Por hưv, tuôr tsês têx txux chi jak ntâuz max nhoz tox siêz Lai Châu tsi chiê pôngz plox

Txix thâuv nzor, tsi tâu muôx ntâu ntâuz xor jông xơưs uô tsôngk yo hnar, chor pox niêv heir nênhs Hmôngz nhoz jok Lao Tỷ Phùng, phường Tân Phong, tỉnh Lai Châu tưz muôx tsưr ziv, pâuz muôz têx ntâuz xor jak gax. Hâur ntu têz qơưk hlôngr yiêz, huôv tsar nhiv no, luôs hâux lưv uô heik sâuv nhoz thax tsav qơư co cux tsênhv tâu por hưv, tuôr tsês, uô đros đreiv hâur luz nênhx niêx hnuz tsi chiê pôngz plox.

Niêv lâul Sưv Xênhv Vax, nhoz hâur jok Lao Tỷ Phùng heik: Thâuv ntêx niêv lâul lênhx niêv kriê niêv lâul sơưk ntuôs, ntok ntâuz thiêz muôz têx gax lok hâu nhox jak ntâuz. Xar cov chor ntâuz đuz jông mak tsuv jak ntâu jiês, jiêz yar cuz. Nhiv no niêv lâul ho tror kriê têx txux chi tsưr ziv co trâu zuk têx nxeik, chiê pâuz đros luôs lưv tus, chor fôngx zưs uô pax ntâuz, xơưs tsôngk yo tiêz hnar, por hưv, tuôr tsês zuk heir nênhs txux chi uô ntâuz xor: “Zos uô sei, uô đrơưv mak iz shông uô tâu 3-4 chêr tsôngk yo, uô kênhz mak tsuôk tâu 1-2 chêr xưz. Chiê xơưs uô tâu nênhs Hmôngz iz chêr tsôngk hnar, tsuv pâuz zôngv gax jak ntâuz xor thiêx uô tâu, zos tsi pâuz jak mak chor ntâuz xor, tsôngk hnar zuôr thiv sei”.

Jok Lao Tỷ Phùng muôx 100 ntâu chuôz zis nênhs Hmôngz mak txos nhiv no 85 chuôz zis cux tsênhv uô đreiv luôs hâux lưv muôz ntâuz xor jak gax chiê xơưs tsôngk yo trâu chor nênhs hâur tsêr hnar. Têx hâux lưv heik co tâu tsôngv box uô iz kro jux juk, txix chos max, lơưk max, sơưk ntuôs, hâu, chaz xor, ntok ntâuz, thâuv tưs ntok uô tâu têx ntâuz max jông trơưk tsưr ziv, siêz nhiêv, chor pox niêv vir ndâuk li muôz jak gax, jiêz yar ntux. Zơưv Sử Xênhv Hồ, Phưv tsar jok Lao Tỷ Phùng, phường Tân Phong heik pâuz: “Xar uô tâu nênhs Hmôngz têx ntâuz max mak pôngz lok six ntâu six hơưv, hnuz nhôngs, côngk đas jos. Pêz cux tsênhv yax kriê chiê sơưr đơưk por hưv, tuôr tsês têx txux chi jông co tsi chiê pôngz plox, lênhx niêv kriê trâu têx nxeik, lênhx nxeik kriê trâu chor xênhz lênhx xênhz nzưr. Tsuv por hưv tsês têx txux chi no, tsôngv kruô tuôx, lơưr thiêx pov thiêz pâuz txos têx cêr nênhx vênhx huôv jông”.

Zơưv Lê Xuân Dũng, Phưv Chủ tịch Ủy ban phường Tân Phong, tỉnh Lai Châu heik pâuz: Phường Tân Phong tâu muôz cê đros 2, 3 luz phường, xã, hâur co xã Nùng Nàng, huyện Tam Đường (kuz) zos thax tsav tsôngv box Hmôngz nhoz. Tsôngv pêx xênhv nhoz no luôs hâux lưv uô ntâuz max, jak gax zos iz kro jông chiê hâu nov hâur phường cxiv tsa iz qơư huôv tsar truôx, muôx ntâu tsar zav jông: “Tsôngv box Hmôngz txux chi uô ntâuz, jak gax ntơư khênhr uô trâu thâuv hli 7 thiêz hli 8 niêx shông. Iz chas hâu, nhox gax chiê jak ntâuz, xơưs uô tsôngk yo hnar trâu chuôz zis mak nhiv no tsôngv box cux hâu nhox têx cuô gax chiê muôs trâu luôs lưv tus, hâur ciêz đrôngs jak uô têx ntâuz xor, muôx phênhv sâu tâu trâu chuôz zis. Ủy ban phường zuôr tror chox kriê, vênhv tôngv pêx xênhv sơưr đơưk tuôr tsês, por hưv chiê têx txux chi vênhx huôv jông, chiê huôv tsar đros ju lix côngv thôngx. Hâur ntơư, luôs hâux lưv uô ntâuz, jak gax zuôr tâu moz siêz txos chiê tsôngv kruô tâu buôk ti seiz pov thiêz đros shâuv uô”.

