VOV4.Jarai - {ơi anăp tơlơi pơplih nua gơnam tam hăng ayuh hyiăng lon adai pơplih phara, lu mơnuih ngă hmua [ơi Daklak gir pơplih phrâo djuai phun pla, pla plah lu djuai phun pla amăng đang kơphê. {u kơnong pơđ^ prăk pơhrui đôc\ ôh mơ\ bruă pla phun boh troh amăng đang kơphê amra pơgang ba phun kơphê, huăi răm rai yua tơlơi truh lon adai ngă.

 

Giăm 30 thun ngă kơphê, ơi Mai Đình Phượng, do\ [ơi plơi An Phú, să Ea Drơng, tơring glông C|ư\ M’gar, Daklak rơguăt laih amăng bruă pla hăng wai lăng phun kơphê. Samơ\ hơdôm thun giăm anai, yua nua kơphê trun, lơ\m anun đang kơphê jai hrơi tha tui, [u mơboh đơi dong tah.

 

Kiăng hơmâo prăk kăk, ơi Phượng c\oh sur, ngă hiam glăi ha bơnah lon ngă kơphê, laih dong pla plah nao phun pơko\n dong. Laih dong, prăk pioh ngă kơphê ăt aset tui mơn yua dah tal pruih aset tui hăng mrô kmơk pruai kơ phun kơphê aset mơn samơ\ ăt pơhlôm 2,5 truh 3 tơn asar/ektar. Tơlơi anai djơ\ biă mă amăng mông nua kơphê trun tui ră anai.

 

“Mơng hrơi pla tom phun sầu riêng, tiu, boh [ơr le\ tu\ yua klă hloh. Yua pla phun anai aset, phun adih aset, tui anun klă hloh, bơ pla kơnong kơ phun kơphê đôc\ [u dưi ôh, yua kơphê ră anai rơgêh biă mă, yua hnun kho\m pla plah phun pơko\n yơh”.

 

Ăt tui hăng ơi Phượng mơn, sang ano\ ơi Dương Văn Thao, do\ [ơi [uôn Ê Chăm, tơring kual Buôn Trấp, tơring glông Krông Ana pla plah lu djuai phun amăng đang kơphê. Yua hnun, hơdôm thun giăm anai, khă prăk pơhrui mơng phun kơphê [u hơmâo đơi ôh yua nua rơgêh, samơ\ phun pla pơko\n amăng đang đang kơphê kah hăng boh sầu riêng, [ơr s^ nua đ^ biă, yua hnun, pơ[ut glăi abih bang sang ano\ `u ăt hơmâo mơng 300 truh 400 klăk prăk rim thun.

 

“Hơdôm thun anai laih nua kơphê, tiu [ơi kual Dăp kơdư trun. Kâo hơmâo 4 ektar đang kơphê le\ kâo pơplih h^ hơdôm blah, pla plah nao phun boh troh hăng tiu dong amăng đang kơphê kiăng hơmâo prăk pơhrui hơđong mơ\ huăi trun prăk juăt pơhrui glăi amăng đang, pơhmutu phun kơphê lui ruh le\ hơmâo hmăi [ơi phun boh troh dong”.

 

Tui hăng mrô ju\ yap mơng Gơnong bruă ngă hmua hăng pơđ^ kyar [on lan Daklak, tơring ]ar hơmâo rơbêh 200 rơbâo ektar đang kơphê, amăng anun mrô đang hơmâo pla plah phun pơko\n le\ 20% pơ[ut [ơi hơdôm boh tơring glông C|ư\ M’gar, Krông Pac\, plơi prong Buôn Hồ hăng plơi prong Buôn Ma Thuột.

 

Pla phun boh troh amăng đang kơphê le\ hơdră hơmâo lu mơnuih ngă hmua [ơi Daklak ruah mă, biă mă `u le\ hơdôm djuai phun kah hăng phun sầu riêng, [ơr, tiu, mắc ca hăng phun kre (muồng đen - ngă gong tiu).

 

{u kơnong pơplih prăk pơhrui, hơdôm djuai phun pla kơplah amăng đang kơphê hơmâo than lu, phun glông, prong yua nun ngă tơ-ui, pơgăn angin brơi đang kơphê. Anai le\ hơdă [rô bơwih [ong đ^ [rô ngă hiam ayuh hyiăng.

 

Siu H’Mai: Pơblang hăng pôr

 

 

Kah hăng [ing gơmơi lăi pơthâo laih, pla lu pơjeh phun pla amăng đang kơphê sa jơlan hơdră glăk pơtrut pơsur brơi ngă tui laih anun lu sang ano\ mơnuih ngă hmua [ơi kual Dap kơdư ruah mă ngă tui.

 

Kiăng djru kơ mơnuih ngă hmua hăng [ing gơyut thâo hluh dơlăm hloh kơ bruă ngă anai, to\ tui dơ\ng, nai prin tha Phạm Công Trí, Kơ-iăng khua anom tơlơi hrăm gah bruă ngă hmua, sang bruă kơsem min boh thâo ia rơgơi ngă hmua kual Dap kơdư amra pơblang glăi tong ten hloh kơ hơbo# bruă anai.

 

-Ơ nai prin tha Phạm Công Trí, hiư\m `u hơdră pla lu mơta pơjeh phun pla amăng đang kơphê? Lu phun pla `u bơbe] djơ\ hiư\m pă kơ đang boh troh ?

 

-Nai prin tha Phạm Công Trí: {ing ta [uh laih bruă ngă hmua sa bruă ngă amu` ba truh tơlơi truh sat hăng bơbe] djơ\ prong biă mă mơ\ng nua gơnam s^ mơdrô ăt kah hăng ayuh hyiăng lo\n tơnah.

 

Laih anun boh yom phun `u tơlơi pơmin bruă mă hơduah e\p phun pla nua yom hăng lui h^ hơdră pla pơjing hơđăp, ngă lu\k pu\k h^ amăng bruă ngă hmua pla pơjing.

 

Phun kơphê, phun tiu glăk răm [ăm prong yua trun nua. Samơ\, [ing ta [uh tơlơi thâo thăi tom găn rơgao mơ\ng lu sang ano\ lui h^ hơdră pla pơjing hơđăp pioh ngă tui hơdră phrâo mơ\ gơ`u aka [u thâo biă mă ôh, sit amăng anih s^ mơdrô `u bơkơnar h^ gơ`u amra bưp tơlơi truh bơbe] djơ\.

Yua kơ anun, hơdră pla pơjing hơđong kjăp le\ [ing gơmơi pơtrut pơsur mơnuih ngă hmua amra pla lu mơta phun pla djơ\ lăp amăng đang kơphê.

 

Bơblih mơ\ng đang kơphê [u jing, mơnuih ngă hmua amra pla lu phun pla djơ\ hơdră amăng đang kơphê, kah hăng pla lu djuai pơjeh phun pla lăp, gêh gal.

 

Tơdah mơnuih ngă hmua bu] lui abih phun kơphê, phun tiu pioh bơblih pla phun boh troh le\ [ing ta dưi mơ\n pơhrui glăi boh tu\ yua lu, tơdah nua boh troh ăt hơđong. Tơdah nua boh troh anun đ^ trun mơ\ mơnuih ngă hmua ăt amra rơngiă mơ\n.

 

Bruă djă pioh đang kơphê, [ing ta bơblih sa ]răn đô] amăng đang, ruah mă ha bơnah pioh pla boh troh, ngă hnun [u djơ\ kơnong djru kơ đang phun pla hơđong, mơnuih ngă hmua ăt amra pơhrui glăi lu mơta dơ\ng.

 

Amăng hơdră lăng nao bruă pla pơjing anun, ta pla phun kyâo pơprong ngă tơ-ui gah ngo\, [u tơguan phun boh troh ôh, ngă hnun le\ pơgang phun kơphê hơđong tơ-ui, ayuh hyiăng.

 

Adai pơ-iă kơtang kah hăng  ră anai, kơphê ăt mơboh samơ\ huăi hua] ia bruih đơi ôh, pơkrem kmơ\k pruai. Tui anun yơh, bruă pla kơphê ăt tu\ yua mơ\n pơkă hăng pla kơnong hơjăn kơphê.

 

-Hnun hă, lơ\m ta pla plah wah amăng đang kơphê tui anun mơnuih ngă hmua amra bưp tơlơi hơge\t tơnap tap lơ\m wai lăng răk rem lu phun pla amăng sa blah đang, ơ nai prin tha?

 

-Nai prin tha Phạm Công Trí: Phun boh troh [ing ta pla sa hnong le\ mơnuih ngă hmua khom wai lăng tong ten, djơ\ hơdră.

 

Tơdah ta pla plah wah amăng đang kơphê, ayuh hyiăng `u amra klă hăng hnong hnăi. Kah hăng ia djrưh, ano\ jing, arong arua] kman ngă `u amra plai mơ\n.

 

Yua kơ anun, mơnuih ngă hmua amra huăi bơbe] djơ\ đơi ôh tơlơi truh sat. Ta [uh sit, lơ\m pioh glăi 90% phun pla hơđăp anun le\ kơphê, tơlơi ta kiăng pơhrui glăi ta`, pơhrui glăi lu le\ `u ăt plai [iă mơ\n, tui anun tơlơi sat truh ăt plai [iă mơ\n.

 

{ing gơmơi pơtrut pơsur mơnuih ngă hmua ta bơblih sa ]răn amăng đang kơphê jing đang boh troh, pơjing rai đang hmua lu mơta phun kyâo boh troh, bơblih h^ mơ\ng 1.100 phun kơphê do\ glăi 1000 phun kơphê hnong mơboh đ^ tui mơ\ng 15-20%.

 

Yua kơ plai [iă răm [ăm adai pơ-iă ngă, huăi hua] đơi kmơ\k, ano\ djrưh lu, phun kơphê `u hơđong hloh sit adai pơ-iă. Tui anun ta [uh, khă [ing ta pơhro\ h^ laih sa ]răn phun kơphê samơ\ hnong kơphê mơboh ăt do\ hnong đô] [u hro\ ôh.

 

Đang kơphê tu\ yua samơ\ tuh pơplai huăi lu prăk ôh. Laih dơ\ng 100 phun anai [ing ta bơblih pla phun boh troh pơko\n gêh gal man [rô. ~u pơjing rai lu tal kyâo boh troh mơboh phara kah hăng boh sầu riêng, boh [ơr, boh măng kut, boh mit thái.

 

Bruă tuh pơ alin le\ huăi lu lơi pơkă hăng hơdră pla sa hnong, hơdră wai lăng, răk rem ăt hnun mơ\n, wai lăng lu phun pla amăng sa anih tui `u tu\ yua biă mă.

 

Lo\n hmua phun pla huăi lu\k pu\k lơi. Tui anun yơh, mơnuih ngă hmua juăt laih hăng bruă pla kơphê, bơblih wai lăng lu phun pla amăng sa blah đang hmua huăi gun lu lơi mơ\n kơ bruă mă, hơdră wai lăng răm rem.

 

-Ih hơmâo tơlơi pơtă pơtăn hơge\t mơ\n kơ mơnuih ngă hmua hơdră wai lăng [udah dăp glông pla phun boh troh lu mơta amăng sa blah đang hmua djơh hăng anai?

 

-Nai prin tha Phạm Công Trí:  Mơnuih [on sang kơđiăng le\, sit [ing ta pla plah wah amăng đang kơphê hăng lu pơjeh phun pla, boh troh, khom pơkă lăng djơ\ hơdră, tơ`a kơ [ing kơhnâo kơhnăk gah bruă ngă hmua pơtô brơi, kah hăng anih gơmơi do\ mă bruă anai, kiăng djru ba klă hloh, huăi ngă kơ đang kơphê ta jing lu\k pu\k, lu đơi phun pla, pơrơkua nao rai amra [u mơboh lu ôh.

 

Kơnang kơ hơdră tui anai, tơdah mơnuih ngă hmua ngă klă amra pơjing anih pla lu mơta phun boh troh hơđong kjăp; djop mơta boh troh lêng kơ dưi s^ mơdrô soh tui hơdră pơkă hnong hiam GAP [udah boh troh pla huăi mă yua ia jrao, kmơ\k jrao pioh pruai.

 

Tui anun yơh, boh tu\ yua amra lu hloh. {ing ta pơjing rai mơnong mơnuă ngă hmua je\ giăm hăng ayuh hyiăng lo\n glai. Anun le\ phun pla kyâo pơprong, hơmâo phun kơphê gah yu\; hơmâo lu mơta ngă  bơkơnar ayuh hyiăng [u djơ\ lăi sa mơta ôh.

 

Tơdah ta kơnong lăng nao kơ phun boh sầu riêng nua yom lui h^ phun kơphê [udah bơblih hơdră pla pơjing `u amra lu\k pu\k mơtam. Tui anun, mơnuih ngă hmua khom lir hơbit pla pơjing djơ\, pla plah wah samơ\ djơ\ hnong pơkă, [u djơ\ lăi pla le\ tu\ kơ pla.

 

-Hnun hă, bơni kơ ih nai prin tha hơmâo pioh mông bơ ră ruai anai.

 

Nay Jek: Pơblang hăng pôr