VOV4.M’nông- Jêh rlău 10 năm mbơh [ư bôk nău kan ngih dak ndâk njêng thôn [on mhe, ntu\k ntô nkual thôn [on bah nkual Tây Nguyên geh âk nău rgâl. Ăp gung trong dơi ntuh kơl ndâk nkra, ngih wâl kloh ue\h, nău rêh nu^h [on lan nar lơ dơi n’hao knơm rgâl nău way ơm tuch tăm… Le\ rngôch le\ [ư du trong ang tâm rup ndah thôn [on ta nkual Tây Nguyên aơ.

Mpeh xă n’har bri Ia Nan, nkuăl Đức Cơ, n’gor Gia Lai di tâm rơh nu^h [on lan mhe jêh jêh nău kan lo\ mir jêng ăp rnăk răm rhơn. Ntu\k ntô thôn [on bah xă n’har bri aơ rgâl êng da dê, bah nkuăl lăp tât xă n’hanh tât ăp thôn [on le\ geh trong chai, trong cấp phối; ngih wâl kloh ue\h, nâp nâl. Ăp ndơ [ư ngih sam [u\t, ngih dak si, dak bât, dak kloh ue\h… dơi ndâk [ư n’hanh mât ue\h săk rnglăy. Wa Bùi Thị Thanh, Kruanh UBND xă Ia Nan an g^t, năm 2011, rnôk xă ntơm [ư bôk nău kan thôn [on mhe, xă knu\ng geh 5 ntil ndơ [ư. Tât du\t năm 2020 aơ, xă Ia Nan le\ geh 19/19 rnoh ntil ndơ [ư thôn [on mhe. Dơi nkoch ngăn lah nău geh r^ng geh bôk nu^h bah xă geh rlău 41 rkeh prăk; rnoh rnăk ach hu\ch bah dâng 3%.

Âk kôp ur sai mom nsoh kho ao way ơm so\k ru\p tâm nsông

“Tă aơ 4 năm lah xă du\t jêr jo\t, rnoh rnăk ach o du\t âk đo\ng. Gay nu^h [on lan n’hao nti nsơm nkra njêng ri tâm rgop đah ăp nău kan way kan bah nkuăl [ư ăp jrô tiăr nti gay jao an khoa học kỹ thuật. Tal 2 tay lah pơk jrô nt^m nti nău kan an ăp rnăk bah 3 [on rnoi mpôl đêt. Yor r^ kônh wa le\ mbrơi mbrơi g^t trong [ư sa n’hanh kơt do\ng khoa học kỹ thuật an tuch tăm nkra njêng. Rlău ma ne\ ăp năm kơl kônh wa mbơh [ư tơm prăk an rnăk ach o, êp ach o, an rnăk rnoi mpôl đêt. Tơm prăk ntơmn dơi kônh wa do\ng geh săk rnglăy”.

Kơt âk [on lan êng ta Tây Nguyên, [on Cư Dluê, xă Hoà Xuân, nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak le\ rgâl đah âk mpêr n’gar ndâk [ư kloh ue\h, ăp trong hăn tâm xă dơi tuh bê tông, trong hăn tâm lo\ dơi [ư nâp dăng. 2 đah trong dơi [ư ue\h yor âk ntil nkao. Wa Y Măt Byă, nu^h [on lan tâm [on an g^t: Ntrong leo ndâk njêng thôn [on mhe ns^t tay âk nău rgâl, bah tâm nău m^n bah ăp nu^h tât săk rnglăy na nê| tâm lo\, tâm mir. Wa Y Măt Byă nkoch:

Ăp jay têh ue\h ntoh âk ta Tây Nguyên (Jay wa Y Măt Byă-Hoà Xuân-BMT)

“Gâp saơ [on lan rgâl du\t âk hôm, kônh wa a[aơ le\ g^t kơt do\ng khoa học kỹ thuật tâm tuch tăm nkra njêng jêh ne\ tăm srah âk ntil tơm ta mir cà phê, ăp nu^h mô geh neh ri le\ g^t hăn kan bu, g^t nt^m nkrem prăk gay năp rwa\t tâm rnăk wâl, nti nsơm trong do\ng prăk tâm di, mô hôm kơt bah năp d^ng geh d^ng do\ng tay”.

Ntu\k ntô thôn [on rgâl lah nău saơ na nê| bah ntrong leo ndâk njêng thôn [on mhe. Ăp trong hăn neh chăng nsuk m’hu\l tâm yan wai, rhu\t mbir tâm yan mih le\ hăn tâm nău rêh; ndrel ăp trong hăn mhe lam [on lan, ăp ndơ [ư dak kloh ue\h dơi ndơ\ tât thôn, [on… Ăp nău rgâl ne\ le\ nta an nău răm hơm bah ăp [on lan Tây Nguyên. Nô Hyôm, [on Chrơng I, xă Đăk Ta Lêy, Mang Yang, Gia Lai saơ an g^t:

 “Ngih dak le\ ntuh kơl [ư gung trong hăn nơih. Kăl e hăn rlău 1km mư tât ntu\k rwa\t dak si, a[aơ dak le\ tât ta [on hôm, trong hăn lo\ du\t dơh”.

Yuh H’Đă Êya nkoch kho ao tanh an năch pâl nđaih

 Rnôk gung trong ngih wâl dơi ntuh kơl ndâk [ư, nău m^n [ư sa bah nu^h [on lan rgâl, nău rêh [on lan đăp mpăn ri nău mât n’hanh [ư ue\h văn hoá bah [on lan rnoi mpôl đêt ntu\k aơ dơi uănh khlay. Bah nău nchrăp [ư mât  ndray văn hoá ch^ng goong bah ăp n’gor Tây Nguyên tât lễ hội cheh tanh mhe aơ dơi [ư têh lam dak ta n’gor Dak Nông mhe rlău le\ rgop mât ndray n’hanh mpla nsơ nău khlay văn hoá bah nkual Tây Nguyên.

Wa H’Đă Êya, [on Nui, xă Tâm Thắng, nkuăl Cư Jut, n’gor Dak Nông an g^t, bah năp đaơ, kônh wa du\t đêt nsoh mbân ao way ơm, khân pơng prêng đah kho ao bah rnoi nơm. Yơn âk năm plơ\ ma aơ, đah ntrong leo ndâk njêng văn hoá ta thôn [on dơi [ư, nău nsoh kho ao way ơm rnoi mpôl đêt gay chu\p rup tâm nsông khân pơng ntô| n’hao yor nău ne\. Knơm nău kan cheh tanh hun hao ndrel.

“A[aơ kônh wa mô hôm prêng nsoh kho ao tanh tay. Rnôk geh ăp lễ hội, tâm nsông nsao, ăp đại hội têh bah Đảng ngih dak he mbra nsoh kho ao Êđê nơm. Mpôl hên u\ch ngih dak mpla nsơ kơl mpôl hên dơi tăch ndơ cheh tanh an âk nu^h ta ăp nkual neh dak”.

Trong nkao ta nkuăl têh Buôn Trấp, nkuăl Krông Ana

Rlău 10 năm [ư t^ng bôk nău kan r[o\ng t^ng lam dak ndâk njêng thôn [on mhe ta Tây Nguyên, n’gor Gia Lai a[aơ geh 02 ntu\k kan gưl nkuăl lah nkual [on têh Pleiku n’hanh nkual têh An Khê geh 100% rnoh xă geh tâm di thôn [on mhe; n’gor Kon Tum geh 4 nkuăl lah Đak Ha, Đăk Tô, Ngọc Hồi n’hanh Kon Rẫy geh rnoh an [ư mpeh rnoh xă thôn [on mhe. Ta bah dâng Tây Nguyên, tât du\t năm 2020, Lâm Đồng geh 109/116 xă n’hanh đêt ngăn 6 nkuăl geh tâm di thôn [on mhe. N’gor Dak Nông le\ geh nkuăl Dak Rlâp jêh ăp rnoh ndơ [ư ndâk njêng thôn [on mhe n’hanh ta Dak Lak nkual [on têh Buôn Ma Thuột dôl kâp jêh kơp dơn lôch jêh ndâk njêng thôn [on mhe. Ăp săk rnglăy ne\ đah nău an saơ, bôk nău kan thôn [on mhe ta Tây Nguyên dôl dơi [ư du\t n’hâm, n’hanh mbra geh âk săk rnglăy têh lơn tâm năm tât. Uănh lah mpeh ăp nău rgâl bah [on lan Tây Nguyên bah bôk nău kan ndâk njêng thôn [on mhe, wa Điểu Mưu, Groi vụ trưởng Vụ Địa phương 2 an g^t:

“Bah năm 2009-2020 bôk nău kan ndâk njêng thôn [on mhe Đảng ngih dak le\ ntuh kơl an kônh wa đah gung trong, ngih wâl, n’hao nău geh bah kônh wa, oh kon rnoi mpôl đêh dơi hăn nti to\ng ăp. Bah rnôk geh bôk nău kan thôn [on mhe kônh wa mât ue\h nău khlay way ơm, rgâl nău wât, nău m^n, rgâl trong nkra njêng bah ne\ geh nău rêh ăp nar đăp mpăn  n’hanh hun hao lơn”.

Bôk nău kan ndâk njêng thôn [on mhe le\ ns^t tay muh măt mhe an nkual Tây Nguyên. Bah ăp gung trong ngih wâl kloh ue\h lơn, dơh lơn, nkual tuch tăm, thôn [on ta Tây Nguyên mbra geh trong hăn mhe gay hun hao, r[o\ng tât du jâng lo\ mir mhe, ăp nkual thôn [on têh ndro\ng.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja