Jax sâu thưr 3, hnuz 22/9/2015

Methadone-Yuôx chơưv kho lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz nhoz Lai Châu

Qơư phênhz pheiz yuôx chiv zênhk zax zênhz ntơưv thị trấn huyện ntus đriv Phong Thổ, xav txix thâuv uô tsaz yênhx muôz yuôx Methadone chiv zênhk zax zênhz, tas cik tưs cux muôx chôngz lênhx nênhs tuôx zok nriêr zuôr yuôx. Ntơư zos iz hâur 7 qơư chiv zênhk zax zênhz thiêz pheiz yuôx methadone trâu têx lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz hâur thax tsav huyện. Chor nênhs muôx zênhk zax zênhz hâur thax tsav, phênhv ntâu zos tsôngv box heir nênhs tsơưs. Tsi txax muôs li zar đrav ntêx, ntâu luz hlik lok no, lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz hâur thax tsav tưz tuôx nhoz chiv zênhk zax zênhz đros siêz xar njôngr, tror uô đuô luz nênhx jông đros côngv thôngx sđ.

Niêv lâuk Mỷ Xênhv Shôngx, zos lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz nhoz xã huổi Luông, huyện Phong Thổ heik pâuz: Thâuk ntêx têz qơưs tsi tâu txưr zax zênhz, viv li tsôngv box hâur xã siz zâuv uô ntâu zênhz thiêz hâuk zênhz. Thâuv têz qơưs muôx chei txưr tsi khênhr uô zênhz, tsi muôx zênhz hâuk, ntâu lênhx tưz hlôngr hâuk têx zênhz đơưz thiêz cux txix thâuv ntơư, luz nênhx iz hnuz pluôs jux juk, ntâu ziv chuôz zis puôk tsuôx tas, tsi muôx vax tsêr nhoz. Niêv lâuk tưz muôx kênh jiês đros ntâu lênhx nênhs hâur jok siz zâuv muk chiv zênhk zax zênhz ntơưv tsênhv qơư, taz sik tas six hơưv nox yuôx, hâuk yuôx cux tror huôv zênhk li kuz, chiv tsi tâu. Txix hnuz têz qơưs muôx têx yuôx Methadone lok chiv zênhk zax zênhz, hâuk chor yuôx ntơư tas iz chêr tưz jông nhoz, tsi hnor nkrik zênhz, tsik huôv zênhz, viv  li niêv lâuk lok six shir phaz:

Băng: “ Cur tưz muôx zênhk zax zênhz tâu 20 ntâu shông lok. Hâuk zênhz mak pluôs tiês tiês, đaz tsi cux tsi muôx, uô tâu pêk tsơưs lok cux lơưv tas đros zênhz. Txix thâuv tâu têx lênhx bác sĩ heik kriê cov tuôx no hâuk yuôx chiv zênhk zax zênhz, cur tưz tsi hâuk, tsi cor txos têx zênhz ntơư lơưv. Nhiv no muk hâuk yuôx tas lok, ho muk uô liêx têz li zar đrav ntêx chiê cxoz txơưx trâu zuk têx mê tuz mê nhuôv, chuôz zis. Cur zuôr sir jos chiv zênhk zax zênhz, zos tsi li mak zuôr tror muôx zênhk tuôx, zuôr txov nhêv”.

Cux xưk li têx qơư chiv zênhk zax zênhz ntơưv Phong Thổ, tsênhv qơư phax tar moz HIV/AIDS Lai Châu nhiv no tsênhv taz tov tok txêik lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz chiê chiv zênhk zax zênhz trâu yênhx puô lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz hâur thax tsav TP Lai Châu. Ntâu lênhx uô niêv uô txir chox têx lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz tuôx hâuk yuôx chiv zênhk zênhz heik pâuz, lơưr luz nênhx thâuv muôx lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz nhoz hâur tsêr mak thâuv tưs cux pluôs, txov nhêv njuôr, tsi đros luôs muôx nox muôx hnar, uô luz nênhx nxor hnho, tsi tsơưs ziv chuôz zis luz nênhx tưz puôk tas, niêv txir, mê tuz mê nhuôv nhiêk nhoz nhiêk iz kro. Txix thâuv têz qơưs muôx yuôx Methadone tuôx chiv zênhk zax zênhz trâu têx lênhx nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz, luz nênhx thiêx nhoz khênhr, sor jux juk:

Pos Bùi Thị Sửu, nhoz phường Đông Phong, TP Lai Châu heik

Băng: “ Muôx kênh ziv chuôz zis muôx 2 tuk nhuôs trâus muôx zênhk zax zênhz, thâuv niêv txir khưr tâu nhiêx gra lok, tuk no gra iz kro, tuk tov gra iz kro, kaz hli tưz tsi yuôr iz hox iz sưk zuôr jâuz nox. Đhâu thâuv cur tuk nhuôs muk hâuk yuôx Methadone chiv zênhk zax zênhz, cur chuôz zis tưz tsi yuô trâus cxơưx ntâu. Cur chuôz zis vav thiêz chiê siêz lok six ntâu trâu tsênhv qơư. Pêz tsưr ziv, siêz xar zos xar cov tsênhv qơư qênhz yuôx jông têx yuôx muôz trâu chor nênhs chiv zênhk zax zênhz nox, chiê chiv thuv tâu zax zênhz trâu chor nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz”.

Txos nhiv no, hâur thax tsav tỉnh Lai Châu muôx 1.700 lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz tsênhv tâu chiv zênhk zênhz txix yuôx Methdone ntơưv 8 qơư chiv zênhk zax zênhz, 26 qơư phênhz pheiz yuôx nox ntơưv têx qơư y tế thiêz tsênhv qơư zoz zux kho moz, lox tôngv XH. Viv zos iz tỉnh tox siêz, phiv liv muk lok viv li tỉnh Lai Châu uô hâux lưv pheiz yuôx ntơưv têx qơư muôx ntâu lênhx nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz trâu chor nênhs muôx zênhk zênhz nox. Luôs hâux lưv uô no tưz muôz jông six hơưv trâu lênhx nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz zôngx ziv buôk ti tâu têx qơư muôx yuôx hâuk chiv zênhk zax zênhz, txo grêk tsơưs lênhx nênhs muk lok uô hâux lưv pheiz yuôx, têx nhiêx txiêx trâu têz qơưs.

Bác sĩ Đặng Duy Hùng, Phưv Giám đốc tsênhv qơư phax tar moz HIV/AIDS tỉnh Lai Châ heik pâuz: hâux lưv chiv zênhk zax zênhz trâu lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz txix yuôx Methdone hâur thax tsav tỉnh Lai Châu xuz thơưx tưz uô tâu jông. Lênhx nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz tưz chiv thuv tâu zênhz, qênhx shênhx txiv ngaz cux truôx tuk đuô. Taz sik, luôs hâux lưv fuô uô chiv zênhk zênhz trâu chor nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz cux njiz ntâu phiv liv, viv phênhv ntâu têx lênhx nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz ntơư zos nênhs pluôs, tsi muôx yêz muk lok viv li tuôx hâuk, nox yuôx cux uô tsi yuô tâu trơưk tsưr ziv siêz xar.  Lênhx nênhs phưx vưv seiz kho moz trâu chor nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz phênhv ntâu cux uô ntâu zav nuv thiêz zos têx lênhx nênhs uô hâux lưv hux thôngx, iz chas ntơư têx nhiêx paz trâu chor nênhs uô hâux lưv no cux tsơưs viv li iz phênhv tưs uô hiêv txos tsơưr lươngv seiz kho moz:

Băng: “ Lai Châu zos iz tỉnh muôx tsơưs tsôngv box uô nênhx nhoz, xav mak muôx 35 lênhx sâuv iz yiv đruôz, nhoz pur ntiê trâu cxiê qơư. Viv li, lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz tuôx nox yuôx, hâuk yuôx njiz ntâu phiv liv hâur uô lơưr têx chei, cui tinhv. Lar heik, Lai Châu tsênhv nhoz hâur ntu cxiv tsa, viv li tsi so muôx qênhx shênhx yeik txar qơư nhoz. Chênhr viv li, luôs hâux lưv seiz car lênhx nênhs sir zôngv têx zax zênhz mak pêz cux seiz car tsi cxuô, tsi tas, uô phiv liv trâu hâux lưv chox têx lênhx nênhs trâus muôx zênhk zax zênhz muk chiv zênhk zênhz”.

Yuôx chiv zênhk zax zênhz trâu lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz hâur thax tsav tỉnh Lai Châu xuz thơưx tưz uô tâu truôx, paz tâu trâu têx lênhx nênhs muôx zênhk zênhz hlôngr yiêz tsưr ziv, siêz xar chiê tror uô đuô luz nênhx yiêz. Viv li, tỉnh Lai Châu njuôk xav zuôr krêz đar nzir têx qơư phênhz pheiz yuôx chiv zênhk zax zênhz trâu ntơưv têx qơư y tế hâur têx xã, suôv qơư muôx ntâu lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz; iz chas ntơư tror yax kriê, vênhv tôngv lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz tsuv muk chiv zênhk zênhz cov txo grêk tsơưs chor nênhs muôx zênhk zax zênhz hâur thax tsav./.

                                ( Khắc Kiên-Riê Lâux cxeik-nhênhv)

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz 22/9/2015:

Txôngx por x Vưx pâuz huôv tsar uô kôngz lôngk, tu zus tsiêx cxu

Shông 2009, tix lâus Txôngx Por x vưx zuôr pox niêv cxiv kho ziv chuôz zis, thâuv co nưs oz niêv txir thiêz nưs niêv tưz lâuk, tsuôk khưr uô têz tsêz chos tas oz cir nôngz poz cưk, luz nênhx tsênhv njiz ntâu txov nhêv. Shông 2011, tix lâus tưz cuêz tênhv txêik pênhr chiê tu zus nhux đas, zus buô, zus mur zuôr jiz. Tix lâus Por hêik pâuz: hâur 4 shông, txix shông 2011-2014, iz shông tix lâus chuôz zis zus 3 tuk nhux cov tros hâur 6 luz hli.  Cxuô zav jâuz tâux trâu nhux đas nox zos têx tâux chuôz zis chos đros trâu têx jâuz tâux hâur har jôngr thiêz muôz hmôngr poz cưk trâu nhux đas nox nzir, zos xav kror đruôz đraz, iz tuk 2 puô cir poz cưk, bâuv li 2 triệu đêiv nhiêx. Zuôr tâu iz tuk nhux tas 20 triệu đêiv, nhiêx txiêx chiê tu zus tas muôx 6 triệu đêiv, muôs tâu 35-40 triệu đêiv iz tuk, xav tas cxuô zav cux sâu tâu liv 9 triệu đêiv iz tuk. Iz shông zus nhux đas cov tros sâu tâu 27 triệu đêiv. Đros trâu luôs hâux lưv tu zus nhux đas, tix lâus Por tsênhv zus buô, zus mur zuôr jiz paz muôx phênhv sâu ntâu cxaz nzir nhiêx txiêx. Iz shông tix lâus chuôz zis muôs txix 3-4 tuk buô grêix, sâu tâu txix 10-13 triệu đêiv iz shông thiêz 25 xuz mur uô jiz hâur 4 shông tix lâus sâu tâu txix 100-120 triệu đêiv nhiêx.

Nhạc ngắn

Txôngx Por x Vưx oz niêv txir truôx siêz bo huôv tsar cêr uô nox chiê iz thênhv jux juk txo grêk tsơưs cêr yêiz pluôs, khưr txâuk nox txâuk hnar, muôx luz nênhx tsâu sor; tix lâus Txôngx Por pox niêv tưz cơưv shâuv thiêz xơưk trik yo muôs trâu tsôngv box Hmôngz ntơưv thax tsav tsênhv qơư thiêz muôs trâu ciêz nhoz Đồng Văn, yên Minh, Lũng Hồ, Quản Bạ, Lũng Cú, iz jiês ciêz sâu tâu liv txix 300 txos 500 cxênhz đêiv, iz hli cux sâu tâu 3 triệu 500 cxênhz đêiv, muôx txâuk nhiêx txiêx sir zôngv hâur chuôz zis.

Tix lâus Txôngx Por hêik, Nhiv no tix lâus chuôz zis sâu tâu txix 90-110 triệu đêiv iz shông. Txơưv tsik tâu bluô nux, taz sik luz nênhx tưz muôx kror hlôngr yiêz jux juk thiêz tix lâus oz tuk nhuôs tâu cơưv ntơưr cxix cxuô. Iz chas huôv tsar kinh tế, tix lâus tsênhv đros uô hâux lưv hâur xã thiêz tsênhv muk cơưv đại học cov muôx txâuk txux chi chox lok cxiv kho zuk luz nênhx./.

 Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no zos Đêix TNVN côngv đros tsênhv qơư cxiz uô kôngz têz qơưk uô./.

                                   (VOV4-Ly cxêik-nhênhv)