Hŏ âk năm ma aơ, mô đê̆ ƀon, mir tâm nkuăl rnoi mpôl đê̆ jêng ntŭk rgum năch hăn pâl tâm dak ndrel dak ba dih. Nau ueh, bri trôk tâm di, nau vay ơm, ăp nau vay bah 53 rnoi mpôl đê̆ oh nô, hŏ ngăn ngên jêng nau ueh êng, khlay bah pâl n’aih Việt Nam. Kơt nau nkoch bah wa Tráng A Cao, ƀon Hua Tạt, nkuăl Vân Hồ, n’gor Sơn La:

 ‘Vân Hồ lah nkuăl n’ik, kao play ăp khay geh da dê kơt lah play mận, đào, byăp play đŏng. Nau ƀư pâl n’aih hăn pĕ play, tôch byăp trau lơn ma geh âk. Geh rnôk ta Hà Nội lah bu ŭch ri bu kŏ kuăl điện ân hên ri hên mra leo tăch, mra pĕ ndrel rdeng tât tâm ndeh ân bu leo tât Hà Nội ân năch pâl n’aih”.

Ăp nkuăl geh pă sa êng bah năp nơh, rnôk aơ geh nthoi jêng nau tăm byăp, play kah. Nua ueh bah nkuăl yôk, nkuăl rnoi mpôl đê̆ lơn ma ueh rnôk geh điện, trong hăn, ngih dak si, nau kan viễn thông...ăp nhoat ueh lơn. Knŭng kơp tâm năm 2011-2020, Chính phủ ntuh kơl tă bah tơm prăk Ngih dak ân ăp nkual ach o, xã, thôn ƀon jêr bah nkuăl Tây bắc, Tây Nguyên, Tây Nam bộ đah bơi tât 1.700 rmen, lah kơp n’ăp ma rnoh kơl an ri rnoh prăk kơl an tât rlau 16 rbăn 700 rmen. Tât lôch năm 2020 hŏ geh ma rbăn  ntŭk kan geh leo lăp dŏng, 100% ăp xã geh trong ndeh hăn, âk rmưn km trong hăn tât ăp ƀon lan. Nau rêh bah kônh wa nar lơn hao, âk nkuăl jêng nau rgum ntuh kơl, mô đê̆ nŭih nchlơi nkuăl ƀon têh gay ma sĭt nkuăl ƀon lan ƀư văng sa. Nau ân manh prăk kơl an âk, ndrel ma nau ntĭm nti nau kan, kơl an âk rnăl ƀon lan ƀư ueh nau kan tuch tăm, rklaih ach o hao sâm geh. Kơt rnăk wa Ngin tâm Xã Đăk Ya, nkuăl Mang Yang, n’gor Gia Lai:

‘Bah năp nơh rnăk vâl hên jêr jŏt ngăn, rnơm geh manh prăk ngân hàng chính sách, kŏ geh hăn nti nau kan, mât chăm cà phê ndrel rong ndrôk, rnăk hên geh mbơm oi, ƀư nau văng sa ueh lơn đŏng”.

Nau ngăn, rnoh neh tuch tăm nar lơn mô âk, yor hun hao ăp nkuăl công nghiệp, đô thị hoá, ăp nau kan, ntŭk kan bah nkuăl kơl nti kan ân nŭih mom rnoi mpôl đê̆, tâm rgop nsum gay ma kơl an pă kan pah ân oh kon rnoi mpôl đê̆. Ntơm bah nê kơl an kon se geh kan pah ndrel geh prăk âk lơn. Wa Nguyễn Chí Nhân, Groi Hiệu trưởng Ngih săm ƀŭt Cao đẳng công nghệ ndrel văng sa công nghiệp n’gor Thái Nguyên mbơh:

 ‘Ăp kon se sĭt tâm ngih săm ƀŭt ri geh râng bôk nau kan ntĭm nti 9+ geh ngih săm ƀŭt pă ntŭk sa, ntŭk gŭ mô roh prăk ôm. Tâm rnôk ntĭm nti, ngih săm ƀŭt tâm nchră đah ăp ntŭk kan gay ma ƀư an kon se hăn nti nau kan ngăn, geh prăk khay gay ma kon se rvăt ndoh ndơ đŏng”.

  Ăp nau ntrŭnh bah Đảng, bah Ngih dak hun hao nkuăl rnoi mpôl đê̆ tâm rơh rlau aơ leo tât nau geh ngăn. Hun hao văng sa nkual rnoi mpôl đê̆ ndrel gôl yôk lvang năm 2016-2018 geh 7% ndrel hao ăp năm rlau ma nau geh nsum bah lam dak. Rnoh rnăk ach o lam nkual huch 4%/năm. Geh 27 nkuăl rnoi mpôl đê̆ tâm 31 n’gor, nkualư ƀon têh ƀư jêh nau kan ndâk njêng ƀon lan mhe. Lam dak geh 316 ngih săm ƀŭt Phổ thông Dân tộc nội trú đah rlau 109 rbăn kon se. Lvang năm 2016-2020, geh rlau 80 rbăn nŭih geh nti kan, pă kan pah ân rhiăng rbăn nŭih.

 Ndrel ma nê, ăp rnôk, Đảng nơm geh nau kan kơl an ân ăp nkuăl. Lôch năm 2022, Bộ chính trị geh nau ntrŭnh mrô 23 mpeh nau hun hao văng sa, rêh jêng ndrel mât đăp mpăn neh dak, rnă njrăng nkuăl Tây Nguyên tât năm 2030, rƀŏng tât năm 2045, năl nkô̆ nau nsôih tât năm 2030 Tây Nguyên hun hao ngăch, nâp nsing tâm văng sa ndrih, ueh, âk nau vay, rnoi mpôl, pâl n’aih ân năch tâm dak ndrel dak ba dih. Hun hao văng sa săk tam. Pă neh gŭ, neh tuch tăm ân rnoi mpôl đê̆...Gay ƀư dơi nau aơ, ntơm bôk năm 2023, Nau ntrŭnh bah Quốc hội rlong nau kan hun hao nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, Dak Lak, đô thị nklang nkuăl Tây Nguyên ƀư hun hao lĕ, ndơn geh nau kơl an bah ƀon lan Dak Lak. Wa Trần Văn Tiến, rmôt kan ntoh măt Quốc hội n’gor Vĩnh Phúc, mbơh:

‘Nau ntrŭnh kan bah Quốc hội mpeh nau rlong ƀư nau kan kơl an hun hao nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột lah nau khlay, gay ntrŭt ngăch ndâk nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột lah đô thị nklang bah nkuăl Tây Nguyên ndrel lah nau nsôih hun hao văng sa, rêh jêng bah nkuăl Tây Nguyên, aơ lah nkuăl geh nau kan khlay, tâm nau mât neh dak rnă njrăng đăp mpăn bah neh dak ndrel nkual rnoi mpôl đê̆ rêh, yơn căng sa rêh jêng mbrơi hun hao ri ân geh nau kan ntrŭt dăng ân hun hao văng sa rêh jêng bah nkuăl aơ ân hun hao”.

Tât rnôk aơ, nau kơl an rnoi mpôl đê̆ geh rgum nsum tâm bôk nau kan neh dak hun hao văng sa, rêh jêng nkuăl rnoi mpôl đê̆ ndrel gôl yôk lvang năm 2021-2030 gay hun hao nkuăl rnoi mpôl đê̆ lam nkual. Nchrăp rnoh prăk geh ƀư Bôk nau kan ntơm rnôk aơ tât năm 2025 lah 137 rbăn rmen. Nau ntrŭnh ƀư nau kan bah neh dak dôl geh Đảng, Ngih dak, Quốc hội doh rklaih nau jêr, ntrŭt dăng nau ƀư. Kruanh n’gâng kan, tơm Uỷ ban Dân tộc Hầu A Lềnh, mbơh:

‘Bôk nau kan nkô̆ nau bah neh dak hun hao văng sa, rêh jêng nkual rnoi mpôl đê̆ ndrel gôl yôk lvang năm 2021-2030 geh nkra đah 10 nau kan, geh ntrŭnh tâm 51 n’gor nkuăl rnoi mpôl đê̆ ndrel gôl yôk tâm nau rgum du đĕ nau kan ân tâm di đah nau ŭch ngăn ngăn gay nkô̆ nau geh rgum ăp nau kan kơl an, tâm ban, rgum tơm nau mât, pă nau kan ân kloh, đăp mpăn tŏng nau nau ƀư, ntuh kơl geh nau tam ân ăp nkuăl jêr jŏt ngăn tân rmôt ăp nroi mpôl geh dơi nau kan êng ndrel nkuăl rnoi mpôl đê̆”.

 Ntơm bah ăp nau kan ngăn tâm âk năm rlau aơ bah Đảng, ngih dak hŏ ndrel dôl rgop nau n’hao nau rêh drăp ndơ, nuih n’hâm ân kônh wa, njêng nau dơi gay nkuăl rnoi mpôl đê̆ geh nau ueh,  rgop nsum tâm nau hun hao văng sa, rêh jêng bah lam dak./.