Ƀơi tơngan dŏ djă than kơphê djai krô, djong kơpit hla krô rơčăm krep krop pơčah lik ƀhŭk, boh kơphê phrâo pơ adai jŭ ƀlĭk luh hĭ ƀhiao, yă Lê Thị Quyên, ƀơi grup 4, să Thuận An, tơring glông Dak Mil, tơring čar Dak Nông rơngôt biă mă. Rơgao 5 thun laih tuh pơ alin rŭ pla glăi kơphê, truh thun đang kơphê pĕ boh laih mơ̆ răm ƀăm hĭ, ră anai kơnong tơguan, kơnang kơ adai rơngit hơmâo ia hơjan đôč yơh, ñu lăi.

“Mơnuih ngă hmua kơnong kơnang kơ bruă pla kơphê pơ anai, samơ̆ anai kơphê djai krô abih hrup anai, pơpă mơ̆ng hơmâo pơhrui glăi. Lăng rơngôt, ruă pran jua biă mă, samơ̆ ia ră anai ƀu hơmâo ia, pơ dơnao arăng pơkong ăt thu abih laih. Ră anai, kơnong dŏ kơnang kơ ia hơjan mơ̆ng adai adih đôč, hơdôm dŏ, tŭ hơdôm anun baih lah”.

Hơdôm hơpluh thun pla hăng ngă bruă kơphê, ơi Nguyễn Bá Luân, dŏ pơ plơi Dak Thọ, să Dak Lao, tơring glông Dak Mil, brơi thâo thun anai yơh không phang kơsing pah prong biă mă. Rơbêh 5 blan hăng anai amăng kual aka ƀu hơmâo ia hơjan ôh, adai pơ-iă kơtang sui hrơi blan ngă kơ djop hnoh ia thu abih. Sang anŏ gơñu tuh pơ alin blơi rơbêh 33 tơgŭl đing, sa tơgŭl dlông 50 met, tô tui hơdui trun truh pơ ia dơnao arăng pơkong ataih mơ̆ng sang 1 km mơkrah (1,5 km), gir run kuăi ia kiăng hơmâo ƀiă đang mơ̆ng dưi pơgang, pioh pơhơdip brơi đang kơphê sang anŏ gơñu 2 hektar (ha). Ƀơi plŭng ia anet tong krah dơnao bơnư̆ arăng pơkong, hơdôm hơpluh boh măi ƀôp ia dưm pơdă, kah hăng bơrơsua hneč mă ƀôp ia aka ƀu hơmâo djơ̆ ôh hlâo tơdơi djơh hăng anun. Ơi Nguyễn Bá Luân, uah tui anai:

“Tal blung amăng gru phun hơmâo ƀuh adai không phang kơtang djơh hăng anai sui hrơi blan, djop anih kơƀah ia soh. Ta khom pruih kiăng pơgang kơphê brơi hơdip đôč, ră anai ăt kŏn dưi pruih lơi, tơdah ƀu dưi pơgang pioh hă, kah hăng kơphê hơmâo nua lĕ, hmua đang ƀu hơmâo boh ôh, rơngiă soh sel đôč mơ̆n”.

Tơring glông Dak Mil lĕ anih pla kơphê prong hloh tơring čar Dak Nông hăng đơ đam truh 21.000 ha. Anai lĕ hlăk tŭ tơlơi tơnap adai pơ-iă phang khôt kơtang biă mă, 17/46 ring bruă ia dơnao arăng pơkong lui thu abih, hơdôm dơnao dŏ glăi ăt ƀiă či abih, thu ia laih mơ̆n. Lơ̆m anun, rơbêh 5.100 boh dơnao, bơnư̆ ia arăng pơkong thu tơl ƀuh atur laih, giăm 2000 boh ia bơmun wơi ăt ƀu djop ia pruih lơi. Lu hmua, đang kơphê amăng tơring glông dơliu hla, hyŭ tui hăng krô kreñ. Ơi Phan Xuân Vinh, Kơ-iăng khua jơnum min mơnuih ƀôn sang să Dak Lao, sa amăng hơdôm boh să phun jing anih pla kơphê ƀơi tơring glông Dak Mil, bơngơ̆t biă mă.

“Amăng să hơmâo đơ đam pla kơphê truh 9000 ha, hơmâo wơ̆t kơphê mơ̆ng plah anom bruă Đức Lập. Tơlơi pơhing adai hyuh hyiăng ia hơjan ƀu hơmâo sui hrơi amăng 1 wơ̆t hrơi tơjuh truh 10 hrơi pơ anăp dơ̆ng, sit năng ai 85% mrô đang kơphê amăng să amra či rơngiă soh sel. Amăng 85% anun, rơngiă hlao mơtam truh 60%, dŏ glăi ƀu mơboh ôh”.

Đơ đam tơring čar Dak Nông hơmâo năng ai 140.000 ha đang kơphê. Anom bruă ngă hmua tơring čar hơmâo jŭ yap ră anai 10.000 ha bơbeč yua kơ adai pơ-iă kơtang phang khôt ngă hăng đơ đam răm ƀăm anai sit năng ai amra lu tui amăng hơdôm hrơi pơ anăp, yua kơ ia pruih ƀu hơmâo dơ̆ng tah. Ră anai 31 măng mrô 307 ring bruă pơkong ia anet prong abih ia laih. Hơdôm dơnao dŏ glăi ia kơnong dơ̆ hăng 40% hăng hlăk hrŏ tui kơtang biă mă.

Ơi Nguyễn Tường Duy, Kơ-iăng khua kông ty wai lăng bruă yua ia amăng dơnao arăng pơkong tơring čar Dak Nông brơi thâo, blan hlâo, anom bruă gơñu hơmâo pơpha pok pơhai ia mơ̆ng dơnao prong, pơđoh nao pơ lu anih amăng kual kiăng pơgang phun pla hŭi djai, Samơ̆ truh mông anai, bruă kah pơpha ia yua anai ƀu anăm dơ̆ng tah. Hơdôm kual dŏ hơmâo ia khom pioh lui kiăng bơwih brơi bruă yua ia yôm hloh. Hơdôm kual abih ia yua laih, khom tŭ yap hăng lui mơtam yơh, tơdah pruih ia ăt ƀu dưi dơ̆ng lơi, yua anun djru kơ hơdôm đang dưi pơgang pioh anun klă hloh.

“Lu hơdră ngă tui kah hăng ƀôp ia pơđoh ba pling pơpha pơ djop anih plah wah mơ̆ng tơring glông ră anai, samơ̆ lăng ƀu hơmâo boh tŭ yua ôh yua kơ ia thu abih laih. Rơbêh 2.400 ha ƀu anăm pơgang dơ̆ng tah. Tơdah adai ăt dŏ pơ-iă kơtang phang khôt truh abih blan pă, akŏ blan rơma pơ anăp lĕ anŏ răm ƀăm prong biă mă yơh”.

Aka ƀu hơmâo thun pơpă ôh rơnoh sĭ kơphê đĭ na nao kah hăng thun anai samơ̆ aka ƀu hơmâo mơ̆n thun pơpă mơnuih ƀôn sang ngă hmua, pla kơphê ƀơi Dak Nông tơnap tap đut tơhnal kah hăng anun. Gong gai kơnuk kơna hăng mơnuih ƀôn sang hlăk gir run ngă tui djop hơdră kiăng pơgang phun pla, samơ̆ lu anih phai lui đôč baih, lăng tui phun kơphê djai krô rơrŭ kah hăng apui ƀong, apui pơhang. Nua kơphê pơmă aka ƀu hơmâo djơ̆ ôh mông anai, ăt kŏn dưi pơhrua lơi mơ̆n kơ rơnoh răm ƀăm kơtang yua adai không phang kơsing pah prong hlăk ngă ƀuh ba ƀơi anăp mơta ƀing ta ră anai.