Sa tềp sùm là tŭ mờ trồ tiah tàm thị trấn Măng Đen, kơnhoàl Kon Plông, càr Kon Tum mrềt ngan rlau jơh tàm nam. Geh nam trồ tiah mrềt ngan, geh bal mờ mìu dềt tai. Ală nam lài, tus mờ ală thôn, ƀòn bơh làng bol kòn cau Sơdàng dê tàm tơngai do, hìu lơi kung bơtòm tơrgùm mat kềng bơnhă ồs hơng nàng ñjơr ram mờ ñô tơrnờm, broă lơh sa ndrờm lời wơl jơh lơm. Mơya sa tềp nam do tàm Măng Đen neh krơi ngan. Bi A Dương ơm tàm ƀòn Kon Pring, thị trấn Măng Đen, kơnhoàl Kon Plông pà git, sa tềp do, hìu bơnhă bi kung gam wă rò nac lòt nhơl bè ờs. Nac lòt nhơl kờñ ngan tus tàm ƀòn nàng sền git bè rài kis bơh làng bol kòn cau Sơdàng dê, kờñ jòi git bè Hìu rông,bè cing mồng, tamya xoang. Broă lơh pa dong hìu bơnhă geh priă jền, chờ hờp rlau, kơlôi sơnơng niam rlau, tryăng tryồng lơh broă rlau: “Añ sơnơng là he pal ngui bơta ƀuơn bơh hìu bơnhă dê, bơh ƀòn he ơm kis dê nàng bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă. Kờp dŭ nền nòn den añ mờ hìu bơnhă lơh nền lơh homestay nàng wă rò nac lòt nhơl. Pơgap mờ do 3 nam, añ sơn đờm lam lơh jơnau kờp dŭ hơ̆. Tus ngai 30/4/2023 añ sơn đờm pờ mpồng wă rò nac lòt nhơl tus ơm wơl. Mờ 9 cơldŭ ai ơpah den añ kung geh priă jền nàng kơlôi rơcang ai rài kis hìu bơnhă in, ròng oh kòn lòt bơsram wil tơl. Añ kung lòt bơsram bè broă lơh lòt nhơl tàm 2, 3 tiah nàng drơng nac lòt nhơl in niam rlau. Bè sa tềp do den añ geh rơcang ală phan sa ờs mờng cau Sơdàng dê nàng yal tơnggit mờ nac lòt nhơl”.

Bulah gam là kơnhoàl uă kal ke bơh càr Kon Tum dê, mơya ală nam rềp ndo, kơnờm bơtàu tơnguh lòt nhơl ƀòn niam chài brê bơnơm, gơ jat bal mờ bơta ƀuơn ù tiah brê bơnơm geh is, bơta niam chài krơi is bơh ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau ơm kis bơh jŏ tàm ƀòn lơgar dê bè Sơdàng, Hrê… den tàng broă lơh, rài kis, bồ tơngoh kơlôi sơnơng tàm lơh broă, lơh sa bơh làng bol dê geh uă tam gơl niam. Bè ƀòn Vi Rơ Ngheo, xã Đăk Tăng, bulah ngài ngan mờ tiah tờm kơnhoàl dê, halà bè ƀòn Kon Vơng Kia, Kon Pring, thị trấn Măng Đen tŭ do ndrờm neh gơ gơs anih tus bơh nac lòt nhơl dê. Coă bồ jơnau kờñ rơ wah ntrờn lòt làm bă tiah nàng sền git ală ù tiah pa tàm dơ̆ sa tềp halà mờ ơm tàm hìu chờ hờp sa tềp ờs mờng bè lài, gơnoar atbồ kơnhoàl Kon Plông mờ làng bol neh bơyai lơh uă broă lơh wă rò nam pa, chờ hờp sa tềp. Lài mờ sa tềp nam do, kơnhoàl neh bơyai lơh Drà Măng Đen yal tơnggit uă phan bơkah tiơng pơn rơ bơh tiah do dê lơh nac lòt nhơl nrơt mờ kờñ ngan. Bi Nguyễn Thị Bích Ngọc, nac lòt nhơl tus bơh ƀòn dờng Hồ Chí Minh sền git mờ blơi phan tàm drà đơs: “Tơnơ̆ tŭ añ lòt dùl dar den tàm do geh 2, 3 bơta sơntìl phan tiơng pơn rơ bè tiñ zờu. Tiñ zờu tàm do tơl nă cau ndrờm lơh mờ tê lơm, Den tàng añ neh sơnơng he ngui tơrlòng dùl êt nàng blơi. Ƀô thồm gơ dê krơi is loh làng ngan. Bơdìh hơ̆ tai den gam geh 2, 3 bơta phan bè phan tàñ mờ tê, phan lơh mờ tê. Añ kung lòt uă tiah, jat añ đơs den tàm do geh dùl bơta niam krơi is ngan”.

Càr Kon Tum đal git, bơta pràn niam chài bơh 7 kòn cau ơm kis bơh jŏ tàm ƀòn lơgar dê, geh: Sơdàng, Jêh Triêng, Bahnar, Jrau, Brâu, Rơ Măm mờ Hrê dê là krơi is ngan, pal geh ngui nàng bơtàu tơnguh lòt nhơl. Tus tŭ do, càr Kon Tum neh lơh gơs uă anih tus niam ngan bè ƀòn Đăk Răng bơh cau Jêh Triêng dê tàm xã Đăk Dục, kơnhoàl Ngọc Hồi; ƀòn Kon Trang Long Loi bơh cau Bahnar dê tàm xã Đăk Mar, kơnhoàl Đăk Hà, ƀòn Vi Rơ Ngheo bơh cau Sơdàng dê tàm xã Đăk Tăng, kơnhoàl Kon Plông… Bi Nguyễn Nữ Trà My, dùl nă nac lòt nhơl kờñ ngan sền git ngan ngồn, tơnơ̆ mờr 1 poh tus Kon Tum pà git bơta kơlôi sơnơng he dê: “Añ tus ndo mờ gŏ gơ lơh pơn iờ să ngan bè bơhiàn niam chài bơh kòn cau tàm do dê. Gơ bềng lìu ngan bơta niam chài jơi bơtiàn. Bal mờ hơ̆ tai là geh ală cau Kon Tum wă rò jơh nùs ngan, sơrmah sơrmài ngan, mờ ală broă làng bol dê niam ngan, đềt mềr ngan”.

Nàng geh tai phan lòt nhơl gơ hòi gơ jà mờ gơ dŏ wơl jơng nac lòt nhơl, càr Kon Tum gam lơh gơs tai uă anih tus kung bè ală phan ngui sa krơi is bơh niam chài bơh jŏ tiah do dê. Tàm gùng lòt sền, jòi git he dê, nac lòt nhơl gơtùi sĕ còp brê geh is tàm Đăk Glei, Sa Thầy, kơnuh sơnơm Ngọc Linh, tơnau dà, ñrùh dà tàm Tu Mrông, Kon Plông… halà ală phan lơh bơh kơnuh sơnơm Ngọc Linh bal mờ uă chi che lơh sơnơm ndai bơh Kon Tum dê gam geh bơta gơ hòi gơ jà dờng ngan gơ wèt mờ nac lòt nhơl. Càr Kon Tum tŭ do neh geh 186 phan OCOP, tàm hơ̆, geh 1 phan 5 sơmañ mờ 6 phan tơl khà digơla geh 5 sơmañ. Ồng Phan Thanh Hoàng, Phó Kwang atbồ Sở Văn hóa, Thể thao mờ Zu lịc càr Kon Tum đơs nền: “Niam chài bơh yau là huềng bơh jơi bơtiàn dê. Broă sền gàr, ngui niam ală bơta kuơ niam chài pal geh gơ rề uă tàm ală broă lơh pah ngai mờ drơng ai broă bơtàu tơnguh lòt nhơl in. Nàng gơ hòi gơ jà nac tus mờ Kon Tum den pal ngui tơl bơta ƀuơn. Ală phan lòt nhơl pal geh lơh li la. Geh uă broă lơh yal tơnggit nàng ƀòn lơgar, dà lơgar in ngai sơlơ bơtàu tơnguh”.

Bơh broă ngui bơta pràn bè ù tiah geh is pơgồp bal mờ prap gàr, sền gàr niam chài krơi is bơh ală jơi bơtiàn oh mi dê, lòt nhơl Kon Tum gam geh ală tam gơl niam ngan. Nam 2023, kơnhoàl tiah ngài uă kal ke Tu Mrông wă rò 10 rbô dơ̆ nac lòt nhơl; kơnhoàl Kon Plông mờ tiah lòt nhơl ƀòn niam chài brê bơnơm dà lơgar Măng Đen wă rò 1 tơlak dơ̆ nac lòt nhơl… Bơh ală ngai sa tềp dà lơgar nam Giáp Thìn 2024, geh uă ngan mpồl nac lòt nhơl rơ wah Kon Tum là anih tus sền git bơta niam nam pa dê tàm ală ù tiah ƀòn lơgar ring lơngai mờ krơi is.

Ală tềl tơnggŏ niam, bơta pràn geh pơrlai, Kon Tum gam brồ guh wèt tus bơtàu tơnguh pa kơ̆ kơljap tàm ù tiah kơh bơnơm dờng ơning ơnàng Tây Nguyên.