Hơdôm tơlơi čih: Lui hĭ hơdôm tơlơi ngă soh pot glăi pơ plơi pla

Tơlơi čih tal 1: https://vov4.vov.vn/jarai/toloi-hing-ang-monuih-topul-thoi-su-xa-hoi/hodom-toloi-cih-mong-jrok-jolan-powot-glai-ploi-pla-toloi-cih-1-hodom-toloi-hodor-glai-hodom-hroi-jrok-jolan-477890.vov4

Tơlơi čih tal 2: https://vov4.vov.vn/jarai/toloi-hing-ang-monuih-topul-thoi-su-xa-hoi/powot-glai-pran-jua-dao-konang-pogang-ronuk-ronua-ploi-pla-478031.vov4

Amăng ayuh hyiăng rơ-ơ̆ rơ-ŏt hrŏm hăng angĭn pơ-iă bơyan phang kual Dap kơdư, sa bơyan bơnga pơđao pran jua sit nik trun rai amăng djop plơi pla ƀơi Gia Lai, anai lĕ anih rung răng lơm mơnuih ƀôn sang hmư̆ tui amăng plư ngă soh. Lui hĭ thun blan răng răng ƀu mơ-ak anun, ƀing mơnuih ngă soh hlâo anun glăk gir run kiăng pơplih pơkra gơñu pô, pơjing bruă ngă hmua, pơđĭ kyar bơwih ƀong huă hăng tơlơi čang rơmang phrâo.

Plơi K’dung, să H’ra, tơring glông Mang Yang, tơring čar Gia Lai juăt lĕ anih rung răng yua tơlơi đăo Hà Mòn mut nao, lu mơnuih ƀôn sang ƀơi anai hmư̆ ia mơbah arăng tui jơlan sat, lui ngă đang hmua, rơkơi bơnai pơklaih, ană bă ƀu dưi nao sang hră….samơ̆ ră anai, plơi K’dung hơmâo pơplih djop mơta, hơdôm ară jơlan ƀêtông hiam hruaih, đang kơphê mơtah mơda hăng ƀing čơđai hok mơ-ak amăng lan sang hră amăng mông tơbiă pơdơi.

Ơi Y Thành (67 thun), mơnuih arăng đăo gơnang amăng plơi pla, hơmâo abih pran jua hrŏm hăng gong gai ƀon lan kiăng kơ ba mơnuih ƀôn sang pot glăi tơlơi hơdip hơđong mơ-ak. Ơi Y Thành bơră ruai glăi thun blan tơnap tap anun:

“Hlâo adih amăng thun 2009, lu mơnuih ƀôn sang amăng să H’ra gơmơi hmư̆ tui ia mơbah arăng plư kiăng kơ tui jơlan soh sat, ăt hơmâo mơnuih kiăo tui ƀing pô anai laih. Yua anun amăng thun 2010, kâo hơmâo pơtô pơblang, pơtrut pơsur neh met wa anăm hmư̆ tui arăng plư kiăng ngă hơdôm bruă soh tơlơi phiăn, yua lơm kâo arăng plư kiăo tui, kâo pô ƀu djơ̆ kơnong ƀu thâo ngă hơget dong tah, mơ̆ ăt bơdjơ̆ sat nao sang anŏ hăng plơi pla; pơtô pơblang brơi abih bang kiăng hrưn đĭ tơlơi pơmĭn brơi mơnuih ƀôn sang, djru brơi neh met wa thâo hluh rơđah hăng bĕ hĭ hơdôm bruă ngă soh anun. Ră anai, neh met wa kơnong kơ hmư̆ tui Ping gah hăng Kơnuk kơna anăm ngă tui ƀing ngă soh plư, tơlơi anai amra ngă pơčlah mơnuih mơnam. Ƀing gơmơi pơjing sa boh plơi pla gum pơgôp, djru tơdruă; laih dong pơgôp pơjing plơi pla hơdip mơ-ak klă hăng rơnuk rơnua”.

Sang anŏ ơi Rơ Châm Mreng (56 thun), djuai ania Jrai glăk dŏ hơdip amăng plơi Vân, tơring kual Yaly, tơring glông Chư Pah, tơring čar Gia Lai. Hlâo adih ñu hơdip lêng kơ bơngŏt amăng pran jua, lêng kơ hŭi mơnuih ieo gah yua dua rơkơi bơnai ñu mut hrŏm pơphun jơnum pơƀut tơlơi đăo soh tơlơi phiăn ƀơi sang, ră anai dua rơkơi bơnai ñu hok mơ-ak mut hrŏm ană plơi yua yua kơ kiăo tui tơlơi đăo lăp djơ̆. Ră anai, dua rơkơi bơnai Rơ Châm Mreng hơmâo sang prong rơhaih, pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơng 2 ektar kơphê, hrŏm hăng rông hlô ba glăi pơhrua hơdôm rơtuh prăk rĭm thun.

“Kâo pot glăi laih, hơdôm tơlơi ngă soh hlâo adih lĕ hơdôm bruă ngă ƀu djơ̆. Ră anai kâo gir bơwih ƀong huă kiăng kơ pơhlôm brơi tơlơi hơdip amăng sang anŏ, čem rông ană tơčô. Bơni kơ gong gai, bơni plơi pla hrŏm hăng jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam hơmâo jum alum, pơtô pơblang kiăng kâo hluh hăng pot glăi”.

