Yuôx njuôz- tsoz chos paz tsôngv box tox siêz Sìn Hồ cxuôv cêr pluôk thiêz uô bluô nux

Chuôz zis niêv lâuk Shôngx Thị Cúc, mênhx cxưx Hmôngz nhoz jos Sảng Phìn, xã Sà Dề Phìn, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu muôx ntu zos ziv chuôz zis pluôk tiv zix hâur jos. Kuôk nor 2,3 shông, zuôr xar 10 lênhx nênhs hâur niêv lâuk chuôz zis li luz nênhx phênhv ntâu tsuôk khov txos 2,3 đeiv liêx têz chos iz chiv. Luz nênhx txov nhêv ntêr shông, viv li chuôz zis yax six tsuôk pâuz khov njôngr txos têz qơưk li phênhv cxur chơưv yeiz. Niêv lâuk Shôngx Thị Cúc pheiz kênh: “Nhiv no cur chuôz zis muôx 9 lênhx nênhs sik đros nhoz uô nênhx, thâuv ntêx cur chos poz cưk, chos blêx xưz tsi muôx txâuk nox thiêz tsi muôx phênhv sâu. Nhiv no chuôz zis li vax chos yuôx cux tso lok phênhv sâu, 2 niêv tuz cux uô hâux lưv trâu công ty thiêz viv li luz hli tưs cux muôx nhiêx shar"

          Xã Sà Dề Phìn, huyện Sìn Hồ zos thax tsav muôx cêr chax chês chos yuôx njuôz txix têx shông 70,80 thế kỷ tov ntêx. Đhâu iz ntu ntêr tsêz chos kôngz lôngk, 2,3 shông tror lok no, huyện Sìn Hồ tưz uô uô cê ntâu phênhv pênhr paz txưv tsêz chos, cxơưz cxiz tsôngv box hlôngr yiêz tsoz chos sâu tsi tâu chêx cuk chiê chos yuôx njuôz li đương quy, atisô, sâm cát cánh….

          Nhiv no Sìn Hồ cux tưz zaz zâuv tâu iz cxiê doanh nghiệp hâur thiêz đrâuv tỉnh yưv pênhr huôv tsar krêz đar mênhv chêx tsoz chos yuôx njuôz. Têx xiv huv yuôx njuôz tưz khav tênhv tâu chêx cuk kinh têr siêz pir đros thiêz chos blêx, chos poz cưk thiêz têx tsoz chos txơưr, tâu muôs trâu ntâu niêv ciêz hâur têz qơưk, paz tsôngv box muôx phênhv sâu ngaz tul. Zơưv Dương Thanh Lâm, giám đốc Công ty cổ phần kôngz nuv siêz Thái Minh, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai châu puz pâuz: "Nhoz thax tsav no thâuv ntêx cux tưz muôx têx công ty yuôx njuôz li Công ty yuôx Bảo Long lơur tưz xeir uô thax tsav chos yuôx thiêz Bộ y tế cux xeir Sìn Hồ zos iz thax tsav chos yuôx tsênhv. Đhâu iz ntu krêz uô txix hli 6/2022 txos nhiv no, taz viv chos sâm nhoz no lok six huv đros, huôv tsar jông".

          Txos nhiv no, tas nro huyện Sìn Hồ muôx 600hecta ntâu yuôx njuôz cxuô zav. Txix shông 2020 txos nhiv no, huyện chos yiêz tâu 120 hecta ntâu, phênhv ntâu zos têx zav yuôx atisô, đương quy, đros huyện li phênhv pênhr paz txưv ndê txos 2,1 tỷ đeiv. Huyện cux tưz huôv tsar thax tsav chos yuôx njuôz ntơưv têx xã: Sà Dề Phìn, Làng Mô, Tả Phìn, Phăng Xô Lin, Tả Ngảo, thị trấn thiêz iz cxiê tiv phaz muôx qiv hơưv jông chiê chos yuôx.

          Txos nhiv no, tiv phaz tưz xav tênhv yuôzz njuôz zos iz hâur têx zav tsoz chos tsênhv chiê yưv pênhr huôv tsar xiv huv kôngz nuv hax huv nhoz tiv phaz; đros qơư tsov txos shông 2023 tas nro huyện muôx muôx nhos 1 cxênhz hecta tsoz yuôx njuôz cxuô zav. Zơưv Nguyễn Quốc Vương, Phưv Chủ tịch UB huyện Sìn Hồ puz pâuz: "Đros têx doanh nghiệp yưv pênhr, huyện tưz muôx cơ chế lok ar têz thiêz cơ chế yưv pênhr paz txưv cơ sở cxuô zav. Txix têx chính sách muôx hâur Nghị quyết 88 lok huôv tsar KTXH thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz muôx paz txưv nôngz zuz thiêz paz txưv iz phênhv lok têx chuôz zênhx".

          Huyện Sìn Hồ li qơư tsov txos hâur ntu zuôr txos zos tror huôv tsar mênhv chêx têx zav yuôx njuôz nhiv no; chos yiêz, cxaz nzir, hlôngr yiêz mênhv chêx yuôx tưz sâu tas; sir jos zaz zâuv doanh nghiệp, HTX sik côngv đros tsôngv box chiê tuôr tsês, huôv tsar chos iz cxiê xav tsoz chos tsiv grê li: Sâm Lai Châu, thất diệp nhất chi hoa. Đros têx chính sách zaz zâuv tsov cưv thiêz paz cxuô zav jông tiv zix trâu doanh nghiệp thiêz tsôngv box, yuôx njuôz tsênhv zos tsoz chos tsênhv paz tsôngv box sâuv thax tsav huyện Sìn Hồ txu grês cêr pluôk thiêz sir jos uô bluô nux./.

Khắc Kiên-Txâur Vax cxeik nhênhv

Huôv tsar kinh têr jôngr nhoz Yên Bái

Yênhx shông, tỉnh Yên Bái chos yiêz muôx 15.000 ntâu héc ta jôngr cxuô zav, paz trâu thax tsav muôx jôngr vor txix 62% trâu shông 2015 ndê muôx 63% shông 2022, sơưr tiv plâuz hâur tas nro têz qơưk. Tỉnh li tsưr ziv zos txos shông 2025 thax tsav muôx jôngr vor zos 65%, chor jôngr chos yênhx shông zuôr ntông tâu muôx 500.000 yiv thôngx, ndar txos zos tsênhv qơư uô ntông jôngr chos lox thiêz công nghệ yiêz jông. Têx kror co puz pov kinh têr jôngr nuv tưz thiêz tsênhv zos yênhx kror hâux lưv zaz zâuv ntâu doanh nghiệp, pêx xênhv cxaz chuôz thiêz zos yênhx kror paz trâu huôv tsar kinh têr ntơưv thax tsav qơư. Pos Lý Thị Mỹ tôv 10, thị trấn Mậu A, huyện Văn Yên puz pâuz: “Uô jux juk, xuz thơưx mak pêz uô tsơưs xưz thiêz iz shông cxaz nzir muôx yênhx châuv vạn. Tsoz cuêv fix huôv tsar mak kinh têr cux muôx nzir”.

Uô nênhx đros chos jôngr zuôr xar 30 shông, tsik tâu muôx jiês tưs pos Nguyễn Thị Nguyệt nhoz jok Hơn, xar Thịnh Hưng, huyện Yên Bình pov tâu tiêk jôngr muôx tsiv gri lox li hâur têx shông jê lok no. Pos Nguyệt hêik: “Tu iz thax tsav jôngr lox đar chie taz por kinh têr muk ntêr,  viv tiêk 7 shông zuk muôs mak 1 héc ta zuôr sâu tâu muôx 60-70 triệu đêiv taz sik tsês chiê muôx 12 shông mak sâu tâu muôx 100 triệu đêiv ntâu, thâuv co mak zuk tsik thav yưv pênhr nzir lơưv đros tuz zus mur hâur har jôngr, uô oz tsưr ziv no uô cê”.

Chiê gra siêz tsơưr lươngv, tsiv gri jôngr chos, tỉnh Yên Bái tưz chox kriê cxuô thax tsav qơư kriz uô chos jôngr lơưr saz sêiz car jôngr truôx đrênhk. Txos nhiv no, tas nro tỉnh muôx zuôr xar 12.000 héc ta jôngr chos tâu cungz chứng chỉ sêiz car truôx đrênhk (FCS), sir jos nhos 4 shông thiêz zuôr muôx nhos 100.000 héc ta jôngr tâu cungz chứng chỉ no. Tiến sĩ Đỗ Đà Giang, Phòng Cxơưz cxiz Chos jôngr ntông, Tsênhv qơư cxơưz cxiz uô kôngz Têz qơưk hêik pâuz: “Jôngr lơưr chứng chỉ sêiz car truôx đrênhk co zos trơưk chứng chỉ ntiêx têz, mak kror jôngr co txix thâuv uô, piz txix zuz nôngz txos tsưr ziv kỹ thuật thiêz txos trâu hâux lưv sêiz car, tsoz phưz mak puôr lênhx zos uô lơưr ploz tsênhr ntiêx têz”.

Tỉnh Yên Bái nhiv no muôx 500 ntâu qơư uô ntông, hâur co xar muôx 100 doanh nghiệp thiêz hợp tác xã, tsênhv yuôr zos chor ziv chuôz zis. Têx hax huv uô tâu muôx ntâu zav li cơư uô txiês, têx grax zâu… Zơưv Nguyễn Văn Trữ, Phưv Giám đốc Công ty cổ phần Jôngr Kôngz nuv hax huv Yên Bái puz pâuz nzir: “Pêz cux tưz gra siêz tsơưr lươngv hax huv ndê trâu iz thênhv siêz đuô chiê tax tâu ciêz đrôngs li zoz qơưx ziv hnuz ziv siêz. Pêz cux tưz hlôngr yiêz đuô iz cxiê chuôz zênhx uô; chiê iz cxiê canr bôv kỹ thuật muk cơưv shâuv ntơưv têx qơưk uô tâu jông chiê lok uô hâux lưv ntơưv pêz công ty”.

Đros tas nro thax tsav jôngr thiêz ar cêv kuôk trâu uô jôngr nuv xar muôx 479.000 héc ta, Yên Bái zos thax tsav qơư muôx chor jôngr ntông ntâu hâur thax tsav têx tỉnh tox siêz faz Bắc, yênhx shông zuôr paz uô tâu xar muôx 700.000 yiv thôngx ntông cxuô zav thiêz 150.00 tấn shông cxuô zav. Kror liv no tưz thiêz tsênhv tâu chor doanh ngiệp sâuv thax tsav kriz uô, chiê paz muôx tâu ntâu zav uô nox, chuôz ndê phênhv sâu, gôngr côngv trâu huôv tsar kinh têr ntơưv thax tsav qơư./.

Đinh Tuấn-Lik Thox cxêik nhênhv

Tsoz phưz lênhx nênhs fêis moz hnhur yax lok zos hnhur tưk

Moz hnhur yax zos zar hnhur tưk ntơư trâul moz o vôngk, uô pâus, uô lênhx nênhs moz tsi thor jông nhoz. Thâuv moz hnhur yax zos qir moz ntơưv iz ndis luz pâux ntơưk thiêz moz grêk jux juk trâu đrav plaz mos, saz xik. Moz hnhur yax zos iz zav moz riêz nênhs, zos tiêk tsi tâu kho zênhx max, kror hnhur yax co zuôr tơưs hâur plaz, uô tsi jông txos lênhx nênhs txox siê.

Fêis kho moz hnhur yax tsuv tâu fêis ntơưv têx tsêr kho moz lox, muôx bác sĩ cưk yuôx txơưx fêis, chuôz zênhx jông thiêx tsi uô huôv moz, o vôngk đhâu fêis tas.

Đhâu fêis hnhur yax, chiê moz jông sei, lênhx nênhs moz tsuv tâu tsoz phưz, nhoz so thiêz nox hâuk, xênhz huôx huv đros li đrav kaz:

Lok sâuv nox hâuk

Nox hâuk lok six zov chênhr trâu lênhx nênhs đhâu fêis moz hnhur yax. Chiê têx plaz hnhur jông, lênhx nênhs moz zuôr tsi tâu nox hâuk đaz tsi hlo hâur iz hnuz iz hmo đhâu nhiv kruôr fêis tas hnhur yax. Đhâu co jux juk muôz trâu nênhs moz hâuk mê njik đêx, nox têx cuô đik txos trâu chor jâuz mor muôs zôngx ziv nox, tax txos thâuv tus nênhs moz muôx têx nox tâuk jâuz mor li kuz thâuv khax kha.

Lok sâuv muk lol, uô têx nuv uz no

Lênhx nênhs moz hnhur yax đhâu fêis tas tsuv uô têx nuv siz. Đhâu co 2, 3 hnuz, tus nênhs moz tsuv sơưr jâuv, muk lol ndis mê njik ntơưv têx. Txơưv iz jiês no phiv liv muk lol, uô kror cxaz moz taz sik lok six jông chiê txar jav têx hnhur tsi siz lo, tsi trâul moz njưk.

Lok sâuv xênhz huôx

Lênhx nênhs moz muôx têx muk lol uô têx nuv hâur niêx hnuz, iz zav li: Đa đêx, tsar yêz, muk lol uô hâux lưv hâur 2, 3 hnuz. Taz sik zos têx lênhx tsuv zôngv yuôx lôngk chiê kror cxaz tsi yuô moz mak tsi tâu tsar yêz muk lol.

Sir zôngv yuôx

Lênhx nênhs moz thâuv fêis hnhur yax khênhr tâu cxax lênhs lok sik sir zôngv têx yuôx cxax phax tir thêir moz thâuv fêis thiêz tror zôngv chor yuôx co tax txos hnuz đhâu fêis tas. Zos hnhur yax trâul tơưs, tus nênhs moz tsuv zôngv zav yuôx heik sâuv hâur iz ciêz lok sik ntâu đuô.

Đhâu fêis hnhur yax tas, lênhx nênhs moz tsuv uô lơưr cưk yuôx kriê.

Lênhx nênhs đhâu fêis hnhur yax tas tsuv tsưv ziv têx li đrav kaz: Zos lênhx nênhs moz pov muôx têx li: Moz plaz, tơưv tsi tâu trôngx, gênhk….mak tsuv zênhx max muk seiz njuôk shuôs moz chiê qênhz shuôs luz kror cxaz, zos kror cxaz o vôngk mak sei đơưv muôz yuôx trâu, li tsi uô ruôr hiêv txos lênhx nênhs đas jos./.

                Bệnh viện Trí Phương TPHCM-Riê Lâux cxeik, nhênhv