Tơnơ̆ dơ̆ lơh broă, ƀlàng bồ đăp anih lơh phan neh rơ wah, tam cah is – Hìu măi alumin Nhân Cơ nggồr nggàc sap ñŏ, sap đơs chờ hờp. Tiah do bềng rơ hiơm mƀur tờm chi, geh tơnau ka koi, geh hìu 6 mum bal mờ kơƀàng, cơ gĕ lŭ, măi klài dà kơphe drơng cau lơh broă in. Cau lơh phan bi Nguyễn Thanh Luân chờ hờp yal: “Añ gŏ ală broă dong kờl bơh kông ty dê niam mờ wil tơl ngan, cau lơh broă sùm geh drơng tơl ală jơnau kờñ bè ñô sa, ơm rlô, rài kis niam chài tàp pràn să jan. Priă nhai añ dê pơgap 15, 16 tơlak đông pah nhai”.

Kung gơ wèt sơnam ơruh pơnu tàm ƀòn lơgar sơn rờp geh sồr lòt bơsram mờ rê lơh broă tàm rơndap broă lơh tờ bauxite tàm Dăk Nông, cau lơh phan bi Y Tiên yal: “Bol hi geh kông ty sồr lòt bơsram tàm 3 nam, jơh bơsram tơl nă cau geh ai rê lơh broă tàm ală anih krơi is tàm bal dùl hìu măi. Añ geh sồr rê lơh broă tàm anih nhơm jơl mờ tiah ơm kis bơh nam 2015. Bơh hơ̆ tus tŭ do den añ neh ai geh uă mờng chài, neh git ngui bơta chài măi mok tàm tiah geh drơng broă”.

Hìu măi alumin Nhân Cơ tŭ do geh rlau 1 rbô nă cau lơh phan, tiah gam lơh gơlik priă jền bơh tac phan hờ lơgar ndai rlau 3 rbô tơmàn đông pah nam. Là 1 tàm 2 rơndap broă lơh tơrlòng lài tơnhàu bauxite tàm Tây Nguyên,  rơndap broă lơh alumin Nhân Cơ lơh tàm kơnhoàl Dăk Rlâp, càr Dăk Nông geh bơta pràn bơceh lơh gơlik 650 rbô tấn alumin pah nam. Sơn đờm lơh bơh nam 2010, rơndap broă lơh geh mpồl bơtiàn sền gròi uă ngan bè bơta tiah ơm kis, cồng nha lơh sa mờ bơta gơ rềng tus niam chài mpồl bơtiàn, lơngăp lơngai, rơndap tap sèng. Ală bơta do neh rơhời geh lơh loh mờ cồng nha ngan ngồn tŭ hìu măi lơh gơs mờ ngan ngồn lơh gơlik alumin tac hờ lơgar ndai bơh ngai 01/7/2017.

Ồng Ngô Tố Ninh, Phó Kwang atbồ Kông ty Trà Dăk Nông – TKV pà git, tŭ do, jơh ală cau lơh broă tàm hìu măi alumin Nhân Cơ ndrờm là cau Việt Nam. Broă git ngui măi mok neh dong hìu măi mhar sơrlèt rlau bơta pràn bơceh lơh, lơh geh cồng nha lơh sa uă: “Pơn yơu bè tàm hìu măi rơ wah quặng den bol hi neh lơh pa, ai gùng ƀăng pơndiang rê wơl lơh niam, ràu 3 dơ̆, gơ rơp dong rơ wah uă quặng rlau. Ai bè tàm hìu măi alumin, bơnhă  pờ tơlik đèng den măi mok khi dê pal geh măi pơr chah, tài lơgar Lo trồ tiah mrềt, ai Việt Nam he krơi den pal tam gơl wơl, sang tĕ gơ. Tiah bơrlŭ, rơ wah den bol hi neh geh ală jơnau bơceh lơh tơrbŏ ding nàng broă lơh gơlik geh lơh kơ̆ kơljap rlau. Bè hơ̆ den tàng bơta pràn lơh gơlik hìu măi dê uă ngan, rlau 700 rbô tấn phan pah nam”.

Bơdìh mờ broă tă pơgồp tàm kes priă càr dăk Nông dê mờr 400 tơmàn đông pah nam, rơndap broă lơh alumin nhân Cơ gam chồl pràn bơtàu tơnguh lơh sa – mpồl bơtiàn càr dê. Bơh rơndap broă lơh do, dùl tiah lơh mờ măi mok trà rơhời geh lơh gơs, mờ hìu măi đèng phơng trà gam lơh, 2 tiah lơh mờ măi mok gam lơh.

Tŭ do, pah nam alumin Nhân Cơ tă pơgồp mờr 40% priă lơh geh bơh lơh sa mờ măi mok càr Dăk Nông dê, pơgồp bơnah đal git loh làng dùl gah lơh sa bơh càr dê. Mờ khà quặng bauxite mờr 5 tơmàn tấn, gơ wèt khà 1 dunia, bơh cồng nha rơndap broă lơh Nhân Cơ dê, Dăk Nông geh jơnau kờñ bơt bơtàu càr gờñ gơ gơs là tiah tờm lơh mờ măi mok mok trà bơh dà lơgar dê. Ồng Lê Văn Chiến, Phó Củ tịc Duh broă sùm Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Nông đơs loh: “Pơrjum dờng cau ala mat Đảng ƀộ càr Dăk Nông dơ̆ XII neh đơs loh 3 gah tờm bơtàu tơnguh lơh sa tàm tơnơ̆ do bơh àr dê, dùl tàm hơ̆ là bè lơh mờ măi mok tơnhàu phan kuơ tàm ù mờ lơh lòs, mùl màl là tơnhàu, lơh gơlik alumin mờ lơh trà. Mờ bơta do neh geh Ƀộ Cíñ trị đơs nền tàm Jơnau lơh nền tàm pơrjum sồ 23 bè bơtàu tơnguh tiah Tây Nguyên tus nam 2030, broă rơndap lơh tus nam 2045, kung đal git càr Dăk Nông wèt tus bơtàu tơnguh, gah tờm ngan bơtàu tơnguh là tơnhàu phan kuơ tàm ù mờ lơh lòs”.

Geh git pa do, Duh broă sùm Tỉñ ủy càr Dăk Nông neh ring bal ai gơnoar bơcri priă tơnguh bơta pràn rơ wah lơh alumin Nhân Cơ bơh 650 rbô tấn pah nam gơguh tus 2 tơlak tấn alumin pah nam jat broă rơndap lơh tus nam 2030. Tập đoàn chah phan kuơ tàm ù Việt Nam kung geh broă rơndap lơh bơcri priă pa mpồl rơ wah bauxite alumin – trà Dăk Nông geh 2 bơta pràn lơh gơlik là 2 tơlak tấn alumin pah nam mờ bơh 500 rbô tus 1 tơlak tấn trà pah nam. Bal mờ hơ̆, neh geh 4 tập đoàn dờng geh càr ring bal jơnau lơh nền ai kơlôi sơnơng lòt sền, sền sơ wì nàng sồr bơcri lơh ală mpồl rơ wah bauxit alumin – trà. Dăk Nông gam tơrgùm hòi jà tơl bơta priă jền tă pơgồp nàng ngui bơta pràn, bơta ƀuơn, tàm hơ̆ gah tờm là lơh mờ măi mok bauxite trà, lơh ngan gơ gơs là càr bơtàu tơnguh đau tàm nam 2030 bơh tiah Tây Nguyên dê.