VOV4.M’nông: Đah bơi 100% rnăk rnoi Bahnar gŭ rêh bah âk năm aơ, ƀon Dơk Rơng, xă Glar, nkuăl Đăk Đoa, n’gor Gia Lai lah ngoăy tâm âk ƀon ntoh lư ƀư tĭng bôk nău kan rƀŏng tĭng lam dak mpeh ndâk njêng ƀon lan mhe. Ndrel đah n’gâng kan ƀon lan, nuĭh ƀon lan tâm ƀon lĕ geh trong rgŏ jă ăp nuĭh ndrel râng ƀư. Knơm nĕ, muh măt ƀon lan mhe bah ƀon nar lơ kloh uĕh rgop jêh ăp rnoh ndơ ƀư ndơ̆ Glar jêng ngoăy tâm ăp xă tâm di ƀon lan mhe bah nkuăl Đăk Đoa.

Ƀon Dơk Rơng, xă Glar, nkuăl Đăk Đoa ăp nar dŭt năm, kônh wa kĭn cà phê lĕ jêh ih. Nĕ lah săk rnglăy pah kan jan sa bah ăp nuĭh jêh du năm pah kan ŏk r’ah. Trong hăn tâm ƀon lĕ dơi tuh bê tông nâp dăng. Rnăk yuh Amye ta bôk ƀon đah jay xây mhe, têh hvi, geh jâng gung đah bê tông bah năp gay ih cà phê. Yuh Amye an gĭt:

“Bah năp nău rêh jêr jŏt ngăn, bah rnôk ndâk njêng ƀon lan mhe he dơi gĭt tăm cà phê nsĭt tay săk rnglăy wăng sa. Aƀaơ ăp năm nkŭp prăk dŏng rnăk wâl geh nklăp 200 rkeh prăk bah tăm cà phê. Âk năm bah năp gâp janh ƀư jay chor thái khlay 700 rkeh prăk”.

Jay rgum rƀŭn nsum dơi ndâk ƀư bah tơm prăk nkrem pah kan jan sa bâh nuĭh ƀon lan.

Nuĭh tăm cà phê, kônh wa ta thôn Đơk Rơng hôm e geh rlău 50 ha ba lŏ, 1 năm ƀư 2 yan. Ăp năm bah năp nău kăch rek ba ŏk r’ah yor mô geh trong hăn tâm lŏ. Ăp bao ba an tung bah lŏ an tâm ndeh măy rdêng sĭt jay ŏk r’ah. Bah năm 2019, rnôk geh nău ntrŭnh n’hanh ndâk ƀư trong hăn cấp phối tât tâm lŏ, kônh wa lĕ geh măy kay lăp tât tâm lŏ gay rdêng ba jêh rek. Nô Uê, ta ƀon Dơk Rơng, lĕ an bơi 100m2 neh gay ƀư trong nkoch:

“Trong hăn bah năp đaơ jêt, hăn nsong jêr jŏt, năm 2019 thôn đah xă geh naư ntrŭnh an pơk hvi trong ri rnăk wâl nchrăp an gay pơk hvi trong. Ri he ndrel đah kônh wa rƀŭn tay n’hanh tâm ban ŭch lah an neh gay pơk trong hăn nsong gay kônh wa rdêng ndoh ndơ tâm yan pĕ rek dơh lơn. Jay gâp geh 4 sao ba lŏ, bah nar trong hvi nău rdêng ba bah jay gâp đah kônh wa bah tâm lŏ sĭt dơh lơn”.

Wa A Miên, Kruanh thôn Đơk Rơng nkoch tay, tâm năm 2013, ƀon lan lĕ geh nău mĭnđŏng neh nsum bah ƀon hvi 1,6 ha gay tăm cà phê. Tât yan pĕ lê̆ jêh tăch ndơ, mbra an tâm prăk nkrem nsum bah ƀon gay rhŏ an ăp nău nsum. Ntoh lư kơt jay rgum rƀŭn nsum bah ƀon dơi ndâk ƀư đah prăkl rlău 300 rkeh prăk bah tơm prăk tuch tăm bah nuĭh ƀon lan tâm ƀon. Rlău ma nĕ nuĭh ƀon lan hôm ŭch êng rgop rlău 500 nar pah kan gay ƀư trong ƀon lan dŏng, ƀư trong hăn tâm thôn kơl nuĭh ƀon lan dơh rdêng ndơ lŏ mir. Nuĭh ƀon lan ŭch êng rgop rlău 60 rkeh prăk ndâk ƀư mpêr n’gar, an ngih sam ƀŭt tiểu học tâm ƀon. Wa A Miên, kruanh thôn Dơk Rơng an gĭt thôn geh 230 rnăk, hôm e 10 rnăk ach o, nău geh rĭng bôk nuĭh năm mhe rlău geh 41 rkeh prăk.

“Gay dơi geh săk rnglăy nar aơ nău rêh tŏng ăp, n’hanh hơm răm lơn ri kônh wa lĕ gơih ƀư sa, tâm rnglăp ndrel. Chôt srê Covid-19 geh jêr jŏt jêng kônh wa lơ nsrôih lơn. Bah nău yŭr an neh ƀư trong, kloh uĕh, nău rêh tĭng nar hun hao kônh wa lơ tâm rnglăp ndrel lơn”.

Nuĭh ƀon lan ta Dơk Rơng jêng sâm ndrŏng knơm gơih pah kan jan sa.

Wa Bùi Quang Thoại, Groi kruanh UBND xă Glar an gĭt: Ƀư tĭng bôk nău kan rƀŏng tĭng lam dak ndâk njêng ƀon lan mhe bah năm 2011 tât aƀaơ nuĭh ƀon lan ƀon Dơk Rơng lĕ geh âk nău rgop dŭt âk. Tâm nĕ, trong rgŏ jă ƀon lan đah tơm prăk nkrem nsum bah ƀon gay ndâk ƀư jay rgum rƀŭn nsum kơt ndâk ƀư ntung trong tâm ƀon n’hanh ăp nău ƀư ngăn êng. Săk rnglăy aơ kơl xă dơi kơp dơn tâm di ƀon lan mhe tâm năm. Săk rnglăy aơ geh nău rgop kơl têh nuĭh ƀon lan Dơk Rơng.

Dŭt năm 2020 jêh rnôk uănh lah, năl jêh, thôn Dơk Rơng lĕ dơi UBND nkuăl kơp dơn lah thôn tâm di ƀon lan mhe. Lơn lah nuĭh ƀon lan tâm thôn lĕ rgop đah nar kan, prăk, an neh n’hanh nuĭh ƀon lan hăn nsong dŭt dơh. Nuĭh ƀon lan lĕ wât nău khlay tâm nău ndâk njêng ƀon lan mhe, ƀư an muh măt thôn nar lơ rgâl uĕh, nă  rêh nuĭh ƀon lan nar lơ hun hao tay”.

Ăp jay mhe têh uĕh khlay hang rmen prăk mô hôm lah rup ndah đêt mâp bah ƀon Dơk Rơng, xă Glar. Rnôk nău rêh drăp ndơ nar lơ đăp mpăn ri nău rêh nuih n’hâm bah kônh wa dơi hao prêh. Tâm dŭt âk năm plơ̆ ma aơ, ƀon Dơk Rơng mô geh tât nău roh đăp mpăn rnă njrăng, ăp nău khlay văn hóa n’hanh nău uĕh ơm dơi rdâk ƀư, mât uĕh. Aơ lah săk rnglăy tâm di an ăp nuĭh ƀon lan janh mĭn, janh ƀư. Kơl khân pơng hao tay ndâk njêng nău rêh hơm răm ta nkual neh ƀon tơm nơm./.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja