djuai [iă, bruă ngă tui rơngai jơnum hăng ako\ pơjing khul grup hơdôm thun rơgao [uh rơđah ngă djop hăng djơ\ tơlơi phiăn. Pơ[uh rơđah amăng tơring ]ar hơmâo hơdôm hơpluh khul grup dưi ako\ pơjing kah hăng khul  plơi pla hrom Thái Bình: Khul plơi pla hrom Hưng Yên; Khul ngă tơhan hrom 1999 [udah hơdôm khul grup dưi pơphun djơ\ hơdră, tơpă hnong, hơmâo tơlơi phiăn pơkă bruă mă tong ten kah hăng Hội quân [ing pơyơr pran jua hăng [ing mơnuih kơhnăk gah ling tơhan Việt Nam [ơi dêh ]ar Lao mơ\ng tơring ]ar Sơn La….

Biă mă `u, amăng tơlơi gêh gal tơlơi pơhing internet pok pơhư prong, hơdôm rơtuh khul grup mơnuih [ôn sang dưi ako\ pơjing amăng plang tơlơi pơhing mơnuih mơnam facebook, zalo, youtube pioh iâu pơthưr [ing ngă ding kơna mut phung, khul grup pok pơhai bruă mă rơđah rơđong. Hơdôm khul grup anai hơmâo hơdôm hơpluh rơbâo ]ô ngă ding kơna kah hăng khul mơnuih djuai ania Thái Sơn La do\ [ơi Hà Nội, Khul mơnuih djuai ania Yao pơlir hơbit hăng gru eng ao djuai ania.

Lăng nao kơ tơlơi dưi ană mơnuih gah djuai ania [iă dưi rơngai ako\ pơjing khul, grup ngă hrom, tui hăng ơi Hà Văn Quý, djuai ania Thái do\ [ơi plơi Hoa, să Tân Lập, tơring glông Mộc Châu, tơring ]ar Sơn La, lăi pơtong: `u [u [uh tơlơi hơge\t ngă gun ôh amăng bruă ako\ pơjing khul grup tơdah ngă tui djơ\ hăng phiah phiăn, tơlơi phiăn Việt Nam. Ơi Quý ăt pơblang, djuai ania Thái lăi pha, khul djop djuai ania [iă ăt hnun mơ\n, juăt do\ amăng kual plơi pla, hơmâo laih sa khul, mơ\ng đưm đă ăt pơgang pioh na nao tơlơi dưi ană plơi, tơlơi dưi ană mơnuih.

“Hăng djuai ania Thái pơ anih gơmơi do\ tơdah ih kiăng ako\ pơjing khul grup le\ [u hơmâo pô hlơi khă ih ôh, ako\ pơjing le\ ngă yơh tui hluai ih samơ\ anăm ngă soh hăng tơlơi phiăn kơnuk kơna đô]. Ăt aka [u hơmâo mơ\n pô hlơi ako\ pơjing khul mơ\ gong gai kơnuk kơna kom h^. Ngă hiư\m pă ih ako\ pơjing khul grup hơge\t khom rơđah rơđong, hơmâo tơlơi phiăn mă bruă anăm ngă soh tơlơi phiăn kơnuk kơna dưi yơh lah”.

Laih hơduah tơ`a lăng, amăng lu khul grup ako\ pơjing mă hơjăn, mơnuih ngă ding kơna lêng kơ mơak soh pơdah thâo ano\ gơ`u kiăng, tơlơi pơmin gơ`u ngă samơ\ kơnang kơ tơlơi phiăn mơ\ng khul dưi hơmâo abih bang ding kơna amăng khul tu\ ư laih huăi ngă soh hăng tơlơi phiăn kơnuk kơna Việt Nam. Hăng [ing kiăng  jơnum pơtum amăng mơnuih [ôn sang djuai [iă, dưi [uh rơđah kah hăng tơlơi ră ruai mơ\ng ơi Sồng A Tùa-djuai ania Hmông do\ pơ plơi Pha Luông, să Chiềng Sơn, tơring glông Mộc Châu, Sơn La.

Ơi Tùa lăi, drơi jăn `u pô [u [uh arăng khă, pơgăn ôh mơ\ng Kơnuk kơna thơ tơdah ană plơi pla kiăng jơnum pơtum. Plơi Pha Luông hơmâo 88 boh sang ano\, rơbêh 550 ]ô mơnuih [ôn sang, 2 kơnung djuai Sồng hăng Giàng. Abih bang ding kơna amăng khul, kơnung djuai hok mơak pơtum jơnum, pơ]rông sai.

“Kơnung djuai gơmơi 1 blan, 2 blan jơnum sa wơ\t. Jơnum le\ ta jơnum mă yơh, tơdah tơnap le\ lăi pơthâo rơđah rơđong mơtam, [udah ngă djơ\ laih lui. Ta pơphun brơi kơ kơnung djuai  jơnum le\ jơnum yơh. Tơdah hơmâo bruă je] ame] le\ jak iâu pơtum kơnung djuai, sa boh sang ano\ sa, dua ]ô [uh [o# mơta. Tơlơi anun rơngai kơ ta đô], kiăng jơnum pơ]rông sai le\ kơnung djuai brơi saboh sang ano\ hơmâo sa, dua ]ô [uh [o# mơta djop yơh”.

Hmư\ hơdôm tơlơi ră ruai hrup anun mơ\ng ơi Sồng A Tùa, [ing ta [uh rơđah laih, tơlơi jơnum, pơtum amăng plơi pla djuai [iă ăt pơphun na nao đô] laih anun hok mơak soh. Arăng [u kom gơ`u ôh, kơnuk kơna [u khă hlơi lơi. Ơi Tùa lăi dơ\ng, `u jơnum đ^ pơhiăp na nao amăng mông jơnum să, tơring glông pơphun. Ơi Tùa mơnuih [u thâo hră ôh anun bruă ]ih hră brơi pơhiăp tui tơlơi ]ih hlâo le\ [u tu\ yua ôh hăng `u, tơlơi pơgôp hiăp mơ\ng `u le\ rơngai soh.

Tui anun yơh, `u lăi hơge\t, tơlơi `u pơmin [u hơmâo hlơi pơtô brơi ôh. Tơlơi dưi rơngai lơ\m kơ `u, pơgôp hiăp amăng mông jơnum anet prong dưi pơgang klă. Kơnuk kơna ta aka [u ngă hră ]ih pơkra tơlơi phiăn kơ rơngai jơnum, pơtum, ako\ pơjing khul grup samơ\ amăng glông bruă kơđi ]ar Việt Nam ră anai hơmâo lu anom bruă mơnuih tơpuôl, khul grup kah hăng: Sang bruă wai lăng djop djuai ania mơnuih mơnam, khul pơ ala mơnuih [ôn sang, gong gai kơnuk kơna plơi pla hăng hơmâo Tơlơi phiăn rơkâo pơsir glăi kơđi, tơlơi phiăn jăm kơđi mơnuih soh.

Anai le\ atur yôm pioh kơ mơnuih [ôn sang kiăng lăi pơthâo ano\ gơ`u kiăng lăp djơ\; dưi pơtruh brơi kơ khua mua thâo bruă soh, tơlơi glăi amăng mơnuih mơnam, laih dơ\ng glông tơlơi pơhing yôm pioh kơ mơnuih [ôn sang ngă hrom pơgôp hiăp kiăng djru ngă pơgiong bruă git gai wai lăng lo\n ia dêh ]ar.

Nay Jek: Pơblang