Actiso Sa Pa: Zav tsoz chos paz uô tâu nox jông txix sik côngv truôx jông

Sâuv chor ntar trôngz nhoz sa Pa, pov muôx chor tsoz chos nzôngr têx tox trôngz câuv har, co zos tsoz chos Actiso. Hâur ntu đrav ntêx tsuôk chos blêx iz chiv, sâu tâu tsơưs, 150 ntâu ziv chuôz zis tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz ntơưv no tưz muôx kinh têr truôx tuk thâuv sik côngv chos tsoz chos Actiso sâuv thax tsav qơư co muôx 50 héc ta. Niêv tix La Xênhv Hav, mênhx cxưx Hmôngz tưz hêik pâuz lok têx nhiêx txiêx sâu tâu: “Chos chor tsoz chos no truôx tuk đuô… Zos sâu tas nro blôngx, ntông, hâur pâuk, pax tas hur si mak kror liêx no zuôr paz sâu tâu muôx nhos 50 tsov đêiv”.

Cux xưk niêv tix La, niêv tix Nhứ Xênhv Zax tưz chos Actisô tâu muôx 7-8 shông lok no. Niêv tix Nhứ hêik, tus grê muôs truôx tuk tưz paz trâu niêv tix chuôz zis muôx luz nênhx truôx tuk ciês sâuv zuk têx ar têz:

“Zav tsoz chos no thâuv zâu cux lax tu, thâuv tưz lox lơưv mak cux zôngx ziv tu. Txos hli 4 sâu tas mav tror chos nzir jâuz krưr, txos hli 7, hli 8 tror chos Actiso, chos oz zav tsoz chos no muôx phênhv sau tâu ntâu đuô hur si”.

Kror uô tâu no zos sik côngv đros: “Têz qơưk-Nênhs khoa học-Doanh nghiệp-Pêx xênhv”.Txix ntơư, têx tsoz chos pêx xênhv uô tâu tưz muôx qơư muôs truôx thiêz tâu paz kriê tsưr hâur uô ntu uô. Zơưv Nguyễn Phú Trí, canr bôv sêiz car huôv tsar tsoz chos, công ty TraphacoSapa, puz pâuz : “Pox nhuôs kror liv thâuv chos Actiso zos tsik tsuv zok nriêr qơư muôs. Doanh nghiệp tuôx zok zuôr, huôv tsar thiêz sêiz car, txos chêix pox nhuôs muôs zôngx ziv. Tas nro tsưr ziv uô, tâu công ty paz kriê ciês ntơưv têx ar têz. Thâuv tưs pox nhuôs nus txos zuk muk paz ciês, viv li tâu pox nhuôs lok six jông siêz”.

Txix têx luôs hâux lưv sik côngv uô, muôx qơư muôs tâu truôx thiêz zos kror chênhr hâur tsưr ziv uô nox. Txix chor blôngr tâu sâu đêx huv đros, đhâu tsêr mêir uô, chor hax huv Actiso Sapa tưz tâu muôs txos trâu cxuô qơư hâur tas nro têz qơưk thiêz tâu muôs trâu nênhs sir zôngv đhâu chor qơư muôs điện tử. Tiv zix, oz zav hax huv txix kror tsiv gri no tưz zos yênhx hax huv OCOP hov 5 xuz thơưx ciês nhoz tỉnh Lào Cai. Tas nro phênhv sâu txix tsoz chos Actiso njuôk xav iz shông tâu xar muôx 10 tiv đêiv.

Lơưr zơưv Đỗ Tiến Sỹ, Giám Đốc TraphacoSapa, lênhx nênhs nhiv kruôr tâu Trung ương Hôiv Nôngx mênhx Việt nam kruôk txos zos “Pêx xênhv lênhx nênhs Khoa học” shông 2025, sik côngv huôv tsar uô nox, muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx: “Hâur cxuô jiês kriê tsưr ziv huôv tsar uô, doanh nghiệp cux phêiz kênh đros pox nhuôs lok pox niêv thiêz txir nênhx muôx vax huôv siz luôs. Thâuv ntêx zos pox niêv uô, taz sik phênhv sâu tâu ho zos lênhx txir nênhs tuôr tsês, sêiz car, sir zôngv, taz sik nhiv no tsuv sik sêiz lax uô cov huv đros. Iz chas co, pêz cux phêiz kênh tsưr ziv cxêik đuôz, uô clip, yax mông sâuv mạng xar hôiv chiê hêik lok têx tsiv gri no trâu côngv thôngx sơưr đơưk  pâuz”.

