Đah trong rƀŏng, mô an geh du hê nuĭh ndul êng bah kơi, tâm bah ri aơ nơh, ăp gưl ủy, n'gâng kan tâm n'gor Gia Lai hŏ an ƀư ăp kôp bôk nău kan gưl neh dak mpeh n'hŭch ach o jŏ jong. Bôk nău kan hŏ kơl hang rbăn rnăk rnoi mpôl đê̆ hŏ klaih rlău ach o ăp năm gay nsing nơm, gơih nđơr tâm nău kan mir ba, nsan hao rdâk njêng nău rêh nar lơn ma ŭeh lăng lơn.

Mpang ti  ngăch kât n'hanh chăp pih tâm mir jay, wa Rơ Chăm Chon, deh năm 1977, ƀon Mrong Ngó 3, xã Ia Ka, nkuâl Chư Păh, an gĭt: ndrôk me ma n'gâng kan nkuâl kơl rnăk păng năm 2021, bơi deh lông tâl 2 jêng ân mât mêr na nê̆. Tĭng wa Chon, ndrel rơh dơi ntop kơl ndrôk đah păng, hôm geh 4 rnăk êng ta ƀon Mrong Ngó đŏng, n'hanh ăp rnăk geh tay 1 mblâm ndrôk kon. Đah wa Chon, ndrôk aƀaơ lah ndơ gay ma ntêm, yor rnăk hŏ ntop geh tay tơm  wăng sa 10 rkeh prăk ăp khay nơm geh 2 hê nuĭh kan mhe sơch lăp ƀư công nhân cao su. Wa Chon hŏ nsing nơm geh tŏng ndơ gay rvê wăng sa rnăk wâl.

Ngih dak hŏ an he 1 mblâm ndrôk, 1 mblâm jay n'hanh nta trong dơh an ur kon he ƀư công nhân cao su. Ăp nuĭh 1 khay hŏ geh 4 tât 5 rkeh prăk đŏng. Du gâl rvăt phe, du gâl rvăt ntil phân poh ƀư mir. Tât aơ tay, rnăk hên nchrăp mbra rvăt tay máy bơm, sreh tăm tay mir cà phê, mât chăm dŭt uĕh gay đăp mpăn nău rêh".

Hôm ta Mrong Ngó 3, xã Ia Ka, nkuâl Chư Păh, rmôt mon jay an rnăk yuh Rơ Chăm Thuỳ, deh năm 1983, dôl ndăn ƀư lôch jêh gay năn an rnăk yuh wơt tết. Yuh Thuỳ an gĭt, yuh dơi ntop kơl 70 rkeh prăk bah tơm prăk n'hŭch ach o, ur sai yuh manh tay băl mpôl bar ding 40 rkeh prăk gay ƀư mon jay hvi bơi 50m2. Jay bol mô hŏ têh, yơn kloh uĕh n'hanh nâp, rnăk yuh mô rvê mpeh ntŭk gŭ n'hanh geh ăp nău mĭn mhe tâm ntuh kơl, nsan hao đăp mpăn nău rêh:

"He geh jay, dŭt rhơn răm. Tâm ƀon way mât uănh n'hanh tâm kơl, moh geh ntil ndơ nê nơh, khân păng pă an he đŏng. Aƀaơ bu an he jay uĕh gay gŭ, he dŭt rhơn răm. Let năp tay, he nsrôih ƀư ba lŏ, ƀư cà phê, kơt nti bah băl mpôl tâm ƀon lan gay bah ir jêr jŏt".

Ntơm bah năm 2016, rnôk bôk nău  kan n'hŭch  ach o bah lam dak dơi an ƀư, tât aƀaơ, ăp năm, ăp rnăk ach o ta xã Ia Ka, nkuâl Chư Păh dơi ntop kơl hang rhiăng rkeh prăk ăp năm gay an ƀư ăp nău kan n'hŭch ach o. Gay tơm prăk dơi an ƀư geh nău tam, UBND xã kan nsum lhăt đah ăp thôn ƀon, nchih rgum rnoh âk rnăk ach o, rblang nkô̆ tơm jêng nău ach o n'hanh plơ̆ tay ach o bah tĭng rnăk ƀon lan. Ntơm bah nê, an ƀư bôk nău kan tâm di đah nău ŭch rŏng kơt ntĭm nti nău kan, rgâl nău way ơm rluk mâl tâm nău kan tuch tăm mât rong, ƀư mon jay mhe, kơl an  ndrôk deh kon, pă an máy móc ndơ dŏng kan tuch tăm....Trong rƀŏng bah n'gâng kan ta ntŭk lah ntop kơl nta joi trong wăng sa, rgâl nău mĭn, trong ƀư, gay njêng suan ntrôl gay ăp rnăk klaih rlău ach o jŏ jong. Wa Rơ Châm Nglai- kruanh thôn Mrong Ngó 3, xã Ia Ka, nkuâl Chư Păh lah, ntơm nơh tâm thôn geh 21 rnăk, hŏ hŭch 6 rnăk ach o.

Ƀon Mrong Ngó 3 geh rlău 20 rnăk ach o. Năm 2022, hŏ hŭch geh 5 rnăk. Gâp ŭch rŏng ngih dak ntop kơl tay an kônh wa rnăk ach o, geh jay, geh ndrôk, geh  tơm ntil gay hun hao tuch tăm, đăp mpăn nău rêh".

Tĭng ƀư bôk nău kan gưl neh dak mpeh n'hŭch ach o jŏ jong, ntơm bah năm 2016 tât 2022, n'gor n'gluh rlău 1.400 rmen prăk gay an ƀư ăp nău kan ntop kơl, ƀư ntung trong ndơ dŏng ta ăp nkuâl ach o n'hanh ăp thôn ƀon. Tơm prăk dja ƀư jêng âk nău kan ngăn ngăn, kơt ntop kơl hun hao tuch tăm, rgâl săk kah ndơ sa; hun hao ntĭm nti nău kan jŏ jong; ntop kơl jay gŭ an rnăk ach o n'hanh rnăk dăch kêng ach o... Kêng dŭt, lvang năm 2016 - 2021, lam n'gor Gia Lai hŭch 15,75% lĕ rngôch rnoh rnăk ach o. Lơn lah rnoh âk rnăk ach o nuĭh rnoi mpôl đê̆ rĭng hŭch rlău 5,33%/năm... wa Phạm Trần Anh, Groi Giám đốc Sở Lao động, Thương binh n'hanh Xã hội n'gor Gia Lai an gĭt:  

N'gâng kan lao động, thương binh mbra nsŏng kơl an n'gâng kan, gưl ủy tâm dâng rdâk njêng ăp trong nkra na nê̆, ntop  kơl rnăk ach o klaih rlău ach o. Nkre dŏng geh nău tam tơm ndơ bah trung ương; kan nsum đah ăp mặt trận, nsum mpôl, chính trị, rêh jêng kon nuĭh ăp gưl gay rgum ăp tơm ndơ bah doanh nghiệp, nsum mpôl lam ƀon lan, rêh jêng kon nuĭh gay ntuh kơl an nuĭh ach o hun hao tuch tăm".

Đah nău nsrôih, lĕ n'hâm suan bah ăp gưl uỷ n'hanh n'gâng kan ăp nkuâl, ndrel nău tâm rnglăp, nsum ti n'hanh nău nsrôih bah ƀon  lan, nău ach o ta Gia Lai dôl ngăch geh ntrôl rŭch. Năm 2022 mâp âk ntul rlong, yơn rnoh ngăch hun hao wăng sa bah n'gor hôm tât bơi 9,3%, âk rlău trong nchrăp ndơ̆ luh. Nău nê an saơ, ƀon lan ăp rnoi mpôl đê̆ ta n'gor Gia Lai dôl rlău dơi jêr jŏt geh nău tam, wăng sa nar lơn ma dơi hun hao, nău rêh nar lơn ma geh hao lơn./.

Nguyễn Thảo/Nuĭh rblang: Điểu Thân