Mơng thun 2022 truh ră anai, tơring čar Gia Lai hơmâo pok pơhai ha amăng plĕ lu hơdră bruă sit nik djru brơi mơnuih djuai ania ƀiă pơđĭ kyar bơwih ƀong huă gru grua. Rơbêh 148.000 boh sang anŏ ƀun rin hăng mơnuih tui hơdră djru hơmâo čan prăk pơhrŏ trun ƀun rin mơng Sang bruă prăk djru mơnuih mơnam hăng abih tih hnưh đôm mơng Jơlan hơdră čan prăk truh 7.400 klai prăk. Hơdôm pluh rơbâo boh sang anŏ găn rơgao tơnap tap, hơdôm rơtuh ring bruă ia hơdjă hăng pơhlôm agaih rơnăk amăng plơi pla hơmâo man pơkra.

Sit biă ñu, amăng rơwang thun 2021-2025, tơring čar Gia Lai hơmâo ĕp brơi bruă mă kơ rơbêh 110.000 čô mơnuih, amăng anun hơmâo rơbêh 35.000 čô mơnuih lĕ djuai ania ƀiă. Ơi Rahlan Chung, kơ-iăng khua git gai Ping gah, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Gia Lai pơsit tong: “tơlơi črâo trun mrô 08” kơtưn tơlơi git gai mơng djop gưl kơ bruă pơtrut pơsur “Pơplih tơlơi pơmĭn, bruă mă mơng mơnuih djuai ania ƀiă kiăng ƀơƀrư̆ hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin hơđong kjăp” mơng khul apăn bruă Ping gah tơring čar Gia Lai kar hăng sa tơlơi kơđŏm glăi, djru pơplih tơlơi pơmĭn, bruă mă, pơtrut pơsur kiăng mơnuih ƀôn sang hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin hơđong kjăp.

“Anai lĕ sa amăng hơdôm hơbô̆ bruă pơdah pran khăp pap biă mă, ƀing mơnuih arăng djru lĕ hơdôm boh sang anŏ ƀun rin, giăm ƀun rin lĕ mơnuih djuai ania ƀiă. Hơdôm boh sang anŏ anai hơmâo djop gưl, djop gơnong bruă ngă gêh gal hloh kiăng ƀing gơñu dưi tŭ mă djop ngăn rơnoh djru ba, hơmâo črâo ba bruă ngă đang hmua ba glăi tŭ yua kiăng pơhrui hmâo hmăi amăng ngă hmua. Anai lĕ sa amăng hơdôm bruă ngă kiăng mơnuih ƀôn sang ƀơƀrư̆ ngă tui bruă pơhrŏ trun ƀun rin amăng tơring čar”.

Hơdôm hrơi akŏ thun 2025, Khua git gai Ping gah dêh čar Việt Nam ơi Tô Lâm hơmâo nao čuă hăng mă bruă hrŏm ƀing apăn bruă, mơnuih ƀôn sang tơring čar Gia Lai. Khua git gai Ping gah lăi pơtong, kual Dap kơdư lăi hrŏm hăng Gia Lai hnun mơn lĕ kual phun amăng wai pơgang rơnuk rơnua. Bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong huă pơlir hăng wai pơgang hơđong guai lŏn ia, hrưn đĭ tơlơi hơdip kơ mơnuih ƀôn sang hăng pơgăn ƀing ngă soh lĕ bruă jao yôm phun.

“Kual Dap kơdư, amăng anun tơring čar Gia Lai kiăng ngă tui ha amăng plĕ, tŭ yua 3 jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar hăng pran jua plơi pla phrâo djop mơta, hiam klă, hơđong kjăp pơlir hăng pơplih hơđong gah ngă hmua, hơmâo dong bruă mă amăng ƀon lan, pơplih klă tơlơi hơdip mơda brơi mơnuih ƀôn sang ƀơi ƀon lan, kual čư̆ siăng, kual ataih, asuek. Pơtrut pran gơgrong mă pô, pơsur pran hrưn đĭ pơdrong asah. Wai pơgang kjăp gong gai lŏn ia, pơgang hơđong guai lŏn ia, gir run kiăo tui lăng kjăp tơlơi sit nik, răng kơđiăng ƀơi anăp tơlơi pơčut pơčao ngă rung răng, hơdôm bruă mă kiăng hơkrŭ glăi Fulro”.

Sa bơyan bơnga dong trun rai ƀơi kual Dap kơdư, hơdôm boh plơi pla ƀơi anai ăt yak nao bơyan ngă yang rơbang. Jua čing hơgor dik dak hmư̆ tơl đang kơphê, sầu riêng glăk bluh bơnga hăng ƀing čơđai glăk hok mơ-ak amăng lan sang hră, tơlơi anai ngă pơgăn hĭ tơlơi pơčut pơčao ngă rung răng. Hơdôm bơyan pơhrui hmâo hmăi tŏ tui, hơdôm ring bruă phrâo hơmâo man pơkra djop anih, hơdôm hơdră bruă phrâo hmao tlôn ba tơbiă, glăk pok rai tơlơi hơdip kơñ pơgi pơdrong asah djop kual./.