VOV4.Jarai- Tal phang khôt, kơ sing pah laih rơgao, [ơi kual }ư\ siăng, răm rai ktang bia\ mă, hơdôm rơbâo ektar đang kyâo boh troh djai hăng pơboh [ia\. Kiăng kơ mơnuih [ôn sang [ơi kual anai, ako\ pơdơng glăi tơlơi mă bruă, Kơnuk kơna ta hơmao jơlan hdră gum djru ako\ pơdơng glăi tơlơi răm rai yua phang khôt, kơ sing pah ngă rai. Khă anai hai, ama\ng tơlơi ngă tui, [ơi sa dua boh anih ano\m ba rai tơlơi nga\ [u hiam, ba truh mơnuih [ôn sang hil na], ba truh tơgu\ ngă kđi lu mơnuih .

    Ơi Hồ Văn Tình, [ơi plơi Thiên An, să Ia Blư\, tơring glông }ư\ Pah, tơring ]ar Gialai hơmâo hơmua prong truh 1,6 ektar, ama\ng anun 9 sao pla kơ phê, 7 sao lon pla tiu. Giăm abih băng đang pla anai djai răm abih, ama\ng tal phang khôt, kơ sing pah ngă rai laih rơgao, tơlơi răm yap ha\ng prăk hơdôm rơtuh kla\k prăk. Ơi Tình le\ [u thâo ôh, jơlan hdră gum djru mơng kơnuk kna, djru tơlơi răm mơng  phang khôt, truh kơ hrơi lu sang ano\ ama\ng plơi pla, wơt dah [u hơmâo ôh đang kơ phê, đang tiu, ăt dưi hơmâo prăk gum djru tơlơi phang khôt mơn. “Phang khôt ktang, tui anun yơh đang kơ phê sang ano\ kâo koh lui abih than kơ phê, tiu ăt kar kăi mơn, yua krô kra` abih than ngan. Tơdơi kơ hơmâo jơlan hdră gum djru yua phang khôt ngă rai, sang ano\ kâo [u hơmâo ôh, hlăk anun sang ano\ [u hơmâo đang kơ phê, đang tiu le\ dưi hơmâo prăk gum djru. Kâo ]ang rơmang gong gai plơi pla lăng glăi bruă anai”.

    Tơlơi ngă [u djơ\ anai kah ha\ng: ama\ng sa boh plơi pla, hơdôm sang ano\ hơmâo hơmua pơdai, đang kyâo boh troh răm rai kar kăi soh, samơ\ pô le\ hơmâo, pô le\ [u hơmâo ôh prăk gum djru; hơmâo sa dua boh sang ano\ wơt dah răm rai [ia\ đô], samơ\ nao la\i đ^ lu, kiăng hơmâo lu prăk kak, hlăk anai hơmâo lu sang ano\ răm rai ktang, ara\ng [u lăi pơthâo brơi ôh, ngă rai [ơi lu anih ano\m. {ơi ano\ [ơi lu boh plơi pla, mơnuih [ôn sang nao tơgu\ kđi kơ khul khua g^t gai plơi pla, să mơna] mă jơlan hdră gum djru mơng kơnuk kơna, hyu dar pha prăk ama\ng adơi ayo\ng, kơnung djuai pô. Dơng mơng anun yơh, hơmâo lu mnuih nao ngă kđi, [ơi lu boh tơring glông, ama\ng tơring ]ar Gialai. Bơhơmutu kah hăng hơdôm tơring glông: }ư\ Sê, }ư\ Pưh, }ư\ Pah, }ư\ Prong, Đức Cơ.

    Hasa tơlơi pơ\ kon dơng, bruă ngă tui jơlan hdră tơlơi răm rai mơng phang khôt, kơ sing pah hơmâo lu [u djơ\, soh gla\i mơng hơdôm mnuih ngă  khua g^t gai plơi pla, sang să. Lu mơnuih [u nao ]ih lăi pơthâo ôh hơmua pơdai phang khôt ngă răm, yua dah pơmin tui ha\ng anai: Kơnuk kơna kơno\ng djru ba hơdôm sang ano\ [un rin, sang ano\ mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\. Khul khua mua plơi pla ]ih ana\n hơdôm sang ano\ hơmâo hmua pơdai, đang kyâo boh troh ra\m pơgăng glăi hu^ ara\ng thâo đô], hơmâo da dua boh sang ano\ nao lăi pơ [lor, bơ kơ gong gai plơi pla, să le\ [u hyu pel e\p lăng ôh. Ơi Nguyễn Văn Tuân, khua g^t gai plơi Thôn 5, să Ia H’Lôp, tơring glong }ư\ Sê, tơring ]ar Gialai lăi tui anai: “ Hơdôm thun hlâo adih, a\t hơmâo jơlan hdră gum djru ba tơlơi phang khôt, kơ sing pah ngă rai, samơ\ nao lăi pơthâo le\ [u hơmâo ôh. Thun anai yua je] ame], sa ]ra\n pơmin kah hăng thun hlâo [u hơmâo djru ôh, tui anun yơh hơmâo lu khua g^t gai plơi pla [u hơmâo pran jua hur har, gơgrong ba ôh, ama\ng tơlơi anai”.

Kơ [ah tơlơi gơgrong ba rơđah rơđong, samơ\ ha\ng tơlơi kơnal hơmâo lu tơlơi, go\ng gai plơi pla, hơmâo pơgăng glăi, hơngah lui h^. Ơi Nguyễn Bá Hoành Thiên, kơ iăng khua g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn sang să Ia Blư\, tơring glông }ư\ Pưh, tơring ]ar Gialai lăi tui anai: “Ama\ng tal hyu pel e\p glăi anai, [u djơ\ [u djơ\, ăt kon djơ\ tui tơlơi nga\ hơmâo dưm knar. Yua hrơi blan hyu pel e\p glăi gum djru tal sa abih laih, samơ\ tơdơi kơ anun yua adai phang khôt sui hrơi blan đơi, pel e\p tal dua aka\ hơmâo jơlan hdră, pioh gum djru, [u djơ\ să [u hyu pel e\p glăi truh anih ôh”.

    Ơi Nguyễn Hữu Tâm, kơ iăng khua [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tơring glông }ư\ Sê hơmâo lăi, hơmâo tơlơi sư\ rơbư\, ama\ng bruă ngă tui jơlan hdră gum djru tơlơi răm yua phang khôt, kơ sing pah, ba truh tơlơi ngă soh glăi. Go\ng gai [ơi djo\p anih ano\m ama\ng tơring glông }ư\ Sê, hlăk ngă tui jơlan hdră ako\ pơdơng glăi tơlơi răm rai anai: “ Ră anai yôm phun le\, yua mơnuih [ôn sang [u rai lăi pơthâo, [ing gơmơi hơmâo g^t gai truh pơ\ go\ng gai plơi pla rai ]ih ana\n lăi pơthâo glăi, laih anun lăi pơthâo brơi tơring ]ar hơmâo jơlan hdră pơtô brơi. Bơ kơ hơdôm sang ano\ hơmâo tơlơi răm mơng 30-70% jing tu\ mă prăk abih băng 100%, go\ng gai kho\m rơkâo mă glăi brơi keh prăk”.

    Ama\ng tal phang khôt rơgao, tơring ]ar Gialai hơmâo rơbeh 30 rơbâo ektar hơmua pơdai, đang kyâo boh troh phang khôt, kơ sing pah ngă răm, yap ha\ng prăk truh 840 klai prăk. Phang khôt ngă răm [ơi lu anih, lu le\ [ơi hơdôm tơring glông, plơi prong ama\ng tơring ]ar. Ngă tui jơlan hdră kơnuk kơna gah bruă djru ba tơlơi răm rai mơng phang khôt, hăng rơnôh prăk mơng Kơnuk kơna hăng tơring ]ar, [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tơring ]ar Gialai, hơmâo pơ pha brơi prăk rơbeh 36 klai prăk, truh pơ\ plơi pla pioh [ơk pha mơnuih [ôn sang. Tui ha\ng tơlơi pơkă, sa ektar đang kyâo boh troh ( Lu `u le\ kơ phê, tiu, boh kueo), ra\m rai, rơngia\ boh mơng 70%, dưi djru 4 klăk prăk, răm rai mơng 30- 70%, djru 2 klăk prăk. Hro\m ha\ng tơlơi djru prăk kak, tơring ]ar Gialai hơmâo pơ pha brơi  rơbeh 14 klai 500 klăk prăk, blơi djiuai pơjeh pla glăi brơi mơnuih [ôn sang. Khă anun hai, yua bruă ngă [u hiam, [u rơđah rơđông, [u hơmâo dưm knar, ama\ng bruă nga\ tui, lu anih mơnuih [ôn sang tơgu\ kđi lu mnuih rai. Kiăng ako\ pơdơng glăi tơlơi anai, tơring ]ar Gialai hơmâo g^t gai truh hơdôm sang bruă, laih anun [irô jơnum min  mơnuih [ôn sang hơdôm tơring glông, ako\ pơjing hyu pel e\p glăi, ngă rơđah, pơs^t bruă mơng hrim pô mơnuih, khul grup pơsir tui djơ\ tơlơi pơkă phiăn juăt. Ơi Trương Phước Anh, khua g^t gai [irô hơmua pơdai, pơđ^ kyar plơi pla tơring ]ar Gialai brơi thâo tui anai:“ Tơlơi pơmin le\ soh glăi, kho\m pơkra glăi. Tơdah [uh kơnal hu^ rơhyưt, kho\m pơgăng mơtăm yơh. Hu^ rơhyưt [ơi anai le\, brơi [u djơ\ mơnuih, ngă rơngia\ h^ pran jua đăo gơnang mơng mơnuih [ôn sang. Tơdah pô hlơi mơna] mă prăk kak anun, kho\m phat kđi tui ha\ng tơlơi phiăn kơnuk kơna. Tơdang pran jua ngă soh hdơ\ pă, pơkra tui hdơ\ anun mơn, ta` [ơk pha prăk gum djru mơng kơnuk kơna djru ba mơnuih [ôn sang, kiăng plai [ia\ tơlơi răm rai”.

    Tơring ]ar Gialai lăi hjăn, kual }ư\ Siăng lăi hro\m, phrâo laih rơgao, phang khôt, kơ sing pah prong mơng hlâo aka\ hơmâo ôh, hơdôm rơbâo boh sang ano\ bưp lu tơlơi tơnăp tap. Jơlan hdră gum djru ba mơnuih [ôn sang ako\ pơjing glăi tơlơi răm rai, ako\ pơdơng glăi tơlơi mă bruă, mơng Kơnuk kơna ta, dưi lăng hơmao ta`, laih anun s^t nik. Khă anun hai, [ơi sa dua boh anih ano\m, bruă ngă tui jơlan hdră anai hlăk [u hơmâo pran jua gơgrong ba ôh, mơna] mă kmlai pô prăk kak, ba truh mơnuih [ôn sang hil na] bia\ mă, laih anun lu mơnuih nao nga\ kđi. Hơdôm tơlơi anai kho\m ngă rơđah ta`, be\ beng tơlơi rơngia\ nua prăk kơnuk kơna ta, kiăng jơlan hdră anai brơi djơ\ mơnuih.

Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr