VOV4.Jarai - Kual }ư\ Siăng glăk amăng bơyan hơjan, tơlơi kiăng kơ djuai pơjeh pla djo\p mơta sui thun, phun bôh troh đ^ lu. Bruă thâo hluh rơđah kơ glông bruă pơdjuai phun pla anai kiăng ruah mă anih blơi djơ\ jing kiăng biă. Hơdôm bôh yôm [ơi yu\ anai dưi tu\ mă mơng Tơlơi pơkă mrô 18 thun 2012 mơng {irô ding jum wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan dêh ]ar ta, pơkă kơ wai lăng bruă bơwih [ong huă, s^ dmrô anah phun pla sui thun hăng phun bôh troh hăng hơdră pơdjuai rai lu pơjeh pla.

Tui hăng tơlơi pơkă mrô 18, sa anom bruă pơdjuai phun pla sui thun hmâo djo\p tơlơi pơkă le\ blung hlâo khom hmâo pơjeh pơdjuai phun hăng đang pơdjuai anah pla (anun le\ phun ania `u hăng đang pơdjuai phun). Phun pioh djuai tui tơlơi pơkă “le\ phun hmâo lu bôh hăng asar hiam hăng hơđong, dưi gơgrong prong hloh hơdôm phun pơkon amăng hơdôm phun jum dar amăng sa djuai (pơjeh hơđăp, pơjeh phrâo ruah pơdjuai, pơjeh mă mơng dêh ]ar ara\ng) dưi [irô hmâo tơlơi dưi ruah mă hăng tu\ yap pioh ngă djuai. Bơ\ đang pơdjuai, jing đang dưi pơhư mrô pơdjuai mă mơng phun pioh djuai; dưi hmâo [irô hmâo tơlơi dưi pel e\p hăng tu\ yap pioh ngă djuai phun pơdjuai pơjeh”.

Kiăng đang pơdjuai pơjeh djo\p tơhnal pơkă, djơ\ tơlơi pơkă, khul gru\p, mơnuih hmâo tơlơi kiăng mơ-^t sa anung hră pơ-ar [ơi anăp [u dah mơ-^t tui sang dăng kông nao pơ\ Gơnong bruă wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan tơring ]ar anih hmâo đang pơdjuai pơjeh pioh djuai, anung hră pơ-ar hmâo: Hră rơkâo pơsit, hơdôm mơta hră pơ-ar bơdjơ\ nao hmâo: Hră ru\p pơkă đang pơdjuai, lăi pơthâo glăi kơ đang pơdjuai pơjeh pioh djuai.

            Hră lăi pơthâo glăi kơ đang pơdjuai pơjeh khom hmâo hơdôm tơlơi ]ih: Phun akha pơjeh, pơjeh rah pla; tơlơi pơsit kơ rơnoh prong đ^, mrô bôh `u mơbôh, ano# klă hiam, pran dưi gơgrong kơdo\ng glăi hăng ayuh hyiăng gah rơngiao, arong hlăt pơ]ra\m, phang kho#t, ia do\ng, rơ-o\t ngă, pơ-iă hang.

            Tơdơi kơ anung hră pơ-ar dưi hmâo [ing juăt bruă anai mơng Gơnong bruă wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan pel e\p, gơnong bruă amra pơ phun pel e\p đang pơdjuai pơjeh. Gru\p pel e\p hmâo mơng 3-5 ]ô mơnuih; anun le\: mơnuih pơ ala kơ Gơnong bruă wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan, mơnuih juăt bruă gah phun pla rơkâo pel e\p.

            Gah glông bruă pel e\p:

            Gru\p pel e\p hơduah e\p hră pơ-ar, bôh n^k [ơi lon pơdjuai pơjeh tui djơ\ lon ia ta pơkă [u dah tơhnal pơkă ruah mă pơjeh pioh djuai, tơdơi kơ anun ngă hră pơ-ar pơsit, rơkâo tu\ yap [u dah [u tu\ yap mơ-^t kơ Gơnong bruă wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan.

            Hloai tui hră pơ-ar pơsit mơng Jơnum min ruah mă pơjeh pioh djuai hăng gru\p pel e\p đang pơdjuai pơjeh, Khoa Gơnong bruă wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan pel e\p, pơsit Hră tu\ yap phun pioh djuai [u dah đang pơdjuai pơjeh. Hmâo hră anai, khul gru\p, mơnuih mơng djo\p tơlơi pioh pơdjuai pơjeh tui hră dưi pơsit.

            Khul gru\p, mơnuih pơdjuai pơjeh lu, phun bôh troh sui thun hăng bôh than pioh s^ mdrô khom pơhlôm bruă bơwih [ong huă, s^ mdrô tui tơlơi pơkă amăng tơlơi phiăn hăng hơdôm tơlơi kiăng wai lăng ano# klă hiam phun pla tui anai:

            a) Hmâo đang pơdjuai pơjeh djơ\ hăng tơlơi kiăng yua: Kual lon rah pla pơjeh, than ge\p, kơdung nilong ]ro# lon, pơdjuai pơjeh hăng pơhra\m brơi anah phun pla pơdjuai djơ\ hăng hơdră pơkă mrô pơjeh pơdjuai; gơgrong hlâo ia pruih; hơdră kah đuăi ano# lar tưp.

            b) Pơdjuai pơjeh mơng pơjeh pioh djuai dưi tu\ yap;

            c) Hmâo glông hơdră pơdjuai pơjeh;

            d) Hmâo [u dah apah mơnuih pel e\p pơjeh pla sui thun, phun bôh troh;

            đ) }ih anăn păn, lăi pơthâo tơhnal pơkă mă yua hăng pơjeh, anah pla tui phiăn pơkă.

            Phun pla tơdơi kơ pơdjuai, kiăng s^ hyu, khom ]ih anăn păn tui tơlơi pơkă. Hơdôm anom bruă [u pơdjuai mơ\ kơnong kơ s^ le\, pơjeh, anah pla s^ ăt khom ]ih anăn mơn, amăng anun ]ih rơđah djuai phun pla hăng anih anom pơdjuai phun pla.

                                                                                    Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr