Lênhx cưk kriê ntơưr nhoz tox siêz Pa Vệ Sủ

          Heik luk choz tsiz tsi tâu mênhx, taz sik đhâu thâuv tâu cưk kriê iz siêz kriê trâu zuk tuz nhuôk, tsôngv box La Hủ nhoz jos Xà Phìn, xã Pa Vệ Sủ, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu lok six uô tsâus ntâu txos cưk kriê Đao Văn Nguyên. Zos iz hâur lok six tsơưs têx lênhx cưk kriê txir nênhx kriê cxênhx mê nhuôk zâu ntơưv huyện ntus đriv Mường Tè, cưk kriê Nguyên muôx pox niêv pôngz nzor, iz lênhx tsoz phưz 3 tul mê nhuok tsênhv zâu, 10 shông ntâu đhâu, cưk kriê Nguyên thâuv tưs cux muk txos têx jêx jos nhoz đêz. Cê jông li iz lênhx niêv, cê uô iz lênhx txir, cưk kriê Nguyên thâuv tưs cux iz siêz tsoz phưz, kriê ntơưr trâu têx mê nhuôk zâu. Txix paz mê nhuôk nzuôr muôs, nzuôr tês tơư txos kriê mê nhuôk heik gâux, puz mê nhuôk nox hâuk thiêz tso mê nhuôk pư….hâux lưv tưs cưk kriê Nguyên cux lok six uô jông.

          Lớp cơưv cưk kriê Nguyên phưv txơưx zos lớp cơưv uô cê chor mê nhuôk 2 shông txos 5 shông hnuz nhôngs. Iz lớp cơưv tsov cưv nhoz jos Xà Phìn, xã Pa Vệ Sụ, đros 100% shux xênhz zos tsôngv box mênhx cxưx La Hủ. Khov muôx cưk kriê kriê ntơưr, tsoz phưz mak hâur shôngk shông cơưv no, têx mê nhuôk 2 shông jiês xuz thơưx muk cơưv ntơưr, tsuôk pôngz iz ntu lur tưz sưv đros cưk kriê thiêz têx fôngx zưs. Têx shux xênhz tâu nox hâuk, pư trơưk six hơưv tâu cưk kriê hluz viv li tsi teix muk tsêr thiêz mak tuôx cơưv ntơưr cxix cxuô thâuv tưs cux tax 100%. Cưk kriê Lường Văn Biên đros cưk kriê Nguyên kriê ntơưv jos Xà Hồ pheiz kênh:

          “Txơưv zos cưk kriê txir nênhx, taz sik cưk kriê Nguyên lok six moz siêz đros hâux lưv uô. Cưk kriê tsoz phưz jông trâu têx mê nhuôk shux xênhz txix nox hâuk txos muk pư thiêz cơưv ntơưr”

          Xênhz zus thiêz hloz lox ntơưv Mường Tè, thâuv cơưv tiêr nganhx zaoz zux cxênhx mê nhuôk zâu, cưk kriê Nguyên tưz txưv zênhv tror lok kuz tez qơưk chiê kriê ntơưr. Heik lok hâux lưv uô cưk kriê ntơưr, cưk kriê Nguyên pheiz kênh, iz phênhv viv nhiêv mê nhuôk zâu, iz phênhv thiêz zos thâuv tưz xeir hâux lưv co mak tsuv iz siêz uô jông zuk hâux lưv zuk nhiêv co.

          Jos Xà Phìn, xã Pa Vệ Sủ muôx 42 ziv chuôz zis, 150 ntâu lênhx nênhs tsôngv box La Hủ thiêz zos jos txov nhêv tiv zix nhoz huyện ntus đriv Mường Tè, tỉnh Lai Châu, đros 98% zos ziv chuôz zis pluôk thiêz zuôr xar pluôk. Txix thâuv ntêx txos nhiv no pox nhuôk La Hủ nhoz Xà Phìn muôx cêr cor cav chiv chir uô chiv chir zôngv, tsơưs tsov cưv txos têx mê nhuôk li hâux lưv cơưv ntơưr. Ndaz ndơưv têx thâuv nhoz tsêr cơưv thâuv hmo ntux, cưk kriê Nguyên tsês phênhv ntaua six hơưv muk txos yênhx shux xênhz chuôz zis chiê seiz nus, tôngv vênhx shux xênhz niêv txir tso mê nhuôk muk cơưv ntơưr. Txơưv khưr li ntơưv, taz sik tsi zos thâuv tưs hâux lưv muk tôngv vênhx cux tâu trơưk li siêz xar, viv muôx chuôz zis cux max muk uô liêx têz, muk zok har jôngr thiêz chox mê nhuôk đros muk.

          “Vênhv tôngv shux xênhz muk cơưv ntơưr muôx têx thâuv njiz ntâu phêv liv. Pêz cux tsi txơưx heik luk mênhx cxưx, pox nhuôk tsi pâuz luk choz tsiz, lơưr muk uô têz tsâus ntux thiêx lok tsêr, muôx têx ziv 2-3 hnuz thiêx lok viv li cur thiêz tsar jos tsuv ndaz ndơưv thâuv hmo ntux muk txos yênhx ziv chuôz zis chiê vênhv tôngv shux xênhz niêv txir tso mê nhuôk muk cơưv ntơưr”

          10 shông ntâu uô côngz xưv cux zos bâuv co six hơưv cưk kriê Nguyên uô ntêx nyuôk muk têx tsêr cơưv nhoz tox siêz đêz đrôngs. Đros cưk kriê, co tsi taz zos jênhv vưv mak tsênhv zos iz lênhx cưk kriê nhoz tox siêz li cêr shir phaz. Lơưr cưk kriê Nguyên, chiê kriê ntơưr nhoz têx jêx jos tox siêz, hâux lưv xuz thơưx tsuv txơưx heik luk mênhx cxưx thiêz uô tâu hâux lưv zos “3 sik côngv” đros tsôngv box, viv tsuôk thâuv tâu tsôngv box pâuz txos, njênhs njôngr thiêx li tso mê nhuôk muk cơưv ntơưr. Tas cik hnuz thứ 2 tưs, thâuv keiz tsi tâu kuô, cưk kriê Nguyên tưz muk đhâu 60 cei cêr đros têx ntu cêr lok six lax muk chiê muk kriê ntơưr. Heik lok cưk kriê Đao Văn Nguyên, Tsar jos Xà Phìn Lý Má Cà pheiz kênh:

          “Jos Xà Phìn zos jos txov nhêv tiv zix nhoz xã Pa Vệ Sủ. Taz sik têx hnuz yar ntux lok sik lok nas, cưk kriê cux tuôx trơưk six hơưv kriê trâu shux xênhz. Pox nhuôk jos Xà Phìn uô tsâus ntâu txos cưk kriê”.

          Heik chiê tsôngv box uô, uô chiê tsôngv box njênhs, đrâuv six hơưv muk kriê ntơưr, tsoz phưz têx mê nhuôk shux xênhz, têx thâuv muôx six chênhz cưk kriê Nguyên ho kho đuô têx chuôz zênhx uô si trâu shux xênhz. Txix qơư cơưv ntơưr yuôr ntâu phêv liv, khov muôx cưk kriê mak sâuv qar cơưv muôx cxix cxuô đuô têx chuôz zênhx cơưv ntơưr. Shông cơưv 2024-2025, huyện ntus đriv Mường Tè, tỉnh Lai Châu muôx 24 lênhx cưk kriê mê nhuôk zâu. Phênhv ntâu zos têx cưk kriê txir nênhx uô ntêx nyuôk muk têx qơư kriê ntơưr nhoz đêz tsênhv yuôr ntâu phêv liv hlôngr trâu têx cưk kriê pox niêv. Muk txos tưs, têx cưk kriê cux puôr lênhx tâu tsôngv pox nhuôk njênhs njôngr thiêz lok six hluz. Cưk kriê Phạm Thị Hương, Phưv tsar Phongx zaoz zux huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu pheiz kênh:

          “Cưk kriê Đao Văn Nguyên muôx luz nênhx cux lok six txov nhêv. Taz sik, hâur ntu uô côngz xưv cưk kriê tưz sir jos iz siêz viv hâux lưv uô, lok six muôx txơưx jênhv, chuv tôngv uô ntêx nyuôk muk têx qơư cơưv tsênhv yuôr ntâu phev liv. Hâur ntu uô côngz xưv cưk kriê thâuv tưs cux tsov cưv kriê ntơưr trâu shux xênhz, uô tul tsi cux txơưx chuôk li têx cưk kriê mê nhuôk zâu”./.

(Khắc Kiên- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Yax mông lok moz Uốn ván mê nhuôv nhiv kruôr xênhz zus thiêz chor tsưr ziv phax, tar ntơưv côngv thôngx sâuv thax tsav tỉnh Sơn shông 2024

Tsôngv pox nhuôs sơưr đơưk hmor yuô! iz cxiê shông đhâu lok no, Sơn La zos tỉnh muôx chor nênhs trâus moz thiêz trâus tuôs tiv Uốn ván nhoz mê nhuôv nhiv kruôr xênhz zus siêz tiv zix tas nro têz qơưk. Txix shông 2023 txos nhiv no, tỉnh pov muôx 20 lênhx nênhs trâus moz, 9 lênhx nênhs tuôs. Qir tiv, iz phênhv zos muôx tsik txâuk yuôx vắc xin hâur iz cxiê luz hli, taz sik qir tiv chênhr zos lênhx niêv xênhz nhuôv hâur chêr tsik tuôx muk cxax yuôx vắc xin phax moz thiêz xênhz zus mê nhuôv ntơưv tsêr zôngv têx chuôz zênhx tsik tâu uô cov hur chiê txiêr txox hlaz ntơưk.

Moz uốn ván mê nhuôv nhiv kruôr xênhz zus têx muôx yưv:

- Ntu muôx moz hâur chêr tsik tâu pâuz trâus moz: Ntu no truz ntêr txix 3-10 hnuz. Hâur ntu no chor nhuôv cux tsênhv nox hâuk, pư tsâus jos jông, têx thâuv mê nhuôv cux tsik thor jông nhoz thiêz kuôx.

- Ntu piz huôv moz: Mê nhuôv kror ndâux cxar, tsik xar nox mik, nox tsik tâu mik, kror ndâux truô tsik tâu lox, kuôx ntâu.

- Ntu huôv moz lox: Mê nhuôv tsik so yênh thiêz têx lênhs đrux, cxar. Mê nhuôv njêx muôs đrux, kror ndâux cxar juk, lok kâuz ndâus, tâuz hâu tsa trâu saz đrâuv đraz kâuv, oz cxêik têk nhêv khor truôx, oz cxêik tơư shaz ndax, oz cxêik têk puôz khor trâu luz chêr, mê nhuôv sir jos ndaz. Mê nhuôv yênh txix oz pêz phênhz txos oz pêz six hơưv, zos yênhx truz ntêr zuôr uô trâu mê nhuôv uô tsik tâuk pa plơưr đhiê tsik tâuk thiêz trâus tuôs. Đrux cxar tas nro iz chêr đhâu trâus yênh jiês xuz thơưx thiêz truz ntêr tas nro hâur ntu muôx moz, zuôr jông jux juk thiêz jông ciês đhâu kho tâu moz jông muôx oz pêz ciêz…

Zos xav tiêk mê nhuôv trâus moz Uốn ván thâuv nhiv kruôr xênhz zus mak tsuv chox ciês mê nhuôv tuôx trâu têx qơưk y têr chiê tâu njuôk shuôk thiêz chơưv kho moz cov nxor.

Tsôngv pox nhuôs sơưr đơưk hmor yuô. Moz Uốn ván txơưv tiêk zos zav moz phiv liv riêz nênhs taz sik zuôr phax tar tâu txix yuô vắc xin.

- Đros pox niêv hâur hnuz nhôngs xênhz zus thax tsav tsik tâu cxax lok sik cxax tsik tâu cxix cxuô chor côngz yuôx vắc xin phax moz Uốn ván tsuv tuôx trâu têx qơư cxax yuôx sâuv thax tsav chiê cxax yuôx vắc xin AT phax tar  moz Uốn ván trơưk six hơưv lơưr Trạm y têr xar hêik pâuz.

- Đros chor pox niêv xênhz nhuôs hâur chêr:

+ Tsuv njuôk shuôk mê nhuôv hâur chêr tsơưs tiv zix 4 jiês hâur iz jiês xênhz nhuôv hâur chêr ntơưv têx qơưk y têr.

+ Muk cxax yuôx vắc xin phax tar moz Uốn ván ziv nzor mak ziv jông thâuv xênhz nhuôs hâur chêr trơưk canr bôv Y têr ntơưv Trạm Y têr sâuv thax tsav hêik kriê.

+ Tuôx zus mê nhuôv ntơưv trạm y têr, tsik zus mê nhuôv ntơưv tsêr.

+ Canr bôv Y têr tsuv uô cov hur jông thâuv txêik mê nhuôv, tu jông mê nhuôv nhiv kruôr xênhz zus luz pux lir lơưr cui tênhv.

Tsưr ziv jông chiê por vêv đas jos, tiv zix zos ngaz tuk jông trâu mê nhuôv, txo grêk têx phiv liv lok caz moz zos cxax yuôx vắc xin phax moz, viv li cxuô lênhx nênhs tsuv tuôx cxax cov cxix cxuô têx yuôx vắc xin chiê phax tar caz moz ntơưv têx qơư cxax yuôx phax tar moz sâuv thax tsav tỉnh./.

Hồng Việt-Lik Thox cxêik nhênhv-Lưu, in đĩa