Hrơi rơnuč rơwang hrơi tơjuh, ping gah Y Bleng, djuai ania Bơnông, sa ling tơhan hơđăp hăng jing tha plơi mơ̆ng ƀon 9, să Dak Drô, tơring glông Krông Nô glăi hrŏm hăng grŭp wai lăng mă pô nao čuă rim sang anô̆ amăng ƀon. Mơ̆ng anun, ñu hăng grŭp wai lăng mă pô lăi pơhing, pơsur hơdôm bôh sang anô̆ gir run bơwih ƀong huă, pơplih tơlơi pơmin ngă đang hmua. Tha plơi Y Bleng brơi thâo, amăng ƀôn lơm 5 čô mơnuih ping gah, 5 bôh sang anô̆ đĭ kyar amra gum hrŏm djru sa bôh sang anô̆ ƀun rin. Gơñu kiăo tui djru hơdôm bôh sang anô̆ hrưn đĭ, mơ̆ng bruă djru phun pla, hlô rông, hơdră ngă đang hmua... truh ĕp anih pioh sĭ gơnam. Hơdôm bôh sang anô̆ dưi djă tơngan, črâo bruă, hmâo rah pran pơtrut gah gơnam tam, laih anun pơsur rah pran jua pioh hrưn đĭ. Tơhnal pơkă mơ̆ng ƀon lĕ tơdơi kơ 3 thun amra djru hmâo sang anô̆ tơtlaih mơ̆ng ƀun rin kơjăp phik. Ơi Y Bleng lăi pơthâo:

 “Adơi ayong hai ăt khom pơsur nao rai tơdruă mơn, pơsur neh wa mơnuih ƀôn sang gum hrŏm hơbit, pơđĭ kyar bơwih ƀong. Ƀu djơ̆ ling tơhan hơđăp lĕ ha jăn ôh, ling tơhan hơđăp lĕ khom pơsur neh wa, ăt khom hyu hơduah lăng mơn sang anô̆ ƀun rin, na nao tui anun. Sang hlơi tơnap ta ăt khom đing nao pơsur nao rai, adơi ayong pơdrŏng hmâo kông ngăn lĕ gum hrŏm djru sang anô̆ anun”.

Lơ 23/3 anai, tơring čar Dak Nông pơphun hơdor glăi 20 thun hrơi pơdŏng glăi tơring čar, ăt lĕ hrơi hơdor glăi 49 thun hrơi tlaih rơngai Gia Nghĩa, tơring čar Quảng Đức (hơđăp). Lăng ƀuh tơlơi pơplih hloh mơ̆ng plơi pla, mơ̆ng plơi prong Gia Nghĩa, mơnuih ping gah, tha plơi Điểu Đi, ƀơi ƀon Bu Prăng 2, hyơhyor hơdor glăi hơdôm hrơi ngă pô lăi pơthâo nao rai, yak rơgao čư̆ siăng glai klô, djă pioh bruă lăi pơhing nao rai kơ khul ngă hơkrŭ ƀơi kual ngă hơkrŭ đưm guai Quảng Trực, Tuy Đức. Ñu ră ruai, rơnuk blah ayăt hmâo ayăt plĕ ƀom, blah wang kơtang tit, samơ̆ neh wa ăt dô̆ gơgrong kơjăp mơn ƀơi lŏn, ƀơi plơi, sa pran jua tui Ping gah, tui ngă hơkrŭ. Lŏn ia pơlir hơbit, tơlơi hơdip mơnuih ƀôn sang jai hrơi jai trơi pơđao, guai dêh čar pơplih rim hrơi, ơi Điểu Đi jai đăo gơnang kơ tơlơi git gai mơ̆ng Ping gah:

 “Rơnuk blah ngă lĕ hrŏm hăng bruă ngă hơkrŭ gơgrong pơgang kual lŏn anai. Tlaih rơngai laih lĕ đing nao bơwih ƀong huă, pơdŏng plơi pla. Hăng bruă mă lĕ ping gah, mơnuih hmâo arăng đăo gơnang lĕ ƀing gơmơi ăt khom pơsur mơn neh wa ngă tui pran juă, gir run bơwih ƀong huă, pơđĭ kyar tơlơi hơdip mơda hăng pơgang kơjăp kual guai dêh čar anai”.

Ư-ang dưi hơdip ƀơi plơi pla Dak Nia (plơi prong Gia Nghiã), anih hmâo Gru grua dêh čar pha ra biă – anih anom thun 1960 Grŭp B90 ƀơi kual Kơdư hăng Grŭp C200 ƀơi kual Dơnung mă tơlơi lăi pơthâo nao rai, pok jơlan Hồ Chí Minh đưm, ơi K Sung, Kơ-iăng Khua git gai ping gah, Khua ƀôn Ting Wel Đơm, jai mơ-ak lơm tơlơi hơdip plơi pla jai hrơi jai pơđĭ kyar:

 “Amăng rơnuk blah ngă, hăng neh wa djuai ania ƀiă hơđăp ƀơi anai đăo gơnang na nao kơ Ping gah. Truh kơ hrơi anai, neh wa ăt đăo gơnang na nao mơn jơlan gah mơ̆ng Ping gah, tơlơi phiăn mơ̆ng Kơnuk kơna, gum hrŏm na nao pioh djă pioh rơnuk rơnua ră anai hăng gum hrŏm hơbit na nao pioh pơdŏng bơwih ƀong jai hrơi hrưn đĭ, tơlơi hơdip mơda jai hrơi jai pơđĭ tui, pơđĭ kyar pioh mơnuih ƀôn sang pơdrŏng, lŏn ia kơtang”.

Ngă tui bruă mă mơ̆ng mơnuih ping gah, mơnuih hmâo arăng đăo gơnang amăng plơi pla djop djuai ania, rơgao 20 thun pơdŏng glăi (kah tơbiă mơ̆ng tơring čar Dak Lak hơđăp), tơring čar Dak Nông djă pioh hơđong na nao tơlơi rơnuk rơnua bruă kơđi čar, pơđĭ kyar kơtang bơwih ƀong mơnuih mơnam. Thun 2020, Dak Nông hmâo tơtlaih laih mơ̆ng tơring čar ƀun rin, hăng ră anai glăk hrưn đĭ jing tơring čar đĭ gŏ amŏ mơ̆ng kual Dap Kơdư.

Ƀơi anăp hơdôm tơlơi rơkâo phrâo mơ̆ng bôh nik, thun 2013, Ping gah tơring čar Dak Nông mă yua Akô̆ bruă 05 gah pơdŏng khul apăn bruă phun amăng kual djuai ania ƀiă. Truh ră anai, khul anai hmâo giăm truh 500 čô mơnuih, dưi prăp lui bôh thâo gah hơdră bruă mơ̆ng Ping gah, tơlơi phiăn mơ̆ng Kơnuk kơna, bôh thâo pơsur mơnuih ƀôn sang amăng rơnuk phrâo. Mơ̆ng anun, gơñu gơgrong hlâo, ngă klă bruă hyu đing hmư̆ tơlơi pơmin, tơlơi čang rơmang mơ̆ng neh wa, lăi nao hmao tlôn hơdôm tơlơi ƀuh rơđah mơ̆ng tơring čar pioh hmâo jơlan pơsir. Ăt hluai tui tơlơi pơsur klă mơ̆ng gơñu hmâo djru laih mơnuih ƀôn sang lăng yôm pran jua kơđiăng, hrưn đĭ, pơgăn ba glăi bôh tơhnal hơdôm tơlơi pơčeh ča, mă tŭ tơlơi djuai ania, tơlơi đăo. Lu kơđi tơlơi ƀu djơ̆ hrŏm, tơlơi bơrơsua dưi pơsir, pơsir dong mơ̆ng plơi pla. Hrŏm hăng anun, hơdôm mơnuih anai hmâo gum hrŏm klă pơdŏng bruă bơkơtưn khăp kơ lŏn ia, hơdôm bruă pơsur ƀơi tơring čar kah hăng abih bang mơnuih ƀôn sang gum hrŏm hơbit pơdŏng plơi pla phrâo, hrŏ trun ƀun rin kơjăp.

Ơi Hồ Văn Mười, Kơ-iăng Khua git gai Ping gah tơring čar, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Nông pơtŏng sit, ngă tui bruă mă mơ̆ng hơdôm mơnuih ping gah, mơnuih hmâo arăng đăo gơnang amăng kual neh wa djuai ania ƀiă lĕ bruă mă yôm phăn mơ̆ng hơdôm gưl, hơdôm gơnong bruă pioh tơring čar pơđĭ kyar:

"Hơdôm gưl ping gah, gong gai plơi pla gơgrong klă pơphun hơdôm bruă mă kiăng ngă tui bruă mơnuih arăng đăo gơnang, khul apăn bruă phun, pơdŏng dong, hơkrŭ đĭ dong, ngă giong bruă khul mơnuih hmâo arăng đăo gơnang amăng kual neh wa djuai ania ƀiă; pơdŏng hăng pok prong dong hơdôm gru ba jơlan hlâo, pơplih phrâo amăng hơdôm bruă pioh djru pơđĭ kyar bơwih ƀong, mơnuih mơnam, rơnuk rơnua plơi pla lŏn ia ƀơi hơdôm anih anom djru pơdŏng plơi pla Dak Nông jai hrơi jai pơdrŏng asah klă hiam”.

Pơsit djơ̆ bruă mă mơ̆ng mơnuih hmâo arăng đăo gơnang amăng plơi pla djuai ania ƀiă, hmâo hơdră bruă djơ̆ pioh dưi ngă tui đut hlah bruă “Hơdôm phun hrăi mơ̆ng plơi pla”, hmâo djru laih tơring čar Dak Nông djă kơjăp hơđong bruă kơđi čar, dưi hmâo hơdôm bôh than amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong./.