VOV4.Jarai - Tơlơi dưi gah boh thâo gru grua mơng mơnuih [on sang djuai [iă le\ sa amăng hơdôm tơlơi dưi hơmâo lu tơlơi phara hăng pơ[uh rơđah hloh tơlơi “phara hơjăn” amăng djop tơlơi dưi ană mơnuih mơng mơnuih djuai [iă. Pơhlôm tơlơi dưi gru grua boh thâo mơng mơnuih [on sang djuai [iă hơmâo tơlơi phiăn jar kmar hăng Việt Nam pơsit.

Pôr pơhing kơ tơlơi yôm pơphăn mơng gru grua, tơlơi phiăn mơng mơnuih [on sang djuai [iă le\ sa amăng hơdôm bruă ngă pơhlôm tơlơi dưi gah gru grua kơ mơnuih [on sang djuai [iă, gum pơgôp ngă mơdưh pran jua kơdrưh ang kơ djuai ania ta, hơkru\ đ^ tơlơi gum pơgôp pơlir hiưbit kơ 54 phung djuai ania [ơi dêh ]ar ta.

Blung hlâo, kho\m pơsit, amăng lu thun rơgao, anom bruă pôr pơhing mơng [ing ta hơmâo pơ[ut pôr pơhing rơđah gru wai lăng pơtrut đ^ hơdôm tơlơi yôm pơphăn gah boh thâo gru grua mơng djuai ania. Pơdah thâo hăng bruă pôr pơhing, c\ih lu tơlơi pơhing lăi nao kơ gru grua tơlơi phiăn, gru grua klă hiam mơng 54 phung djuai amăng dêh ]ar ta.

Tơlơi pôr pơhing hơmâo lăi nao hmao tlôn mơtăm kơ hơdră djru mơng kơnuk kơna, hơdôm tơlơi aka [u djơ\ amăng bruă wai lăng gru grua, djru hơdôm boh tơring ]ar ăt kah hăng anom wai lăng kơnuk kơna pơplih ming, pơsir h^ djop mơta tơlơi aka [u djơ\.

Bruă pôr pơhing glăk ngă hăng amra gum pơgôp prong amăng bruă wai lăng, djă pioh hăng pơtrut đ^ gru grua boh thâo mơng djop gơnam yôm gah gru grua amăng tơlơi hơdip anai. Ơi Đặng Khắc Lợi, Kơ-iăng khua anom bruă pôr pơing Ding jum pôr pơhing brơi thâo:

“Amăng bruă pơtô pơblang, pôr pơhing, tơlơi gơgrong bruă mơng anom bruă c\ih tơlơi pơhing le\ yôm biă mă. Ră anai, dêh ]ar ta hơmâo 868 anom bruă in hră pơhing hăng pơhing hăng glông điện tử laih anun 67 gong phun pôr jua pơhiăp pơdah rup hơmâo năng ai `u 1600 plang pôr pơhing điện tử pơ[ut abih bang. Tui hăng mrô ju\ yap mơng Anom bruă c\ih hră pơhing, yap mơng lơ 1 blan 1 thun 2019 truh ră anai, hơmâo laih 1813 tơlơi pôr pơhing hơmâo lăi nao, pơhmu hăng tơlơi pơhing pơko\n le\ tơlơi pơhing gah boh thâo gru grua ăt hơmâo lu anom bruă c\ih tơlơi pơhing lăi nao mơn”.

Rơngiao kơ boh than dưi ngă, djơ\ ano\ `u, sit tơlơi pơhing yơh bơbec\ sat mơn kơ boh thâo gru grua. Kơ[ah tơlơi pơmin, kơ[ah tơlơi thâo hluh amăng mông hyu mă tơlơi pơhing, c\ih tơlơi pơhing kiăng ngă pơhưc\ arăng lăng, kiăng hơmâo lu mơnuih lăng đôc\ mơ\ [ing hyu mă tơlơi pơhing wơr h^ lăi nao tơlơi yôm pơphăn mơng gơnam tam, gru grua jing ngă mơnuih [on sang bơrơjah nao rai, tui anun pơgô| hơdôm boh thâo yôm kho\m pơplih mơn kiăng djơ\ hro\m hăng hơdôm tơlơi lăi nao phara.

Amăng hrơi mông pơplih phrâo tơlơi pơhing, abih bang hơmâo yua plang internet, hơmâo lu tơlơi pơhing soh glăi, hyu lăi mă c\a c\ot, jai hrơi kiăng anom bruă pôr pơhing kho\m pơplih kiăng klă, pôr pơhing pơtô brơi mơnuih pơđok kiăng hmư\ tơlơi pơhing djơ\, pơgang ba tơlơi yôm pơphăn mơng dram gơnam, hơkru\ đ^ tơlơi pơlir hơbit, pơtrut đ^ gru grua boh thâo Việt Nam djă gru mơnuih [on sang djop djuai.

Tui hăng yă Chu Thị Thu Hằng, Kơ-iăng khua dăp hơdră gơgrong bruă c\ih tơlơi pơhing Gru grua bơdjơ\ nao boh thâo gru grua yôm, hơdôm tơlơi c\ih pơhing dlăm, [uh tơlơi phrâo le\ aset biă mă. Lu tơlơi c\ih hrup hro\m mơn, pơ [ut lăi nao tơlơi pơhing hăng lăi nao tơlơi pơhing ngă pơhưc\, kiăng arăng lăng lu.

“Kiăng pơđ^ tui tơlơi gơgrong bruă mơng [ing c\ih hră pơhing lơ\m nao c\ih tơlơi pơhing. Gram gơnam mơng gru grua le\ sa bruă phara hơjăn, [u djơ\ pô c\ih hră pơhing hrăm 4-5 thun đại học le\ dưi c\ih mơtăm ôh. Kâo lăng [ing hyu mă tơlơi pơhing kiăng hrăm thâo kơ boh thâo gru grua [ơ\i. Kâo le\ mơnuih juăt c\ih tơlơi pơhing le\ lơ\m kâo pơđok tơlơi pơhing mơng pô hlơi thâo hluh gru grua le\ tơlơi c\ih anun mưn dlăm biă mă. Tơdah [ing ta kơnong kiăo tui tơlơi [ing ta hmư\, [u thâo hluh đơi ôh kơ gru grua boh thâo anun laih anun [ing ta [u gơgrong bruă, kơ[ah tơlơi thâo hluh le\ tơlơi pơhing mơng [ing ta hrup hăng tơlơi pơhing mơng pô pơko\n mơn”.

Ră anai, dêh ]ar ta hơmâo năng ai `u 120 klăk mrô mă yua telephôn djă hyu. Amăng anun, hơmâo 85% hơmâo mă yua telephôn rơnuk phrâo, dong mrô sa amăng kual Đông Nam Á. Internet hơmâo [ơi djop anih mơng plơi prong truh pơ kual plơi pla ataih yaih laih anun Việt Nam glăk hơmâo năng ai `u 65 klăk c\ô mơnuih glăk yua ineternet, 58 klăk c\ô hơmâo yua facebook. Hluai tui djop Khul, grup amăng plang internet, hơdôm tơlơi pơhing khă djơ\ [udah glăi, lơ\m ngă pơhưc\ arăng pơđok le\ amra hmư\ hing hyu pơ djop anih amăng [iă hrơi.

Pôr pơhing kho\m gum pơgang ba hăng pơtrut đ^ ano\ yôm mơng dram gơnam djă gru đưm, gah lui tơlơi pơhing c\a c\ot, lo\m h^ tơlơi pleh ploh mơng tơlơi phara amăng bruă pơsit ano\ yôm gram gơnam djă gru yôm mơng [ing rơgơi kơhnâo kơsem min gru grua boh thâo, plơi pla djă gru grua, tuai c\uă ngui ăt kah hăng tơlơi ră ruai mơng mơnuih [on sang.

Tui anun kah, hră pơhing mơng dưi pơ [uh tơlơi gơgrong bruă mơng `u amăng bruă pơđ^ kyar gru grua boh thâo Việt Nam djă gru phara hơjăn, hơkru\ đ^ tơlơi gum pơgôp pơlir hơbit mơng 54 phung djuai ania adơi ayong amăng lo\n ia ta.

Siu H’Mai: Pơblang