VOV4.M’nông: Năm 2021, nkuăl Ia Grai, n’gor Gia Lai geh tay 10 ƀon lan mhe. Aơ lah nkuăl hăn bôk năp tâm ndâk njêng ƀon lan mhe bah n’gor Gia Lai. Nău ndâk njêng ƀon lan mhe lĕ kơl nkual rnoi mpôl đêt ta nkuăl Ia Grai nar lơ uĕh, nkre nuĭh rgâl mhe âk đŏng nău rêh gŭ âm, uănh lăng nău rêh nar lơ hao prêh.

Ăp nar dŭt năm, rnăk Ksor Plinh ta ƀon Doch Ia Krot, xă Ia Krái, nkuăl Ia Grai mô ru pĕ lĕ 2 ha cà phê. Yuh Plinh an gĭt, lĕ 2 năm aơ, rnăk wâl yuh râng hợp tác xã, tâm rgop đah doanh nghiệp tăm cà phê tĭng uĕh di 4C. Ndrĭ jêng, ur sai yuh dơi râng tiăr nti mpeh nkra njêng cà phê nâp nâl, đăp mpăn, mô dŏng dak si pih, pĕ cà phê duh rlău 80%. Nău mât chăm cà phê đăp mpăn mbra kơl yuh n’hanh nuĭh bên tŏng ăp săk soan lơn. Rlău ma nĕ, săk geh mir tơm tăm đăp mpăn đŏng, rnoh tăch cà phê âk lơn ntŭk tăch rwăt 400 prăk/1kg.

Mô knŭng rgâl tâm tăm cà phê, aƀaơ, rnăk wâl yuh Plinh lĕ rgâl âk tâm nău rêh ăp nar. Năm 2021 mhe rlău, rnăk yuh Plinh ƀư jay ăch chrach êng ta bah dâng jay, trơn ndrung wang ndrôk bah năp jay an bah kơi, tă jay gŭ nklăp 50 mét. Yuh Plinh an gĭt, nău aơ gay ntŭk ntô gŭ âm bah rnăk wâl dơi đăp mpăn, ƀon lan kloh uĕh lơn.

“Bah năp đaơ gâp way puh sak si pih, aƀaơ sŏk kuôc jik pih, ndum phân ta tơm gay an cà phê. Puh dak si tĭng trong ntĭm, pĕ tơm dŭm, rnoh khlay đăp mpăn, dơh oi ŏk r’ah. Ƀon lan aƀaơ uĕh hôm, geh trong chay kloh uĕh, geh trong nkao uĕh, geh ndrung wang êng, ăp jay geh jay ăch chrach êng hôm”.

Ƀon Doch Ia Krot, xă Ia Krái, nkuăl Ia Grai geh rlău 50% rnoh nuĭh lah nuĭh Jrai. Năm 2021, ƀon dơi xă săch lah 1 tâm 2 ƀon rnoi mpôl đêt ƀư lor mpeh ndâk njêng ƀon lan mhe. Yơn lah, wa Ksor Nuch-Kruanh ƀon an gĭt: đah nău bên tuch tăm, gŭ âm bah nuĭh jrai, ri ăp rnoh ndơ ƀư mpeh ntŭk ntô gŭ âm (jay ăch chrach, dak kloh uĕh) n’hanh rnoh râng bảo hiểm y tế lah ăp rnoh ndơ ƀư jêr ngăn.

Mĭn na nê̆ nău aơ, ntơm bah bôk năm 2011, Ban Nhân dân thôn Doch Ia Krot tâm rgop đah bu ranh ƀon, nuĭh dơi nsing nơm n’hanh rmôt mpôl bu ur tât ăp jay nkoch trêng, rgŏ jă nuĭh ƀon lan. Tât aƀaơ, lĕ rngôch nuĭh ƀon lan lĕ rwăt êng bảo hiểm y tế, lĕ rngôch ăp rnăk ƀư jay ăch chrach kloh uĕh, đăp ntŭk ntô gŭ âm. Tâm ƀon, âk trong nkao dơi mpôl druh ndăm, chi hội bu ur mât chăm, rgop kơl ƀon lan ntop uĕh n’hâm. Wa Ksor Nuch-Kruanh ƀon an gĭt, dŭt năm 2021, ƀon Doch Ia Krot lĕ ơm tât lor ƀon lan mhe.

“Mpôl hên ƀư tĭng nău ntĭm rđău bah xă, hăn nkoch trêng, rgŏ jă kônh wa, mpŏng kônh wa gơih pah kan, nti ren trong ƀư bah nuĭh aơ nuĭh ri. Mpôl hên nkoch trêng gay kônh wa rgâl nău rêh, kơt tâm jay an răk kloh uĕh, an geh thẻ bảo hiêm gay hăn ngih dak si rnôk kop ji, mô dơi m’ơk lêng ndrôk rpu, an geh ndrung wang êng, mô kăt ndrôk rpu bah năp jay tay. Kônh wa mbrơi mbrơi wât đŏng, gĭt trong ƀư sa gay đăp mpăn nău rêh, mô hôm kâp tâm ngih dak kơt bah năp tay. Mpôl hên saơ dŭt rhơn”.

Bu ranh ƀon Ksor Bhơih an gĭt, knơm tâm rnglăp ndâk njêng ƀon lan mhe, ma nău rêh bah nuĭh ƀon lan lĕ dơi rgâl, rgâl dŭt âk:

“Nar bah năp kônh wa jêr jŏt ngăn, rluk mâl ngăn. Mpôl hên hăn tĭng jay nkoch trêng, rgŏ jă gay kônh wa wât lơn. Kônh wa răm djăt tĭng, nsrôih ƀư sa, mât kloh uĕh ngih wâl, ƀon lan. Kônh wa geh nău wât, ŭch êng rwăt thẻ bảo hiểm gĭt hăn ngih dak si rnôk kop ji. Bah rnôk geh bôk nău kan ndâk njêng ƀon lan mhe ri nău rêh kônh wa rgâl âk”.

Wa Nguyễn Đức Tấn-Kruanh UBND xă Ia Krái nkuăl Ia Grai, n’gor Gia Lai an gĭt, nkuăl geh 10 ƀon rnoi mpôl đêt. Bôk năm 2021, xă Ia Krai hôm 7 rnoh ndơ ƀư mô hŏ dơi geh: ntung trong, dak bât, ngih sam ƀŭt, nău geh sa, ntĭm nti, ntŭk ntô gŭ âm n’hanh đăp mpăn ndơ sông sa. Đah nău nsrôih bah lĕ trong chính trị, ndrel nău tâm rnglăp, ndrel nuih n’hâm bah nuĭh ƀon lan, nkuăl rgŏ jă geh 10,2 rmen prăk ƀư jay mhe 2,2 km trong hăn tâm lŏ, ntop kơl 127 rnăk ach o ƀư jay ăch chrach; ƀư jay âk ndơ dŏng, ngih rgum rƀŭn UBND xă; ntop kơl ăp thôn, ƀon rwăt năp ndơ văn hóa, ƀư jay rgum rƀun ƀon lan. Wa Nguyễn Đức Tấn-Kruanh UBND xă Ia Krái, nkuăl Ia Grai, n’gor Gia Lai an gĭt:

“Tât aƀaơ ta xă lĕ geh âk nău rgâl. Trong hăn dơi ntuh kơl ndâk ƀư, nuĭh ƀon lan rgâl nău wâl, lơn lah nuĭh ƀon lan rnoi mpôl đêt. Ăp ntrong kan uĕh nđir, kloh, uĕh ta ăp thôn, ƀon, ăp trong hăn, ƀon lan dơi nkra kloh uĕh, dơi ƀư mpêr n’gar, mpêr nkao, dŭt đăp mpăn răk rao ntŭk ntô gŭ âm”.

Năm 2021, xă Ia Krái lah 1 tâm 2 xă ƀon lan mhe bah nkuăl Ia Grai, n’gor Gia Lai. Ăp ƀon lan Jrai kloh uĕh đah trong bê tông sŏng brôi, jay xây têh hvi n’hanh ăp mir cà phê uĕh nđĭr lĕ saơ ndâk njêng ƀon lan mhe lĕ kơl nău rêh bah nuĭh ƀon lan ntŭk aơ dôl mbrơi mbrơi rgâl mhe, rgâl tĭng nar.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja