VOV4.Jarai- Tơlơi ngui ngor kơ phê Buôn Ma Thuột tal 6, tơlơi ngui ngor atông ]êng hgơr }ư\ siăng 2017, laih anun jơnum ]rông lô gah tơlơi s^ mdrô }ư\ Siăng tal 4 pơjưh h^ laih.

Khă anun tơlơi pơtrun tơlơi anun, ăt do\ lar djo\p anih ano\m mơn, rơkâo abih băng mơnuih [ôn sang, sang s^ mdrô, gong gai kơnuk kơna khom thâo hluh hơdôm tơlơi akă ma\ djơ\ [ơi plơi pla pô, ăt kah ha\ng tơlơi hiam klă [ơi kual lon anai, hơmâo hdră pơke\ hro\m pioh pơđ^ kyar kual }ư\ Siăng pơdrong asah.

Rai lăng tơlơi ngui ngor kơ phê Buôn Ma Thuột tal 6, tơlơi jơnum ]rông lô s^ mdrô tuh pơ alin }ư\ siăng tal 4, toai rơngoai, hơdôm sang s^ mdrô ama\ng lon ia hăng dêh ]ar ta] rơngiao leng lăi pơs^t tui anai:

Tơlơi hơmâo ktang rơđah rơđong hloh kơ }ư\ siăng le\ gah lon hơmua pơdai.

Laih anun ama\ng bruă hơmua pơdai [ơi kual }ư\ siăng, phun kơ phê yơh ba  ako\.

Abih băng đang kơ phê ama\ng kual hơmâo 750 rơbâo ektar, pơ boh kơ phê 1 klăk 400 rơbâo tơn, hơmâo truh 90% tar [ar dêh ]ar ta lon pla, laih anun hơmâo 94% mrô boh kơ phê.

Phun kơ phê robusta pơ boh [ơi kual }ư\ Siăng lu hloh 3 wơt pơkă hăng jar kmar, lu mơnuih [ôn sang pla pơboh `u truh 7 tơn/1 ha.

Tơlơi ktang gah hơmua tal 2 kual }ư\ Siăng le\ phun tiu, đơ đam lon pla 60 rơbâo ektar, abih băng prăk pơhrui glăi 1 klai USD/thun.

Mrô đang tiu [ơi kual }ư\ siang đ^ tui ta`, gum gôp pơhrui glăi prăk s^ mdrô mơng dêh ]ar ta] rơngiao lu, pơtrut ktang tơlơi pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă, laih anun ba tiu Việt Nam ba ako\ mdrô 1 [ơi jar kmar anai.

Hro\m ha\ng phun kơ su, }ư\ siăng hơmâo tơlơi ktang pơ\ kon dơng, kah ha\ng phun kyâo boh troh, hla kyâo pơtâo jrao, a`a\m hơbơi pơtơi, bơnga.

Ơi Hà Công Tuấn, kơ iăng khoa ding jum hơmua pơdai laih anun pơđ^ kyar plơi pla dêh ]ar ta lăi tui anai; ama\ng thun blan pơ\ ana\p anai, hơmua pơdai kual }ư\ siăng amra đ^ kyar ktang, ba glăi lu prăk kak, tơdah thâo yua tui măi mok phrâo ama\ng tơlơi ngă hơmua, pơkra rai gơnam tam:

‘’ Hơdôm sang s^ mdrô lăng yôm bia\ mă kual }ư\ Siăng, jing lon mơda ia jơngeh, pioh pla kyâo pơtâo boh troh yua tui hăng măi mok phrâo, pơke\ hro\m hăng tơlơi yôm prăk kak, mơng pla truh pơkra hăng ba s^, ]ih pơkra ana\n gơnam tam, laih anun pơđ^ h^ noa prăk s^ mdrô gơnam tam, laih anun gah tơlơi pơ plông dơng’’.

Hro\m ha\ng bruă ngă hơmua, tơlơi ]ua\ ngui  }ư\ Siăng, jing gah anih ano\m ktang mơn, hăng tơlơi hơmâo ayuh hyiang hjan ang^n klă hloh ama\ng lon ia ta, kah }ư\ siăng Lang biang- Đà Lạt ( Lâm Đồng) ba\ kthul gom, }ư\ siăng Daklak ba\ kơ adai pơiă, ang^n, kual măng Đen  (Kontum) glai ksơr.

Hơmâo tơlơi pơhư] tơlơi ]ua\ ngui }ư\ Siăng, hơmâo lu gơnam tam yôm mơng hơmua pơdai, kah bơnga Đà Lạt, kơ phê Buôn Ma Thuột, Sâm Ngọc Linh, laih anun tơlơi ]êng hgơr }ư\ Siăng, tơlơi gru grua akhan hri mơng mơnuih mơnam ta.

Wơt dah hơmâo tơlơi ktang prong prin, kah hăng tơlơi ]ua\ ngui }ư\ Siang do\ loa\ gu\ bia\ mă.

Rơngiao kơ plơi prong Đà Lạt, hơmâo ana\n hmư\ hing mơng đưm đă ră hlâo laih, }ư\ siăng hơmâo dơng ana\n ]ua\ ngui phrâo, kual ]ua\ ngui Măng Đen, râo pơdưh mơng 10 thun hăng anai, samơ\ truh ră anai aka\ hơmâo tơlơi hd^p ktang ôh.

Hơmâo sa dua boh sang s^ mdrô lăi tui anai, tơlơi [u ba glăi tu\ yua Măng Đen, anun yua tơlơi ngă tui mơng ara\ng.

Hơdôm sang s^ mdrô kiăng man pơdơng anih anai jing plơi prong Đà Lạt tal 2, hlăk anun plơi prong Đà Lạt mrô 1 aka\ pơđ^ kyar ktang tui hăng ta kiăng ôh.

Hla tui, kơ [ah h^ tơlơi hai, hasa tơlơi pơmin hro\m hlâo, ngă brơi tơlơi ]ua\ ngui [ơi kual }ư\ Siăng do\ dơng [ơi anet anet đô].

}ư\ siăng kiăng pơhư] tuh pơ alin, kiăng pơđ^ kyar tơlơi ]ua\ ngui prong prin, [u djơ\ hjan prăk kak đô] ôh, samơ\ hơmâo tơlơi pơmin thâo pơ]eh, hai, phara hăng ara\ng, kah ha\ng tơlơi atông ]êng hgơr [ơi kual anai.

Khoa ding jum kơ]a\o bruă- Tuh pơ alin dêh ]ar ta, ơi Nguyễn Chí Dũnglăi tui anai:

‘’ Gah tơlơi kiăng pơhư] tuh pơ alin, kâo lăi tui anai, [ing ta kho\m hơmâo tơlơi pơmin prong, rơbat tui djơ\, phara hăng tơlơi ngă hlâo adih, laih anun ngă phara hăng tơring ]ar pơ\ kon hlăk do\ ngă ră anai.

Đuăi tui anun }ư\ Siăng ana\m ngă tui ha\ng ara\ng ôh, kơ nong gơ`a\m nao hơdôm tơlơi ta hơmâo ktang, ta hơmâo lon tơnah, ayuh hyiăng hjan ang^n, tơlơi phiăn juăt, pơke\ [ơi kual jum dar, iâu pơhư] hdôm sang s^ mdrô gah bruă mă’’.

Ta hơmâo tơlơi ktang lu mơta, samơ\ yua mơnuih [ôn sang do\ hd^p raih daih, lu anih ano\m nao rai tơnăp tap, }ư\ Siăng ta jơlan  nao rai tơnăp tap.

Hăng tơlơi gleng nao lu mơng Ping gah, kơnuk kơna ta, truh ră anai hơdôm jơlan glông nao rai hơmâo man pơdơng gio\ng laih, ngă pơblih h^ [o# mta plơi pla, kah ha\ng jơlan amur Hồ Chí Minh găn nao kual }ư\ Siăng ( Jơlan prong mrô 14, jơlan prong 19, jơlan prong 20.... hơdôm tơdron rơdeh por: Buôn Ma Thuột, Liên Khương, Plei Ku.

Tơlơi ktang dưi pơblih phrâo mrô pơ plông ( PCI), dưi hơmâo tơring ]ar gleng nao djơ\ hơnong, hur har pơsir brơi tơlơi tơnăp tap mơng hơdôm sang s^ mdrô.

Tui ha\ng ơi Nguyễn Chí Dũng, khoa ding jum kơ]a\o bruă- Tuh pơ alin dêh ]ar ta, kiăng }ư\ siăng pơđ^ kyar ta` hăng kjăp hđong hloh, khom hơmâo kơ]a\o bruă abih băng, pơke\ hro\m hăng hơdôm tơring ]ar, ana\m brơi rai pơgun pơgăn.

Bruă anai kho\m pơdăp `u djơ\ tui ha\ng tơlơi phiăn:

‘’ Ring bruă gah tơlơi phiăn hơmâo kơ]a\o bruă, dưi hơmâo khoa pơ\ mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta brơi gum pơhiăp ama\ng tơlơi jơnum tal laih rơgao, laih anun amra ]rông lô [ơi jơnum pơ\ ana\p anai dơng.

Tui ha\ng kâo lăi, tơlơi phiăn kơ ]a\o bruă, amra djơ\ tui ha\ng tơlơi phiăn tu\ yua, kia\ng ama\ng anun brơi kual }ư\ Siăng, man pơdơng brơi pô kơ]a\o bruă pơđ^ kyar djơ\ kho\p, tu\ yua huăi djơ\ tui ha\ng ara\ng, boh anih huăi răm ]a ]ot ôh.

Hasa kơ]a\o bruă hiam lăng nao hđong kjăp, amra hasa brơi nhdôm sang s^ mdrô rai tuh pơ alin, kiăng hdôm sang s^ mdrô hđong pran jua rai tuh pơ alin, gum gôp pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă ama\ng kual’’.

Hasa tơlơi geh gal pơ\ kon dơng, tơlơi ]ang prăk Sang mak ksai, hơmâo nga\ tui sa tơđar, hơmao dơng mơng jơlan hdră truh pơ\ sang mak ksai }ư\ Siăng.

Ơi Lê Minh Hưng, khoa g^t gai Sang mak ksai kơnuk kơlna brơi thâo tui anai:

‘’{ing gơmơi amra g^t gai trun [ơi hdôm sang măk ksai, pơtruh ktang iâu pơthưr pơ]ruh gôp prăk kak, brơi nao kual }ư\ Siăng, kiăng djo\p prăk kak tuh pơ alin, tơlơi mă bruă, bơwih [o\ng huă ama\ng kual.

Tal 2 Sang mak ksai, amra tui lăng su\ tơlơi pơđ^ kyar [ơi hrim kual, [ơi hrim boh plơi pla, kiăng ngă brơi amu` ame\ brơi hơdôm sang s^ mdrô ha\ng mơnuih [ôn sang ]an, pioh  tuh pơ alin hơdôm tơlơi ta hơmâo ktang, [ơi hrim kual, dưi hơmâo kơ]a\o bruă, laih anun pơhư] pơđ^ kyar.

Boh nik jơlan hdră brơi ]an pơhư] hơ bo# bruă, mă bruă yua hăng măi mok phrâo, laih anun nga\ tui hiam hdră pơke\ hro\m ha\ng Sang mak ksai, laih anun djru brơi tơlơi ]an prăk, brơi hdră pơgăn, pơhlôm phang khôt .

Brơi ]an prăk blơi măi mok pruih ia pơkrem brơi phun kơ phê hăng kyâo boh troh pơ\ kon.

Kiăng rơkâo đ^ khoa dêh ]ar ta k^ pơkôl brơi thim prăk ]an  blơi măi pruih ia pơkrem, dưi tu\ mă tơlơi gum djru, kiăng plai [ia\ tơlơi rơngia\ rơngiăm ama\ng hơmua pơdai’’.

Rơluch Xuân: Pô ]ih hăng pôr