Bol wăng sa hôm âk jêr jŏt, yơn Chính phủ hôm dŭt ŭanh khlay tât pah kan jut jăng ji ngot, n’hŭch ach o ma âk bôk nău kan, trong kơl na nê̆. Nchih rgum bah Bộ Lao động thương binh xã hội an saơ,  năm 1993, rnoh âk rnăk ach o lam dak lah 58%, tât năm 2020 hôm 2,75% n’hanh năm 2021 lah 2,23%. Việt Nam hŏ ơm tât rnoh nău kan rach năm bah Liên hợp quốc mpeh jut jăng ji ngot, n’hŭch ach o n’hanh dơi ăp dak bah dih dih uănh năl lah ntŭk chrat ang mpeh nău n’hŭch ach o lam ntŭr neh. Tâm let năp tay, Chính phủ nchrăp ƀư lôch jêh tay trong kơl buăt nthoi hun hao wăng sa – rêh jêng kon nuĭh đah ăp nkual jêr jŏt đah nkual hun hao. N’hao nău rôih dăng nsan hao klaih rlău ach o, ntô̆ n’hao nău khlay kan, suan ndôr êng bah nuĭh ach o n’hanh ƀon lan gay dơi tât rnoh hŭch ach o jŏ jong:

Tâm jay rot,  bah meng năk ŭnh, rnăk wa Y choen Niê ta buôn Tría, xã Ea Tul, nkuâl Cư M’gar, n’gor Dak Lak rhơn nđơr nkoch mpeh khay klêh cà phê jŭr geh. Tĭng wa Y choen Niê, rnăk krêp dêh đah cà phê âk năm. Ma ăp bôk nău kan kơi năp nti mpeh kỹ thuật mât chăm, tŏ djah n’hanh pă ntil, rnăk hŏ hŭch đêt prăk dŏng tŏ yơn nha hôm săk geh đŏng. Ntơm bah nê klaih rlău ach o jŏ  jong:

Tâm ƀon kăl e nơh jêr jŏt yơn aƀaơ cà phê geh, tăm tiêu, sầu riêng dja. Nuĭh ach o ngih dak ntop kơl. Ngih dak mô ntlơi kônh wa Rđe (gơm). Mô geh ndrŏng yơn nău oi lơn.

Nsrôih klaih rlău ach o ma suan he nơm, mô kâp gư tay hŏ ƀư rgâl mô dơn nău rêh bah nuĭh ƀon lan nơm ma hôm ƀư an muh măt ƀon lan rgâl êng. Nău nsrôih nê mpơl ma nău âk nuĭh ƀư siƀŭt dăn luh êng bah rnăk ach o gay rong tay ndơ kơl bah ngih dak an nuĭh êng. Ân Nghĩa lah xã dŭt jêr jŏt mha êng bah nkuâl Hoài Ân, n’gor Bình Định. Bol nău rêh mô hŏ bah lĕ jêr jŏt, yơn 2 năm rlơ̆ aơ, âk nuĭh ƀon lan xã Ân Nghĩa ƀư siƀŭt dăn luh bah rnăk ach o. Rlău ma nuih n’hâm nsrôih ndôr êng klaih luh ach o, kônh wa hôm tâm nkah mât nuih n’hâm tâm kơl nsum an ăp nuĭh jêr jŏt rlău he. Nê lah nău mĭn bah wa Nguyễn Trọng Yêm rnôk dăn luh êng bah rnăk ach o ta xã Ân Nghĩa:

Aƀaơ hŏ saơ rnăk ăp tŏng oi hôm mô geh ntil jêr jŏt jêng rong tay an ăp nuĭh êng jêr jŏt lơn khân păng dŏng geh ndơ kơl.

Lơn âk ăp rnăk ach o gŭ rêh ta thôn ƀon đah tơm geh wăng sa lơn âk bah nău kan tuch tăm, si gle, tui ka mât rong. Đah nău mha êng “Sơh rhal lah hŏ lĕ prăk”, nuĭh ach o n’hanh dăch kêng ach o lah ăp nuĭh dơh tât khuch ta năp ăp nău rgoh n’gơ bah jâng wăng sa, tât khuch bah trôk nar lơh, nuh srê mô lah ăp rmoh rman tât ndal tâm nău rêh. Jêng, tĭng wa Bùi Sĩ Lợi, Groi chủ nhiệm Ủy ban ơm mpeh ăp nkô̆ nău rêh jêng kon nuĭh bah Quốc hội, n’gâng tơm gay n’hŭch ach o jŏ jong lah ntơm dâk n’hanh rgum dơi nău mĭn rôih dăng n’hanh tơm suan bah  nuĭh ƀon lan nơm:

Ŭch n’hŭch ach  o jŏ jong ân geh nău rgum lĕ rngôch bah ăp tơm suan bah lĕ rngôch ăp trong kơl bah he rgŏ rgum, kơp lĕ ma doanh nghiệp, kơp lĕ ma nuĭh ƀon lan, kơp lĕ ma nuĭh ach o, ăp mpôl kan chính trị rêh jêng kon nuĭh lăp kan, rgum dơi tơm suan lĕ rngôch, mô dơn du hê ngih dak, ngih dak mô dơi mbăk anh lĕ dơi n’hanh săk nuĭh ach o nơm ân nsan hao gay njêng luh suan dăng.

Bôk nău kan gưl neh dak hŭch ach o jŏ  jong lvang năm 2021 - 2025 hŏ n’gluh rnoh tât lam lĕ rngôch hŭch ach o âk ding geh nău nkrum lam rƀŏng tât jŏ jong, bah ir geh plơ̆ tay ach o n’hanh ntoh luh tay ach o; ntop kơl nuĭh ach o, rnăk ach o nsan hao tât rnoh geh dŭt đêt ngăn, tât đah ăp ndơ rhŏ dŏng lam nău rêh tơm tĭng di rnoh ach o âk ding gưl neh dak, n’hao săk geh nău rêh. Nsrôih rnoh âk rnăk  ach o di tĭng rnoh ach o âk ding mât ta rnoh hŭch mbro 1-1,5%/năm; rnoh âk rnăk ach o ƀon lan rnoi mpôl đê̆ hŭch rlău 3%/năm; 30% nkuâl ach o, 30% xã dŭt jêr jŏt mha êng meng dak lêng n’hanh gôl dak klaih rlău bah nău ach o, dŭt jêr jŏt mha êng; rnoh rnăk ach o ta ăp nkuâl ach o hŭch ntơm bah 4-5%/năm. Bộ trưởng Bộ Lao động n’hanh Xã hội Đào Ngọc Dung lah rjăp:

Nău ŭch bah he lah n’hao nău rêh nuĭh ƀon lan. Jêng rhơn mpeh nău dơi jêh geh  mhe aơ yơn ma n’gâng kan hŭch ach o bah he hôm geh ntul rlong tay dŭt têh. Yor ăp nuĭh geh nău dơi klaih rlău  ach o, ăp rnăk geh nău dơi klaih rlău ach o, ăp nkual dơh klaih rlău ach o ri he bôk năp he hŏ nkra bah lĕ. Hôm aƀaơ lah ăp ntŭk dŭt jêr jŏt, ăp rnăk dŭt jêr jŏt,  ăp ntŭk glo tơm ach o bah he lah ƀon lan rnoi mpôl đê̆, ma  lơn âk lah nkual jru, nkual ngai. Jêng, trong tât bah he lah tĭng ƀư rnoh tât n’hŭch ach o âk ding n’hanh jŏ jong, ntop đah nău kan nkrum lam.

Gay pah kan jut jăng ji ngot n’hŭch ach o geh nău tam ngăn tâm nău rêh hôm âk nău kan ân dơi ƀư đŏng. Nê lah nău rdâk njêng ăp trong kơl nsing ta khoa học, ăp nău ŭch geh mô dơi uănh lhơ bah nău ngăn ngăn, geh rgum tơm đah tĭng nkual, tĭng rmôt nuĭh gay der mbrach chrai tơm ndơ. Nê lah nău tĭng ƀư lĕ nuih n’hâm yơn ân geh nuĭh n’hâm uĕh lŏng, gay an ƀon lan ach o rgâl nău gĭt êng mô ŭch ât đah săk ach o, ntơm bah nê klaih rlău ach o jŏ jong, hun hao ma suan rhal n’hanh bôk rngok gĭt blău bah khân păng nơm./.