Tă aơ 70 năm, (lơ 24/6/1954) ăp cán bộ, tahen rmôt vũ trang ndrel đah tahen n’hanh ƀon lan ăp rnoi nuĭh n’gor Gia Lai, đah “Nuih n’hâm soan dăng” lĕ tâm rnglăp tâm lơh dŭt n’hâm, mât uĕh nău way ơm janh dăng lĕ roh bah u che, ƀư jêng lơh dăng Đắk Pơ ntoh lư. Lơh dăng Đắk Pơ dơi ntĭt kơt Điện Biên Phủ bah Liên khu 5, lah rơh lơh têh tâm lịch sử n’hanh geh nkô̆ têh khlay.

Lơh dăng Đắk Pơ ntơm soih luh trong me têh, rgop jêng ăp lơh dăng hô êng ta nkual bah bah Lơ Gia Lai-Kon Tum dơh n’ăp đah jâng nsan n’hanh nuih n’hâm gay đă Pháp ký ton Geneve 1954, ơm lôch tâm lơh dun mprơh Pháp ta dak he. Đại tá, Tiến sĩ Lê Thanh Bài, Groi Viện trưởng Viện Lịch sử Tahen Việt Nam, lah:

Lơh dăng Đắk Pơ lơh mpôl Binh đoàn cơ động 100 bah rlăng Pháp ta trong 19 An Khê lah ngoăy tâm âk lơh dăng ntoh lư bah tahen n’hanh ƀon lan Tây Nguyên tâm nău kan 30 năm njrăng n’gang rklaih đăp mpăn rnoi nuĭh. Lơh dăng ntrôl rlăng Pháp an ký hiệp định Geneve, lôch nău tâm lơh tâm su, kơp dơn đăp mpăn ƀư tơm lĕ rngôch neh ntu bah he. Lơh dăng nĕ nchih n’hâm soan bah rmôt vũ trang, tahen n’hanh ƀon lan Liên khu 5. Rlet rlău du nău hun hao êng tâm lơh, ndâk njêng êng rmôt gay sŏk dăng ntoh lư.

Mât uĕh nău way ơm ƀon tơm janh dăng, đah nău nsrôih n’hanh dŭt n’hâm bah trong chính trị, nkuăl Đắk Pơ, Gia Lai lĕ dơi geh âk săk rnglăy dôl djôt dơn tâm ndâk njêng thôn ƀon mhe. Wa Nguyễn Viết Giảng, Groi Kruanh Rmôt kan tahen ơm nkuăl Đắk Pơ ntô̆ n’hao an lah, bah du nkuăl geh ntŭk wăng sa đêt, tât aƀaơ lĕ geh njoăt hun hao mpeh wăng sa rêh jêng ta rnoh lam hvi, nâp nâl. Nău rêh văn hóa bah nuĭh ƀon lan mô rlu dơi hao, ăp nău khlay văn hóa mât ndrăy, ƀư uĕh:

Mpôl hên ntô̆ n’hao mpeh rơh u che hăn lor, đah ăp n’hâm soan têh dăng, lơn lah lơh dăng Đắk Pơ. Mât uĕh nău way ơm nĕ mpôl hên ndâk njêng tay neh dak n’hanh ndâk njêng ƀon tơm tâm di đah nău way ơm uĕh ang nĕ.

Đah rnoh neh rlău 500 km2, rnoh nuĭh ƀon lan 42.000 nuĭh, đah 17 rnoi nuĭh oh nô ndrel rêh nsum, n’gâng kan ƀon lan Đắk Pơ lĕ geh trong nchră hun hao wăng sa lĕ rngôch. Rlău ma nău dăp rgum mât njrăng bri, mât ndrăy bri đah rnoh neh bri ăp ntil bơi 20.000 ha, tơm prăk wăng sa khlay bah nkuăl aƀaơ lah hun hao wăng sa lŏ mir n’hanh ăp nău kan tiểu thủ công nghiệp hăn ndrel đah nău ƀư nkra njêng way ơm ƀon lan n’hanh nuĭh rnoi mpôl đêt. Năm e nkuăl Đắk Pơ lĕ geh n’hanh rlău 19 rnoh ndơ ƀư wăng sa-rêh jêng n’gluh an. Dĭng lĕ khlay nkra njêng ƀư tĭng geh rlău 2.700 rmen prăk, hao bơi 8% nkôp đah năm 2022. Sŏk ndơ̆ tơm prăk ngih dak geh rlău 36 rmen prăk. Geh prăk rĭng bôk nuĭh geh 44,7 rkeh prăk.

Năm 2024, nkuăl Đắk Pơ n’gluh an du đêt rnoh ndơ ƀư hun hao wăng sa-rêh jêng kơt: Dĭng lĕ rnoh khlay nkra njêng geh nklăp 3 rbăn rmen prăk; sŏk ndơ̆ tơm prăk ta nkuăl geh 33 rmen prăk; rĭng geh bôk nuĭh geh bơi 48 rkeh prăk; geh 3 ƀon tâm nkual rnoi mpôl đêt tâm di thôn ƀon mhe; rnoh rnăk ach o hôm 5,17%.

Gay geh rnoh ƀư n’gluh an, nkuăl Đắk Pơ, n’gor Gia Lai rgum ntĭm rđău nkra njêng lŏ mir, rgâl ntil tơm tăm, mpa rong tĭng trong nkra njêng ndoh ndơ; ntrôl dăng nău jao an, kơt dŏng mhe khoa học kỹ thuật, công nghệ mhe an nkra njêng, nău rêh, uănh khlay săch ntil, kỹ thuật mât chăm gay n’hao săk geh uĕh tơm tăm. Ntrŭt nsôr, ntop kơl mât rong ndrôk rpu tĭng trong rgum; ƀư tĭng uĕh trong kan njrăng n’gang nuh srê ndrôk rpu, kik djăr. Ndrel đah nĕ, n’hao lĕ nău kan, rgum ƀư tĭng dŭt n’hâm nău rgâl mrô, rgâl hành chính, đăp mpăn rhŏ uĕh nău ŭch bah nuĭh ƀon lan.