Ăp rơh lịch sử, ăp rnoi mpôl đê̆ geh ăp nuĭh ma nău khlay, ntŭk gŭ kan n'hanh nău nsing nơm bah khân păng ring tam tât lĕ rngôch lam ƀon lan da dê. N'hanh nuĭh geh nsing nơm tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆ lah ngoăy tâm ăp nuĭh hŏ dơi ntik hvi dơi ntŭk gŭ kan khlay nê. Nău mbơh nkoch âk nău lư an nuĭh geh nsing nơm lah trong nchrăp di, lah nău ƀư jêng ngăn ngăn gung trong bah Đảng, trong kan, pháp luật bah Ngih dak mpeh nkô̆ nău rnoi mpôl đê̆ n'hanh pah kan rnoi mpôl đê̆; mpơl dơi nău ŭanh khlay bah Đảng, Ngih dak đah ƀon lan rnoi mpôl đê̆ lah nsum n'hanh nuĭh geh nsing nơm lah êng.  

Aƀaơ, lĕ rngôch rnoh nuĭh geh nsing nơm ta nkual ƀon lan rnoi mpôl đê̆ lah 29.567 (rnoh nchih năm 2021). Ăp năm rlău aơ, nău n'gluh an dŏng n'hanh an ƀư ăp trong kơl an nuĭh geh nsing nơm rgop n'hao nău gĭt êng bah lam rêh jêng kon nuĭh mpeh ntŭk gŭ, nău khlay kan bah nuĭh geh nsing nơm tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆ n'hanh nău dơn kan bah ăp mpôl, ăp nuĭh geh tât tâm pah kan mât uănh, rgŏ jă nuĭh ƀon lan mât đăp mpăn, mât njrăng neh dak.

Nău chop khâl, rgŏ jă, ntop kơl drăp ndơ n'hanh nuih n'hâm  an nuĭh geh nsing nơm tâm bah ri aơ  dơn geh dŭt âk nău ŭanh khlay, rđău đă n'hanh tĭng ƀư năn ngăch ăp tŏng. Trong kơl đah nuĭh geh nsing nơm  tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆ hŏ nta trong dơh gay gưl ủy Đảng, n'gâng kan, nsum mpôl, n'gor n'hanh lơn lah ăp nuĭh ƀư pah kan na nê̆ rnoi mpôl đê̆ ndăn rgŏ jă n'hanh ntik lĕ nău khlay kan bah nuĭh geh nsing nơm. Ntơm bah nê, khân păng mât uĕh nău khlay kan  ta ăp trong kan tâm nău rêh, geh âk nău rgop ngăn ngăn tâm ăp trong leo tâm rlong rŏng dak, hun hao wăng sa- rêh jêng kon nuĭh, jut jăng n'hŭch ach o, rdâk njêng nău rêh văn hoá, n'hao dăng tâm rnglăp lam rnoi nuĭh, mât đăp mpăn rnă njrăng chính trị, đăp mpăn lam rêh jêng kon nuĭh n'hanh mât njrăng ntŭk gŭ rêh bri dak nkual ƀon lan rnoi mpôl đê̆.

Tâm  rơh mâp măt dêh bên nuĭh geh nsing nơm ta n'gor mhe aơ, wa Đỗ Trọng Hưng, Bí thư tỉnh ủy Thanh Hóa uănh năl, rmôt nuĭh geh nsing nơm tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆ hŏ nsrôih râng n'hanh rgŏ ƀon lan râng ăp nău kan bah nsum mpôl, geh âk nău rgop ngăn ngăn an nău hun hao wăng sa-  rêh jêng kon nuĭh. Ma nău nsing nơm, tă ơm gĭt kan n'hanh wât rbăng, nuĭh geh nsing nơm way hăn dâk lor, nsrôih nkoch trêng, rgŏ jă ƀon lan rnoi mpôl đê̆ tĭng jăp trong nchrăp, gung trong bah Đảng, trong kơl, pháp luật bah Ngih dak; rdâk njêng tâm rnglăp lam rnoi nuĭh n'hanh mât đăp mpăn rnă njrăng, đăp mpăn lam rêh jêng kon nuĭh nsum mpôl, hun hao wăng sa; mât ndray nău way ơm, ntik ŭeh săk  tơm văn hoá rnoi mpôl đê̆. Wa Đỗ Trọng Hưng dăn đă:

Gâp dăn đă ăp nuĭh geh nsing nơm tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆ mât uĕh tay nău khlay kan n'gâng tơm bah he, way hăn leo lor tâm nău rêh ăp nar, rgŏ jă leo rnăk wâl ur kon, ƀon lan ntŭk gŭ tĭng ƀư  jăp trong nchrăp bah Đảng, trong kơl pháp luật bah Ngih dak, nsrôih râng ăp trong leo tâm rlong rŏng dak, rgum hun hao wăng sa rêh jêng kon nuĭh, ntrôl dăng pah kan jan sa, nsan hao  klaih  rlău ach o nâp dăng, lor ôp joi, kơt dŏng n'hanh hun hao ăp trong ntĭt leo wăng sa nsĭt geh, ntơm bah nê ntĭm nti kônh wa tĭng ƀư. Way mât tâm boh dêh bên nsum đah gưl ủy n'gâng kan n'hanh mpôl kan dơi kan tâm rlăch ndăng mpôl tih djơh, nking nchăng nău kan nkoch trêng, njêng chroh rƀŭn mô geh nău way tâm nkual rnoi mpôl đê̆ mpeh yôk yang, mât ndray n'hanh ntik n'hao săk tơm văn hoá way ơm uĕh lăng bah rnoi mpôl đê̆, nkre đah jut jăng ăp nău way ơm rluk mâl, rdâk njêng ƀon  lan văn hóa, nkual ƀon lan gŭ uĕh mhe, rgop rdâk njêng ƀon tơm nar lơn ma têh ndrŏng, uĕh blău n'hanh ntĭt leo mhe

Ăp năm rlău aơ, nău rêh drăp ndơ n'hanh nuih n'hâm bah ƀon lan rnoi mpôl đê̆ n'hanh mpeh yôk yang dơi rgâl kloh, rnoh âk rnăk ach o tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆ hŭch ngăch lơn; ƀon lan rnoi mpôl đê̆ nar lơn ma nsing nơm tâm nău rđău kan bah Đảng, mât bôk kan bah Ngih dak, rgop mât đăp mpăn rnă njrăng chính trị, đăp mpăn lam rêh jêng kon nuĭh. Geh dơi nău dja lah nơm geh nău rgop uĕh bah rmôt nuĭh geh nsing nơm. Tĭng n'glêh an mbrô 12/2018/QĐ-TTg, nuĭh geh nsing nơm mbra dơi ntop kơl drăp ndơ, rgŏ jă nuih n'hâm nkhêp geh Tết Nguyên đán, Tết bah ăp ƀon lan rnoi mpôl đê̆; ôp khâl, ntop kơl prăk rnôk geh kop ji; mâp jêr jŏt; dơi mbơh gĭt nău lư ma ăp jrô kơi năp nti nău gĭt blău; hăn uănh pâl, kơt  nti, tâm ôp nău tă ơm gĭt kan n'hanh phăt báo….

Bah meng nê, ăp gưl ủy Đảng, n'gâng kan, Mặt trận Tổ quốc, nsum mpôl chính trị - rêh jêng kon nuĭh hŏ way ƀư phăt báo Dân tộc n'hanh Phát triển n'hanh báo địa phương an lĕ rngôch ăp nuĭh geh nsing nơm  lam dak; ƀư 4.453 rơh tâm nchră mbơh gĭt lam  hvi, mbơh nău lư; leo ƀư 1.882 bôk nău kan kơi năp nti nău gĭt blău; leo ƀư 24.303 tơ̆ hăn uănh pâl, tâm nđŭr kơt nti nău tă ơm gĭt kan ta ăp n'gor, nkual ƀon têh ta Thủ đô Hà Nội an nuĭh geh nsing nơm lam dak.

Êng tâm ăp rơh tâm nchră mbơh gĭt nău lư, nuĭh geh nsing nơm dơi  djăt mpeh nô nău chính trị, wăng sa - rêh jêng kon nuĭh bah n'gor năm bah năp n'hanh trong nchrăp năm bah kơi; dơi nkoch gĭt mpeh nô nău  đăp mpăn rnă njrăng chính trị, đăp mpăn lam rêh jêng kon nuĭh ta n'gor n'hanh lam dak; mpeh ăp nău jreh nuih mhe, nău tât duh jêr jŏ jong bah ăp bu rkeh lơh chrai Ngih dak Việt Nam n'hanh nô nău tĭng ƀư  pah kan ƀon lan rnoi mpôl đê̆, trong kơl ƀon lan rnoi mpôl đê̆ tâm let năp tay. Lơn  lah, Ban Dân tộc n'gor hôm ƀư an âk  nuĭh geh nsing nơm, lơn lah rnoh âk nuĭh nsing nơm mom hăn kơt nti, tâm ôp nău tă ơm gĭt kan, hăn uănh du đêt trong ntĭt leo hun hao wăng sa. Aơ lah ndơ dơh, rnôk gay hun hao, ntik hvi ăp trong kan mhe, ntĭt leo wăng sa uĕh, nsĭt geh tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆. Wa Nguyễn Văn Sài, Groi kruanh jrô kan Lao Động Thương Binh- Xã Hội- Dân tộc nkuâl Văn Lãng- n'gor Lạng Sơn an gĭt:

Mpôl hên mbra nsrôih rgum pah kan rđău đă, rƀŏng trong mhâm ƀư an mpơl dơi nău khlay kan bah nuĭh nsing nơm lah nsum, rƀŏng trong lơn lah rmôt nuĭh geh nsing nơm mom gay ntik uĕh nău khlay kan, âk nuĭh nsing nơm mom ri  khân păng mbra rgop âk n'hâm suan lơn, lơn lah khân păng ngăch prăl lơn tâm hun hao wăng sa rnăk wâl n'hanh ƀư rgŏ jă kônh wa ƀon lan....

Ma ăp jrô kơi năp nti mbơh gĭt nău lư, nuĭh nsing nơm hôm mbơh gĭt, nkoch an nău lư mhe mpeh trong nchrăp, gung trong bah Đảng, trong kơl pháp luật bah Ngih dak; nô  nău hun hao wăng sa- rêh jêng kon nuĭh nkre đah mât nâp dăng njrăng n'gang neh dak – rnă njrăng; mbơh gĭt nău lư mpeh mât ndray săk tơm văn hóa n'hanh tâm rnglăp ƀon lan rnoi mpôl đê̆ ta ntŭk nơm gŭ. Lơn lah, nuĭh  nsing nơm dơi năp, rƀah gĭt ăp nău gĭt blău tơm n'hanh nkô̆, trong nkoch trêng, rgŏ jă tâm nkual ƀon lan rnoi mpôl đê̆ gay ƀư jâng nsing tâm pah kan rgŏ jă nsum mpôl lam ƀon lan ta ntŭk. Tĭng wa Ma Thị Như Trang, Groi Kruanh MTTQ nkuâl Hàm Yên, Tuyên Quang:

Aƀaơ lam nkuâl geh 195 nuĭh geh nsing nơm tâm ƀon lan rnoi mpôl đê̆, aơ lah ăp nuĭh dŭt ntoh lư tâm trong pah kan nkoch trêng,  rgŏ jă kônh wa ƀon lan tâm dâng tâm trong kơt tĭng gung trong trong nchrăp bah đảng, trong kơl pháp luật bah Ngih dak, lơn  lah tâm bôk nău  kan jut jăng ji ngot n'hŭch ach o, rdâk njêng thôn ƀon mhe tâm dâng.

Nău pă gĭt nău lư an nuĭh geh nsing nơm mô  dơn lah ndơ ƀư an nuih n'hâm rhơn nđơr ma  hôm lah tơm siƀŭt gĭt blău gay nuĭh nsing nơm tĭng ƀư jăp pah kan nkoch trêng trong nchrăp, gung trong bah Đảng, trong kơl pháp luật bah Ngih dak tât đah ƀon lan rnoi mpôl đê̆; mbơh gĭt lam hvi nău tă ơm gĭt kan  n'hanh hun hao wăng sa- rêh jêng kon nuĭh, jut jăng ji  ngơt n'hŭch ach o n'hanh rgop tâm nău mât ndray, ntĭk uĕh săk tơm văn hóa ăp rnoi mpôl đê̆ ta ntŭk… Lôch nê hŏ kơl ƀon lan rnoi mpôl đê̆ n'hao nău gĭt êng,  n'hao nău rêh drăp ndơ n'hanh nuih n'hâm an rnăk wâl, nsum mpôl lam ƀon lan mât nâp rnă njrăng chính trị nkual ƀon lan rnoi mpôl đê̆, mpeh yôk yang n'hanh n'har bri.

          VOV4/Nuĭh rblang: Điểu Thân