Por hưv têx hâux lưv uô thâuv nzor cux zos tuôr tsês jêx jok, cxuô heir nênhs cêr nênhx vênhx huôv thiêz por hưv, uô đreiv têx ntâuz max, jak gax cux zos tuôr tsês nênhs Hmôngz nhoz Lai Châu li txux chi vênhx huôv jông tsi chiê pôngz plox. Thâuv tsôngv box hnar lok sik xơưs uô têx chêr tsôngk khax jông muk car ciêz, muôs trâu luôs lưv tus nhoz ntâu qơư đros hnar, cux chênhr zos piêr kriê, cxơưz gra heir nênhs tsơưs têx txux chi vênhx huôv trâu chôngz lênhx ntâu tus pâuz txos. Thiêz luôs hâux lưv uô ntâuz, jak gax-zos tsôngv box tox siêz iz hâux lưv uô thâuv nzor, taz sik cux tsênhv tâu tuôr tsês, uô đreiv txos niêx hnuz nhiv no tsi chiê pôngz plox, cxơưz paz thax tsav tox siêz Lai Châu huôv tsar truôx./.

Khắc Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv 

Têx suôz trax poz jêz hâur thax tsav faz Đông pêz têz qơưs

Muôx ntâu zav tâu khơưk tsês chiê hâur qơư di tích têz qơưs, lar hêik zos nhoz xã Tuy An Đông, tỉnh Đắk Lắk, txix thâuv nzor lok, tsôngv kruô tưz pâuz txos têx suôz trax poz jêz; tsênhz đuô zos muôz têx đêiv poz jêz chox lok khoz đror sôngz lâuk jông txơưr tsik siz thôngx. Hêir nênhs Pako têx nzêik suôz sênhr cưr cxiêx hêik lok cxiv kho têz qơưs, muôx luz nênhx truôx tuk, tsâu sor đros trâu têx suôz trax poz jêz đror lov jêv lul. Zơưv Nguyễn Văn Sơn, iz lênhx kruô nhoz Hà Nội tuôx ndis uô si, sêiz shuôk têz qơưs shir phaz lul hêik pâuz: “Thâuv zuk tuôx txos trâu ntơưv no, tưz hnor tsôngv px hâur thax tsav co têx suôz trax poz jêz đror lov jêv lul huv đros hêir nênhs hâur thax tsav co luz nênhx nox nhoz muk lok hâur niêx hnuz. Cur sêiz pov zav trax poz jêz no cux jông txơưr thiêz huv đros tsôngv px hâur thax tsav tsênhv qơư co luz nênhx huôv tsar cêr uô nox, khưr uô kôngz lôngk”

Ntơư zos muôz iz tus mê nhuôv trâux khoz cxuô đêiv poz jêz lur, ntêr, đror sôngz, lâuk huv đros tsôngv kruô siêz nhiêv. Pos Mai Thị Hàng, zos iz lênhx chox kruô ndis uô si, sêiz shuôk têz qơưs shir phaz lul hêik pâuz: “Pêz cê cơưv shâu thiêz cê tâu cưk kriê khoz trax poz jêz đros trâu ntâu zav suôz sênhr hêik cưr cxiêx đros trâu đhiê pax vuôs, sênhr chêr. Zav trax poz jêz co khoz tâu cxuô zav hêik lok tsôngv px cxuô hêir nênhs nhoz faz Tây Nguyên. Tsênhz tiês, pêz cux cơưv shâuv khoz zav trax poz jêz trâu thâuv zar hnuz kêix zuôr tsâuk ntux

          Ntơưv tsêr khơưk tsês cxuô hêir nênhs sđ cxuô zav chuôz zênhx, vênhx huôv jông cxôngx nzor Phú Yên, gơưv trax poz jêz Tuy An, zok nriêr tâu hâur shông 1992, nhiv no tsênhv khơưk tsês chiê tsôngv kruô tuôx sêiz shuôk thiêz co zos iz zav vênhx huôv tsiv grê cxôngx nzor. Gơưv trax poz jêz co, muôx nhos 2.500 – 3.000 shông. Pos Ly Ca, sêiz car qơư tsês cxuô zav chuôz zênhx, vênhx huôv shir phaz lul hêik pâuz: “Gơưv trax poz jêz Tuy An zok nriêr tâu ntơưv tỉnh Phú Yên shông 1992, zos muôz zav poz jêz riolit pocia chox lok uô, muôx 8 đêiv poz jêz ntêr, lur jông txơưr tsik siz thôngx. Chênhr zos li hêik ntơư, thâuv kho cxuô đêiv poz jêz co thiêx đror sôngz lâuk jông txơưr tsik siz thôngx”

Trax poz jêz Tuy An hâur têx hnuz no, tưz yênhx iz phênhv cxơưz cxiz tâu chôngz lênhx kruô tuôx sêiz shuôk thiêz muôx cêr côngv siêz txuôk đros tsôngv px cxuô hêir nênhs nhoz thax tsav Tuy An, tỉnh Đắk Lắk pêz têz qơưs./.

                               Tsu cxêik nhênhv-H’XíuVOVTN-Tòng Anh BT