Iz chas muôx liv lok kinh têr, tsưr ziv sik côngv uô nox ntơưv Sa Pa tsênhv paz muôx tâu tsiv gri xar hôiv truôx jông, thiêz cxơưz cxiz tâu trâu pox niêv thiêz txir nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs hâur thax tsav Sa Pa-Laox Cai muôx vax huôv siz luôs, truôx siêz huôv tsar uô nox txix chor ar têz chos tsoz chos Actiso nhoz thax tsav tox siêz./.

An Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv

Sơn La gra siêz luz nênhx trâu tsôngv pêx xênhv txix huôv tsar uô kôngz truôx

Zơưv Đỗ Mạnh Cường zos iz hâur têx lênhx nênhs uô ntêx nyuôs hlôngr yiêz zuz nôngz tsoz chos nhoz xã Mai Sơn, tỉnh Sơn La. Đros thiêz 1 ha ntâu têz chos caz tsiz tsi jông, chuôz zis tưz sir jos yưv pênhr cxiv uô, xor thêir 03 qơư chos dâu tây trơưk cui tinhv VietGAP. Khov li co, chuôz zis vax dâu tây tsi tiêk txi txir jông, sâu đê tâu nju, tsênhv muôx phênhv sâu truôx tuk iz tyv đeiv ntâu iz shông thiêz: “Cur chuôz zis qir huôv tsar chos dâu tây txix shông 2024. No zos zav tsoz chos cê zôngx ziv chos tâu thiêz cê phiv liv tu, phênhv ntâu zos khov ntux paz. Taz sik, viv uô jông trơưk têx cui tinhv tu, tsoz dâu tây tưz hloz lox jông, txi txir jông thiêz muôs tâu gri, paz cur chuôz zis muôx nzir phênhv sâu truôx tuk, hlôngr yiêz luz nênhx”.

Cux ntơưv xã Mai Sơn, niêv lâul Hoài chuôz zis huôv tsar chos thiêz tu đreiv tsoz txir na tâu ntâu shông lok. Thâuv ntêx, huôv tsar chos tsơưs viv li sâu đê tsi tâu ntâu. Iz txix thâuv hlôngr pâur tsưr ziv uô nox, hlôngr chos têx zuz txir na yiêz, chuôz zis tưz sâu đê tâu ntâu đuô 3 bâus. Đros thiêz 2 ha ntâu têz, shông no niêv lâul Hoài chuôz zis njuôk xav sâu đê tâu 30 tênhr ntâu txir, đhâu yưx tas nhiêx txiêx zuôr qir, zuôr yuôx trâu thiêz tsuôs caz hmoz uz no....cux tâu xar muôx iz tyv đeiv, khov li ntơư niêv lâul chuôz zis iz hnuz hlôngr yiêz, vav mênhx jux juk: “Muôx chor nôngz txir na yiêz no, pêz cux hlôngr jux juk huôv tsar chos zav txir co. Chos chor zuz yiêz no mak tâu gri đuô, lar heik 2, 3 shông xuz thơưx muôx jiês cux muôs tâu 100 cxênhz đeiv iz cir; lok ntu tov kaz no ntâu chuôz zis chos viv li cux tsi yuô tâu gri li thâuv ntêx, taz sik cux tsênhv truôx tuk”.

Lok sâuv hlôngr yiêz zuz nôngz tsoz chos đros trâu cxiv tsa thax tsav huôv tsar chos, hlôngr pâur cêr uô nox nhoz tỉnh tox siêz Sơn La tưz uô tâu trơưk têk, tsưr ziv xar. Tsi tiêk paz yênhx puô chuôz zis pêx xênhv hla đhâu cêr pluôs, uô bluô nux truôx, tsênhv paz cxiv tsa kôngz nuv Sơn La muôx suôz đror bê sâuv ciêz đrôngs hâur thiêz đrâuv 2 chas têz qơưk. Zơưv Nguyễn Anh Thu, Phưv Chủ tịch Ủy ban xã Mai Sơn heik pâuz: “Xã Mai Sơn cêr huôv tsar uô kôngz hlôngr yiêz lok six ntâu, tsôngv pêx xênhv tưz sir jos uô trơưk têx tsưr ziv uô nox yiêz, hlôngr zuz nôngz tsoz chos huv đros chiê uô tâu trơưk têk, muôs tâu gri iz zav li txir na. Ntâu chuôz zis tsênhv huôv tsar chos thiêz tu txir na siêr tsi trơưk cheix hur si, viv li cux uô tâu trơưk tsưr ziv thiêz muôs tâu gri đuô. Đros trâu têx li heik co, hâur thax tsav xã tsênhv chos têx tsoz chos chênhr li: Txir lưv tsiz sôngz, dâu tây, iz shông gra lok yênhx tyv đeiv nhiêx trâu têx chuôz zis huôv tsar chos”.

Uô tâu yênhx côngz txix huôv tsar chos dâu tây, txir na thiêz ntâu zav tsoz chos nox txir txơưr đuô tso pov, tỉnh Sơn La tsênhv muôx hâu cêr huôv tsar uô kôngz ntâu chiê muôs trâu tuz luôv ciêz đrôngs trơưk tsưr ziv, huv đros. No zos hâux lưv zov chênhr chiê Sơn La tror gra siêz luz nênhx trâu tsôngv pêx xênhv, cxiv tsa jêx jok yiêz, cxơưz kinh tế xã hội huôv tsar truôx./.

Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Lênhx pox niêv mênhx cxưx Hmôngz nhoz Lào Cai chos yuôx zêx, cxuôv cêr yeiz pluôk

          Txix tsuôk shưv đros hâux lưv chos poz cưk, kok ntông, niêv lâuk Trà Xênhv Shôngx- iz lênhx pox niêv mênhx cxưx Hmôngz nhoz jos Lũng Pâu, xã Mường Khương (Lào Cai) tưz truôx siêz huôv tsar chos yuôx zêx, tu zus lơưr khoa học, paz chuôz zis hla đhâu cêr pluôk thiêz yênhx chuôz zis bluô nux hâur jos.

Shông 2021, hâur iz jiês xênhz huôx jêx jos, niêv lâuk tâu cán bộ Hội pox niêv niêv xã tuôx txos ciês ntơưv qơư heik kriê, vênhv tôngv lok Đảng, têz qơưk li chủ trương, tsênhv chei hâur hâux lưv paz tsôngv box huôv tsar uô nox, tiv zix zos hlôngr yiêz tsoz chos, tsiêx tu zus. “Qir thơưx mnôngs cán bộ heik lok hâux lưv chos yuôx zêx, tu zus buô uô hax huv, cur cux tsi tâu njênhs. Tsoz poz cưk, kok ntông tưz reik đros zuk luz nênhx tâu tiêv nênhx lok no, nhiv no hlôngr chos tsoz chos yiêz, tu zus tul tsiêx yiêz zos tsi yênhx côngz mak zuôr nhoz uô nênhx li chas?, niêv lâuk Trà pheiz kênh.

Tâu Hội pox niêv xã li sir jos paz txưv, niêv lâuk uô ntâuz ntơưr, truôx siêz txeik 100 tsov đeiv txix Zênhx hangx tsênhv chei xã hội lơưr tsaz yênhx puz txeik pênhr tsiv uô, muôv muôs nhoz thax tsav txov nhêv. Gra chor nhiêx txiêx txeik tâu lok, niêv lâuk cê shir phaz, cê cxơưx, chiv chir xar tsuv zôngv chor pênhr nhiêx no li chas cov muôx chêx cuk tiv zix. Muôx pênhr nhiêx, taz sik yưv pênhr uô tul tsi ho zos iz phêv liv. Khov tâu cán bộ kôngz nuv xã tuôx txos ntơưv têz chiê heik kriê lok qiv hơưv, ar têz nhoz tiv phaz, niêv lâuk Trà tưz cuiz tênhv hlôngr yiêz tas nro mênhv chêx ar têz tsênhv chos poz cưk, kok ntông chiê chos 4 cxênhz tsoz yuôx zêx.

Taz sik, yuôx zêx tsuv pôngz txix 3 txos 4 shông thiêx qir sâu đê tâu. Hâur ntu co, niêv lâuk chuôz zis zuôr uô li chas? Têx siêz xar co tưz tâu niêv lâuk Trà car chêix txix uô kinh têr yiêz. Niêv lâuk tsês iz phênhv pênhr chiê zuôr 20 tul buô tiv phaz lok tu zus. No zos nôngz buô zôngx ziv tu zus, shưv đros qiv hơưv tiv phaz, tsơưs muôx moz thiêz kaz greix viv li tâu niêv ciêz lok six nhiêv txos. Đrâuv co, hâux lưv tu zus tsênhv paz niêv lâuk zôngv qir chiê phưx vưv tsiv uô kôngz nuv, txu grês nhiêx txiêx yưv chos yuôx zêx. Zênhx muôx chênhz zênhv, ho gruôs cơưv shâuv tsưr ziv uô yiêz txix têx pox niêv hâur jos li têx trâur nuv uô yênhx côngz. Ciês shông xuz thơưx, buô tưz chox lok phênhv sâu trâu chuôz zis 70 tsov đeiv. No zos iz hâur têx chor nhiêx txiêx thâuv ntêx niêv lâuk tsi car xar txos.

          Sir jos uô hâux lưv, cê tu zus buô, cê tsoz phưz trôngz yuôx zêx, niêv lâuk Trà li têx sir jos tưz qir tâu pâux nzir. Txos nhiv no, chuôz zis li 1 hecta ntâu yuôx zêx tưz qir sâu đê truôx, tsơưr lươngv jông. Buô mak thâuv tưs hâur guôx cux zus 20 tul ndê muk, niêv buô thiêz buô zuôr greix. Iz shông thâuv yưx tas nhiêx txiêx tưz yưv, niêv lâuk Trà sâu liv tâu yênhx puôk tsov đeiv. Txix iz chuôz zis pluôk, niêv lâuk Trà chuôz zis tưz hla đhâu cêr pluôk thiêz sir jos yênhx iz hâur têx ziv chuôz zis bluô nux nhoz jos Lũng Pâu. Luz nênhx nhiv no hlôngr yiêz jông.

          Heik txos niêv lâuk Trà chuôz zis li trâur nuv, niêv lâuk Hà Thúy Nghiệm, tsar jos Lũng Pâu jông siêz thav li no: “ Niêv lâuk Trà li trâur nuv zos têx tsênhv tsênhz tso pov chinhz yênhx truôx siêz hlôngr yiêz siêz xar, tsưr ziv uô, zôngv KHKT yiêz lok tsêz chos, tu zus muôx chêx cuk têx chính sách paz txưv sir jos huôv tsar uô bluô nux. Niêv lâuk tsi taz zos iz hội viên pox niêv sei đrơưv, sir jos huôv tsar kinh têr chuôz zis mak tsênhv jông siêz pheiz kênh chênhz zênhv, paz têx chuôz zis txơưr hâur jos sik đros huôv tsar uô nox”.

          Hâur têx trôngz yuôx zêx njuôz jông, lênhx pox niêv Hmôngz Trà Xênhv Shôngx tsênhv sâu đê njik yuôx đhâu ntâu shông sir jos tsoz phưz. Chêx cuk nhiv no tsi taz chox lok cêr jông siêz trâu niêv lâuk chuôz zis, mak tsênhv chuôz cxaz đas jos chiê pox nhuôk têx mênhx cxưx nhoz jos Lũng Pâu truôx siêz hlôngr yiêz siêz xar, tsưr ziv uô, sir jos uô bluô nux, sik côngv tês cxiv tsa jêx jos ziv hnuz ziv bluô nux, vav mênhx.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk muôx xâuk li no xưz. Phênhv no zos Chiz coaz Đeix nta suôz VN thax tsav Tây Bắc đros tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk uô./.

Thào Ly-Txâur Vax cxeik nhênhv