Công điện mrô 71/CĐ-TTg lơ 21/7/2024 bah Thủ tướng Chính phủ đă ntrŭnh ƀư 10 nkô̆ nau khlay, tơm, tâm nê lah rjăp: Lŏ rgum doh rklaih năn nau jêr ân ƀon lan ndrel ntŭk kan, ntrŭt dăng nau pă tơm prăk ntuh kơl nsum, sŏk nau ntuh kơl nsum gay leo trong ntuh kơl êng, ntrŭt dăng nau tâm boh ntuh kơl nsum; ntrŭt dăng nau kan ê nkra, tăch luh, hun hao ntŭk ntu tăch rgâl tâm dak, đăp mpăn ŭnh nar, đăp mpăn ndơ sa...Mra dơi saơ, ăp nau rđau kan aơ lŏ ƀư rjăp nau khlay bah nau kan rgâl mhe nau kan hành chính, rgâl ntŭk ntu tăch rgâl geh nsum ma nau kan tơm “ƀư mhe ăp nau hun hao ơm” ma nŭih dâk bôk Chính phủ mro lah rjăp tâm rơh êp aơ.

Tĭng Tiến sĩ Nguyễn Minh Thảo-Kruanh ntŭk kan mĭn njêng ntŭk ntu tăch rgâl ndrel nau dơi ntul rlong, Viện mĭn njêng mât văng sa Trung ương (CIEM), ân geh rklaih nau kol hŏ geh Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nchŏng luh, nê lah: Ân geh uănh kơl tât nau nŭih ƀư nau kan geh nsum ma nau mât, bonh, pơk trong gay cán bộ ƀư nau kan bah nơm.

‘Gâp ân lah, aơ lah ngoai tâm ăp nau tơm gay nơm ndâk nau ƀư ân nau kan văng sa. Rơh rlau aơ nau tơm geh nkol âk ngăn rnôk ntrong kan văn bản geh nau êng êng, leo tât ăp nau kan ntuh kơl tăch rgâl mô geh ntrŭnh ƀư. Thủ tướng hĭ ndâk Rnâng kan rđau kan mpeh nau kơp uănh ăp nau ntrŭnh pháp luật ndrel lŏ doh rklaih ăp nau kol bah ăp ntrong ƀư bah nau ntrŭnh pháp luật aơ. Ndrel gâp mĭn lah aơ lah du nau kan geh nau tam, du ntrong ƀư nau mât nau kan geh săk tam gay nơm njêng trong kan, gay njêng nau đăp mpăn ân cán bộ rnôk pah kan bah nơm”.

 Uănh tay ăp nau hun hao văng sa tâm n’gul bôk năm 2024, nŭih ƀư nau kan văng sa, Tiến sĩ Đặng Đức Anh-Groi Kruanh Viện mĭn njêng nau mât kan văng sa Trung ương rnê prêh ăp nau rgop khlay bah 3 n’gâng tơm văng sa “ntuh kơl”, “dŏng ndơ” ndrel ma ăp nau rgâl âk ntil. Tâm nê, nau tăch luh geh hun hao tât 14,5% rđil đah năm e. Âk ntŭk ƀư nau kan tăch luh ndơ vay ơm (kơt Mỹ, EU, Trung Quốc) geh ndâk, rnơm nê geh âk ntil ndơ công nghiệp tăch luh hun hao âk, geh nsum ma nau kan tuch tăm công nghiệp tâm dak, sŏk tay nau dơi ndâk. Gay 3 nau kan hun hao aơ geh ndâk ndrel ân geh nau ueh lơn tâm rơh tât, ân geh mbơh kloh ăp nau ê dơi gay ntop ân tâm di. Nŭih ƀư nau kan văng sa Tiến sĩ Đặng Đức Anh mbơh nau:

‘Rnôk aơ nkuăl ƀư nau kan ntuh kơl nsum geh nklăp 25-26% bah rnoh tơm prăk ntuh kơl lam nau rêh, ngăn lah nkuăl ntuh kơl ƀư nau kan êng lah 58%. Ndri ma nơm ân geh ăp nau kan gay ntrŭt dăng nau ntuh kơl ƀư êng (ma 6 khay bôk năp bol ma nơm hŏ geh ăp nau mhe yơn nau kan văng sa bah păng hôm knŭng geh tâm rnoh n’gul rđil bah năp nơh). Du nau kan ma nơm hŏ nchrăp luh, kơt lah lŏ ân ƀư nau mât rnoh prăk kon dêh, jêh ri geh ăp nau kan VAT gay kơl an ntrŭt dăng lam ntur neh, ndrel bah nê lŏ ntrŭt dăng nau ntuh kơl ƀư êng. Gâp kŏ ŭch lah ăp khay dŭt năm, ndrel ma nau leo nơm dŏng ăp luật mhe (kơt Luật ngih gŭ, Luật tăch rgâl neh ntu, Luật neh ntu-ndrel kŏ đah nê lah ăp nau ntĭm mbơh tâm dâng Luật geh ntrŭnh) mra kơl an doh rklaih du gưl nau kol geh tât ăp nau kan đah ntŭk ntu ƀư nau kan ntrŭnh ƀư ntuh kơl ăp nau kan mhe ma păng kloh lơn mpeh trong ƀư, nau ƀư kŏ kơt lah rklaih ăp nau kol...”.

Nŭih ƀư nau kan văng sa, ntoh măt Quốc hội Phan Đức Hiếu- uỷ viên Rnâng kan Uỷ ban mêt uănh bah Quốc hội lahr jăp nau đă ân geh “ƀư mhe” ăp rmôt kan hun hao ơm (ntuh kơl-tăch luh-dŏng ndơ), kŏ nchrăp luh nau lah rjăp nau đă ân nau ơh nau ôp “moh ntrong ƀư” ndrel nau aơ mbơh đă ân ƀư ân dơi 3 nkô̆ nau khlay, nê lah: Ân geh ƀư n’hong ăp nau dôl geh, ân geh ndăn ngăn ăp nau tam bah ăp nau dơi ndrel nau nkhêp ma nơm geh ndrel ân geh ƀư ân rjăp ndrel săk tam lơn tay ăp nau kan rgâl mhe ntrong kan. Ntoh măt Phan Đức Hiếu, mbơh kloh:

 ‘Tal bôk năp, mhâm ƀư ân geh n’hong kloh nŭih tơm kan? Ri nau ntuh kơl nsum-năm 2022 rnôk geh nau ntrŭnh mrô 43 ri păng lah nau tât, tâm rnôk kơt lah ăp nau kan văng sa, rêh jêng dôl nsrŭng (yor geh srê ji) hôm nau ntuh kơl nsum ma nau nsôih, Hôm rnôk aơ, nau ntuh kơl nsum păng plŏ nâm ơm-gâp moh lah păng ueh nâm ơm-ri nau ndâk n’hong nŭih kan ân geh ndăn ân săk tam ndrel geh ƀư ân tâm di. Âk ngăn nau kan dôl ê hŏ jêh, ngăn lah tâm nau kan tăch rgâl neh, ri nau doh rklaih lah nau jêr, nkol gay năn ri păng ân geh ƀư n’hong lơi nŭih nơm kan, kơt lah ăp nau kan nchrăp lăp ƀư kan ngăn, yơn knŭng kol mpeh nau njrăng rdâng ŭnh sa ri ân geh ntrong kan ân ngăn n’hêl-ntơ lah n’hong nau ƀư. Tal bar lah ndăn ân geh săk tam, nơm ân geh ăp nau kan ma gâp uch lah ƀư ueh ri nơm ân geh ntrŭt dăng hun hao văng sa (bah Thủ tướng Chính phủ)-du nau kan têh, đăp mpăn ân nau mpŏng. Kơt nê, rnôk nơm geh nau dơi ma mô ndăn ƀư ân dơi ân săp tam ăp nau tât ri ngăn lah nơm mô dơi njêng nau kan. Kơt nê, nau nsôih ƀư nau kan lah ân geh rgum ndăn nau dôl tât ân păng geh săk tam”.

 Nŭih ƀư nau kan văng sa, ntoh măt Quốc hội Phan Đức Hiếu, Uỷ viên Rnâng kan Uỷ ban mât uănh bah Quốc hội kŏ ngăn ngên lah rjăp tât nau rgâl nau kan, rgâl ntŭk ntu ntuh kơl, tăch rgâl-đah 3 nkô̆ nau ân geh rklaih, nê lah lŏ kơp, koh n’huch, mêt uănh, nkân ăp ntil nau kan hành chính ndrel uănh khlay nau kan ƀư nau kan bah nơm./.