VOV4.Jarai-Ngă tui hơdră djru kơ bruă ru\ pla glăi đang kơphê tha, thun blan rơgao, Sang bruă prak gah bruă hmua hăng pơđ^ kyar plơi pla tơring ]ar Daknông hơmâo brơi ]an hơdôm rơtuh klai prak, mă kơmlai [iă thun blan ]an sui hloh. Hrom hăng anun, djop anom bruă ăt djru hrom pơtô brơi mơnuih [on sang hơdră ru\ pla glăi kơphê tha, ngă tui hơdră pla pơjing phrâo, pơjeh kơphê mơboh jor. Tơlơi kiăng phun le\, djru prak ]an hăng  hơdră răk rem brơi djơ\, pla pơjeh phrâo, lu mơnuih [on sang pơ Daknông hơmâo ngă tui lu hơdră pla glăi kơphê phrâo soh amăng đang, [uh ba glăi boh tơhnal tu\ yua.

Bơyan hơjan thun 2012, sang ano\ ơi Đoàn Hùng Thịnh, pơ thô 8, să Nhân Cơ, tơring glông Dak Rlâp, Daknông pla phrâo 400 phun kơphê tui hơdră pơtlep ]ơnuh than. Phun kơphê tha [u jing, [u mơboh dong tah, hơmâo akha `u kjăp laih, djă pioh laih anun pla pơtlep than hăng kơphê pơjeh phrâo TR4. Ơi Thịnh dưi ]an 30 klak prak, kơmlai lom sa thun 7% laih anun dưi hrăm anih pơtô brơi kơ hơdră ru\ glăi kơphê hăng hmư\ arăng lăi pơthâo pơjeh phrâo. Tơdơi kơ 18 blan pla pơtlep than, gep ]ơnuh bơyan pe\ kơphê thun hlâo sang ano\ hơmâo 400 phun hlâo adih, ră anai pe\ hơmâo 1 tơn 400 kg, thun anai 2 tơn 400 kg. Dong mơng boh tơhnal blung a djơh hăng anun, sang ano\ ơi Thịnh ]an dong prak pioh pok prong bruă pla kơphê pơjeh phrâo pơtlep than hăng phun kơphê tha hơđăp [u jing, pla pơhroa 5 ektar. Ơi Đoàn Hùng Thịnh, pơ thôn 8, să Nhân Cơ, tơring glông Dak Rlấp, tơring ]ar Daknông lăi tui anai:

{uh kơphê tha [u jing dong tah, mơboh [iă đu], kâo khom ru\ pla glăi. Kâo e\p lăng phun pơpă akha `u do\ hiam, kjăp uă h^ phun, pla pơtlep than pơjeh kơphê phrâo. Thun hơtal klâo `u mơboh djơh hăng anai. Laih uă h^ kâo ruah pơjeh pla pơtlep hăng phun hơđăp laih uă h^ anun, thun hơtal 2 pe\ boh hơmâo 3 tơn lom sa ektar, thun  hơtal 3, hơtal 4 truh kơ 4-5 tơn sa ektar, truh thun hơtal 6 năng ai `u mơboh lu hloh lom sa ektar.

{ơi să Nhân Cơ, tơring glông Dak Rlâp, truh ră anai hơmâo 110 boh sang ano\ ]an prak ru\ pla glăi kơphê giăm 300 ektar. Hơdôm blah đang  kơphê tha laih, mơboh [iă mơnuih [on sang koh drôm [udah uă h^ pioh pla pơtlep nao than ]ơnuh kơphê pơjeh pơko\n mơboh lu hloh. Yă Nông Thị Đông, thôn 10, să Nhân Cơ, tơring glông Dak Rlấp glăk pla glăi kơphê `u, ru\ dơ\ pă pla glăi dơ\ anun, `u lăi:

Kâo nao lăng đang kơphê arăng amăng să, kâo [uh đang kơphê hiam. Kâo glăi pok pơhai ru\ pla glăi amăng đang kơphê sang ano\ 8 ektar. Kơphê tha sui thun laih sa phun mơboh kơnong kơ sa kg mơkrah. Ră anai, ru\ pla glăi mơboh truh kơ 3 kg mơkrah. Hơdră ru\ pla glăi kâo thâo laih, pla pơtlep than, ]ơnuh, bruih ia laih anun proai kmơ\k thâo hroaih laih mơn.

         Pioh djru kơ mơnuih [ôn sang pla glăi phun kơphê, anom bruă hmua pơdai hăng hdôm [irô pơsur brua\ hmua pơdai hur har pơphun pơtô lăi, pơ]râo brơi, jơnum tal blung hlong pơthâo brơi mơnuih [ôn sang jơlan hơdră pla pơjing, laih anun brua\ tu\ yua hdôm mơta pơjeh phrâo dong. Anom brua\ pơgang gơnam pla hăng [irô pơsur brua\ đang hmua tơring ]ar hmâo pơpha brơi mơnuih apăn brua\ nao truh [ơi plơi pla pioh ngă tui hơbô| brua\ pla pơjing, kah hăng brua\ ge\p than [udah pla glăi phrâo. Kỹ sư Nguyễn Chí Phúc, pô apăn brua\ wai lăng phun kyâo tơring ]ar Daknông brơi thâo, hơmâo pok pơhai brua\ pla glăi phun kơphê dưi ngă giong [ơi hdôm anih anom, plơi pla laih, mơnuih [ôn sang hơmâo pok pơhai brua\ anai hăng mă pla lu pơjeh phrâo hơmâo anih pơdjuai phun pla rơđah rơđong, laih anun hơmâo boh tu\ yua bia\.

             Anih phun pơjeh mơng jơlan hơdră pla glăi le\, hơmâo pơjeh mơng {irô Ksem min boh thâo ia rơgơi kyâo dlai kual }ư\ Siăng [ơk brơi. Hơdôm pơjeh anai dưi hơmâo {irô ksem min lông pla lu thun laih pioh pơthâo kơ mơnuih [ôn sang ep lăng boh tu\ yua pơhrui glăi klă mơn, ep lăng ayuh hyiang [ơi plơi pla. Gah rơngiao kơ hơbô| brua\ pla glăi phun kơphê, [ing gơmơi hơmâo pơphun pơtô hrăm [ia\ hrơi, pơtô tơlơi ge\p than pla laih anun jơlan hơdră răk rem brơi kơ phun kơphê”.

            Klâo thun laih rơgao, Gơnong brua\ hmua pơdai hăng pơđ^ kyar plơi pla hmâo ngă hrom hăng Khul pơlir hơbit kơphê, kakao Việt Nam [ơk brơi 3 rơbâo kg pơjeh pla, 48 rơbâo pơjeh phrâo yua kơ {irô ksem min boh thâo ia rơgơi kyâo dlai kual }ư\ Siăng pơpha. Rơngiao kơ anun, mơnuih [ôn sang dô| mă yua hơdôm pơjeh kah hăng TR4, TR9, TR11, TX1 bơwih brơi kơ phun kơphê ge\p than phrâo. Lu anih đang kơphê pla glăi dưi hơmâo pơhrui dong mơng 4 truh 6 tơn lom sa ektar, đ^ 2 wo\t pơkă hăng hơnong min hlâo mơng tơring ]ar. Tui hăng Gơnong brua\ hmua pơdai hăng pơđ^ kyar plơi pla Daknông, mơng thun 2012 truh ră anai, đơ đam tơring ]ar hơmâo pok pơhai brua\ pla glăi anai giam 6 rơbâo ektar, dưi ngă 20% [ơi blôk đang hmua. Ơi Đinh Văn Công, kơ-iăng khoa sang bruă prak gah hmua pơdai hăng pơđ^ kyar plơi pla tơring ]ar Daknông brơi thâo, ră anai sang bruă prak hơmâo brơi ]an giam 200 klai prak pioh djru brơi mơnuih [ôn sang pla glăi kơphê. Sang bruă prak ăt brơi ]an dong mơng rơnoh prak djru tơdah mơnuih [ôn sang kiăng pla glăi kơphê, samơ\ ngă hră ]an prak kiăng ngă djơ\ anô| pơkă anai:

            Tơdah aka [u hmâo anăn amăng kual lon pơkă hơnong le\, hră ]an prak hmâo nam k^ mơng {irô Jơnum min mơnuih [ôn sang să, sang anô| hơmâo blôk hmua djơ\ kual pơkă pla glăi kơphê khom hơmâo nam k^ rơđah. Tơdah hơmâo anăn tui hăng gơnong brua\ hơmua pơdai ]râo brơi, gơmơi amra brơi ]an prak mơn. Hơdôm sang anô| hơmâo ]an prak rak rem kơ phun kơphê hlâo laih, ră anai dưi brơi ]an tơdah sang anô| hơmâo rơbêh 3 ar lon. {udah hmâo ]an [ơi sang bruă prak laih le\ dưi ]an glăi bia\ đu] pioh răk rem phun kơphê laih pla. Ăt mơng hră rơkâo ]an prak anun mơn, gơmơi amra brơi ]an”.

            Jơlan hơdră pla glăi phun kơphê hmâo boh than tal blung. Kiăng ngă tui brua\ pơđ^ kyar kơphê hơđong kjăp, hrom hăng brua\ pơtô pơthâo mơng ksem min boh thâo ia rơgơi, tơring ]ar Daknông gum anô| gal hmâo boh tơhnal klă kơ mơnuih [ôn sang je\ giam hăng rơnoh prak brơi ]an mơng jơlan hơdră pla glăi kơphê yua Kơnuk kơna ta ba tơbia\.

                                                Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr