Mênhx cxưx Tày têx yuôx đrox njuôz cxôngx nzor

          Mênhx cxưx Tày nhoz Ba Chẽ lênhx tưs cux pâuz oz pêz tsoz yuôx đrox njuôz chiê kho têx zav moz zôngx ziv. Lơưr siz kriê, hêik pâuz lok têx yuôx đrox njuôz thâuv muk hâur har jôngr, chôngz lênhx nênhs txơưx đuô mak nriêr têx yuôx chiê chơưv kho têx zav moz lox. Pos Dương Thị Minh, xar Đạp Thanh, huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh uô hâux lưv muôz yuôx đrox njuô tưz tâu xar muôx 30 shông, pos iz poz yuôx mak muôx txix oz pêz zav txos yênhx châuv zav yuôx đrox njuôz uô cê. Chiê pâuz yuôx đrox njuôz mak tsuv zos chor nênhs pâuz tsênhz txos têx zav đrox tsuôs, shôngz ntông viv li txix thâuv zâu, pos Minh tưz đros niêv txir, pos zơưs muk hâur har jôngr chiê zok nriêr yuôx đrox njuôz. Thâuv zuôr txir, hmôngr jông pos zơưs cux zos chor nênhs pâuz yuôx đrox njuôz viv li pos tưz cơưv thiêz uô hâux lưv muôz têx yuôx đrox njuôz no. Lơưr pos Dương Thị Minh, iz hnuz pos đê tâu oz pêz zav, muôx têx zav mak jiêz kruôr chiê sir zôngv jux juk, muôx zav mak tsuv zôngv ciês thâuv tsênhv nhôngk nhiv kruôr đê tâu thiêx li jông: “Tsoz yuôx đrox njuôz muôx nhoz lok six ntâu qơư, nhoz jê ciês ntơưv tsêr cux muôx lok sik muôx têx zav mak tsuv muk hâur har jôngr zok thiêx muôx. Cur cux phêiz kênh têx yuôx no trâu sơưr đơưk hâur jêx jok pâuz, taz sik chôngz lênhx nênhs hêik tiêk ndo tsik tâu tas têx yuôx đrox njuôz cur tưz hêik kriê co. Hêik txâuk mak tsik pâuz thâuv tưs thiêx txâuk. Muôx têx zav tsuôk zôngv iz tsoz xưz tâu lơưv taz sik muôx têx zav yuôx mak tsuv muôx txos yênhx puô tsoz siz shơư uô cê viv li chôngz lênhx nênhs cux fênhx six tuôx zuôr yuôx ntơưv cur”.

          Pos Dương Thị Minh cux tsik ndo hâur oz pêz châuv shông no uô hâux lưv muôz yuôx đrox njuôz tưz paz kho tâu jông moz trâu pêk tsơưs lênhx nênhs. Pos tsuôk uô trơưk zuk siêz đros xar tiêk zuôr paz tâu trâu chôngz lênhx nênhs xưz. Ziv hnuz pos chor yuôx ziv tâu chôngz lênhx nênhs pâuz txos thiêz tuôx zuôr. Nênhs tuôx zuôr pos Minh têx yuôx đrox njuôz no mak nhoz tas nro têx tỉnh thành li Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn thiêz nhoz têx tỉnh faz Trung thiêz faz Nam. Nhiv no, thâuv tưz muôx 70 shông, pos cux xar kriê trâu têx tuz nhuôs chiê hâux lưv muôz yuôx đrox njuôz no tsik trâus pôngz plox. Niêv tix Ninh Thị Thắng, xar Minh Cầm, huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, pos Dương Thị Minh tuk nhuôv nxêik hêik pâuz: “Cur niêv cux kriê chor yuôx đrox njuôz trâu cur taz sik cur cux ndo tsik tas. Tsuôk ndo tâu têx zav yuôx kho têx moz zôngx ziv xưz. Zuk tsuv pâuz tsênhz tsoz yuôx kho tâu têx zav moz tưs mak thiêx car muôz yuôx”.

          Ba Chẽ zos huyện tox siêz nhoz faz Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh đros muôx têx trôngz siêz, qơư muôx ntâu zav yuôx đrox njuôz tsiv gri siêz, li: Ba kích, yuôx zêx pax đax, ndêz lim njuôz, cát sâm… txix chor yuôx đrox njuôz co pox nhuôs mênhx cxưx Tày nhoz no tưz muôz lok uô tâu ntâu kror yuôx chiê chơưv kho moz. Pos Trần Thị Cứu, nhoz xar Đạp Thanh, huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh puz pâuz: “Cur muôs ntâu zav yuôx đrox njuôz li hâur pâuk khúc khắc, sâm nam, sâm cau… tiv zix zos ntơưv Ba Chẽ muôx hâur pâuk Ba kích. Chor yuôx no mak cur muk zok hâur har jôngr lok. Iz zav yuôx tâu zôngv chiê kho têx kror moz sik txơưr. Têx chor yuôx mak zôngv râuz đêx hâuk, têx chor yuôx mak zôngv râuz đêx đa…”.

          Nhiv no, đros muôx y học yiêz jông mak y học cxôngx nzor cux paz tsik tsơưs trâu tsoz phưz pêx xênhv đas jos. Chênhr viv li, mênhx cxưx Tày hêik taz thiêz cxuô mênhx cxưx tsơưs nênhs hêik cxuô chor yuôx đrox njuôz cxôngx nzor zos iz phênhv tsuv muôx hâur tsôngv box nhoz tox siêz luz nênhx. Đhâu co, paz trâu sơưr đơưk pâuz tuôr tsês chiê, por vêv têx đrox tsuôs, jôngr ntông cov jông đuô chiê paz muôx tâu tsiv gri kinh têr trâu pêx xênhv./.  

                          TTĐB-Lik Thox cxêik nhênhv