VOV4.M’nông: Âk năm aơ, yor mô geh ntung hăn nkual mir ba, jêng 61 rnăk ƀon lan nuĭh Bahnar ta ƀon Hde, xă Đăk Tơ Ver, nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai an kăt nkĭ rgăn dak me Đăk Rong, nsrâng đah nău ntêt nkri, ngăn lah tâm yan dak lip. Nkĭ, mô geh ao n’hông, jêng nău mâp đah nuĭh ƀon lan ncho nkĭ ta nău mbơh njrăng.

          Nkĭ rgăn dak me Đăk Rong bah nuĭh ƀon lan Hde têh mô tât 4 mét vuông, dơi nkrĭp bah 7 pă ka đar, kăt n’hông ta 4 thùng phi ka su. Wa Nhung, nuĭh ƀon lan Hde ƀa ƀơ rgăn dak me bah nkĭ aơ an gĭt, knŭng đah đêt nuĭh ta nkĭ ndrel đêt bao mbô, ba, lĕ saơ hăt. Yơn yor geh âk mĭr ta đah tê̆ dak me jêng yan hô tuch tăm hôm geh tât 10 nuĭh ƀon lan nchep ta nkĭ. Nkĭ mô geh n’gar jêng dŭt nuĭh nhŭp ta rse cáp ndrăng rgăn dak me, mô lah tâm nhŭp. Tĭng wa Nhung, rnôk yan mih phŭt, thủy điện Hà Tây pơk n’hoch dak, ri nău rgăn dak me kơt lah tâm nkol đah nău mâp mô lap:

          “Bah năp đaơ trong hăn dŭt mô uĕh, hăn jêr jŏt, rgăn ntung ri klach rlâm, tăch rse dŭt jêr jŏt. Jêh nĕ klach tu pơk dak tay, dak hoch thăng dŭt klach. Trong hăn dŭt lah jêr jŏt, mpŏng ngih dak ntuh kơl ƀư ntung an nuĭh ƀon lan mpôl hên”.

          Nuĭh ƀon lan ta aơ an gĭt, tă aơ rlău 1 khay lĕ geh tăch rse cáp nkĭ. Nĕ lah du nar ôi ơm rnôk 6 nuĭh tâm nkĭ, dô̆t rse cáp rgăn dak me kơt ăp nar. Rnôk tât n’gul dak me, rse cáp geh tăch ƀư an ăp nuĭh tâp tâm dak. Dŭt lap, rnôk nĕ, ƀon lan kâp rgăn dak me dŭt âk jêng lĕ ngăch nsât ndơ̆ ăp nuĭh ta kơh.

Âk nuĭh ƀon lan ƀon Hde hăn ncho nkĭ rgăn dak me

          Nô Rơ Châm Chương (deh năm 1993) ta ƀon Hde an gĭt, tă aơ nklăp 10 năm, ăp rnăk ƀon lan tâm ƀon lĕ tă rgop prăk gay ƀư ntung rgăn dak me. Yơn yor mô geh n’gâng nâp jêng ntung lĕ geh dak klôn rdu. Gĭt dŏng nkĭ lah klach, yơn ăp nuĭh mô hôm geh trong êng. Săk Rơ Châm Chương rvê mrô mô đăp mpăn ăp rnôk ur kon ncho nkĭ, hăn đah ri dak me ƀư mir.

          “Âk nar oh hăn tung ndơ, hăn kan bu, di 4 mông an ndăn nchoăt sĭt jay dâk ta aơ wơt ur. Dŭt lah jêr, jêr ngăn. Knŭng mpŏng bu ƀư ntung gay ncho ndeh, mô lah hăn jâng. Knŭng mpŏng kơt nĕ dơm”.

          Wa Trần Thành Trung-Groi kruanh UBND xă Đăk Tơ Ver, nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai an gĭt, ƀon Hde geh 61 rnăk, đah 293 nuĭh, rlău n’gul rnăk ach o n’hanh êp ach o. Nău ŭch đah du mlâm ntung ƀon lan dŏng rgăn hăn nkual tuch tăm rlău 100 ha bah kônh wa dŭt n’hâm khlay. Bah năp đaơ, du đêt nuĭh ntop kơl ta nkual ƀon têh Hồ Chí Minh lĕ rdâk ƀư nău nchrăp mbăk du mlâm ntung khlay 700 rkeh prăk gay kơl ƀon lan. Yơn tâm rnôk ƀư n’gâng ntung, lĕ geh nău rmanh pah kan jêng nău nchrăp ƀư an rlu tât aƀaơ. Kônh wa hăn luh mir dơi hăn nsong ta trong geh ntung nâp nâl mbăk rlău dak me yơn an trơn trong hăn nklăp 10 km, tâm rnôk rgăn dak me rhoăt dăch bơi n’gul. UBND xă lĕ rƀŭn ƀon lan gay mbơh njrăng mô rgăn dak me rnôk dak tât têh. Bah meng nĕ, rnôk rgăn dak me an djôt ndơ n’hông gay dêr nău geh rmanh. UBND xă dăn đă đŏng UBND nkuăl đah nău ndâk ƀư ntung yung nâp nâl. Yor aơ lah nău khlay bah ƀon lan, nkre đăp mpăn nkre rgop hun hao wăng sa rêh jêng ta du ƀon jêr jŏt kơt Hde. Wa Trần Thành Trung dăn đă:

Nuĭh ƀon lan ƀon Hde mpŏng kâp geh ntung rgăn dak me

          “Aơ lah ƀon dŭt jêr jŏt bah xă Đăk Tơ Ver. Ƀon lan knŭng ƀư mir tăm bum. Lĕ rngôch neh bah ƀon lan hăn rgăn dak me tuch tăm. Nău hăn nsong dŭt jêr jŏt, ŏk r’ah, roh đăp mpăn tâm rnôk pah kan tuch tăm. Ƀon lan nkoch trêng nuĭh ƀon lan n’hŭch hăn rgăn dak me tâm ăp nar mih. Ƀon lan mpŏng kâp ăp gưl, nuĭh lŏng bôk tôr, ndrel ty kơl an nuĭh ƀon lan ntung nâp nâl gay đăp mpăn an nuĭh ƀon lan hăn, ntrôl pah kan jan sa bah nuĭh ƀon lan Hde lah êng, nuĭh ƀon lan Đăk Tơ Ver lah nsum”.

          Tâm yan mih, dak me Đăk Krong gưl rgăn xă Đăk Tơ Ver, nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai dak thăng rkhăl yor dak ăp ntŭk sĭt tât. Rnôk dak têh geh n’hong dak hvi nklăp 50 mét, âk ntŭk jru 5-6 mét. Nău ndâk ƀư du mlâm ntung mbăk rlău dak me, nthoi ƀon lan ƀon Hde đah nkual tuch tăm dŭt khlay. Tâm bôk nău kan ndâk njêng ƀon lan mhe bah nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai an uănh mĭn tay đŏng, tâm pă ndâk ƀư ndơ aơ.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja