Hdroâng Jarai a Dak Lak ai dâng 16 rơpâu ngế, rêh ối tơku\m hên a mâu tơring Êa Hleo, Êa Súp, {uôn Đôn [ă u ê hía. Tung tơdroăng rêh ối mơhno túa le\m tro [ă hiâm mơno loi khu xeăng, tơdroăng t^ng, mê hdroâng Jarai xuân tiô hên khu xeăng [ă chêng koăng xuân đi đo rêh ối rơtế [ă kuăn pơlê, tung mâu tơdroăng leh mơd^ng dêi rơxông mơngế [ă tơdroăng rêh dêi báu.

A mâu thôn pơlê dế kố xuân ối hên rơpo\ng ki xúa chêng koăng [ă iâ hên xuân ai há tơdroăng ki hơ’lêh phá tơ-ê tâng vâ pơchông ngăn [ă rơxông vâi krâ nah, xua vâ ăm ga tơtro [ă tơdroăng rêh ối chal nếo nôkố. Ki mơhno ăm hlo, mê chêng dêi hdroâng Jarai a tơring Êa Súp ki ai 2 khu  chêng: chêng Arap [ă chêng Pên.

Chêng Arap cho môi khu chêng ai sap ing chal vâi krâ ton nah, môi ngế râng môi to chêng vâ to\n. Chêng hmâ xúa tung mâu hâi leh xối xeăng, môi tiah: Xối pơlê, xối mơngế hlâ, xối drêng ‘mế kiâ. Môi khu chêng Arap hmâ hlo ai 13 kơtâ, ai tơ’nôm môi to hơkâ [ă 3 to xâ xéa. Khu chêng mê ai: môi to chêng ai inâi Ana, môi kơtâ inâi Chi, 3 to inâi Bi-ong, 3 to inâi Zơt, 3 to inâi Kơ\i [ă 2 to inâi Hip.

Tiô pôa Y Mjut Ksor (hmâ krếo cho Pâ Đun), ối a [uôn A1, pơlê kân Êa Súp tối, ôh tá xê chêng Arap ki lâi xuân ai 13 to, ngăn tiô kơ khu ga, ai khu chêng 12 kơtâ, xuân ai khu chêng troh 16 kơtâ:

‘’Chêng a kố, ngăn tiô kô khôi túa dêi hdroâng kuăn ngo Jarai, ki má môi hmâ to\n tung pơla mơdâm kiâ, ki má péa, to\n drêng vâ lôi tơnâp kiâ, ki má 3 cho xối pơlê, poh kâ môi to kơpôu athế to\n chêng ki kố.

Tơdroăng ki xối chiâk deăng hdrối nah xuân to\n chêng ki kố há râ, la nốkố preăng hlo vâi krâ xúa vâ to\n. {ă mâu tơdroăng ki ê, pơtih bu ôu kâ hơniâp ro ôh tá la lâi to\n chêng ki kố. La tâng ôu kâ kân, ai poh kâ môi to kơpôu lơ xối lôi tơnâp kiâ mê vâi to\n bu iâ tê, ôh tá to\n troh sap kơxê troh a kơxo gâ, ai mâu pơlê ki ‘nâ vâi to\n sap ing kơxo má troh a peăng xêi’’.

Drêng ai tơdroăng ki lâi kal xúa vâ to\n chêng, mâu vâi krâ athế riu xo má vâ hbrâ dêi khu chêng, ki má lối ‘mâi rơnêu chêng vâ ai idrâp chuât tơtro. Pôa Y Biô Kpă (vâi hmâ krếo cho Pâ Biă) tối ăm ‘nâi, mâu tơmô ki ku\n, um môi tiah loăng pơkleăng hmâ xúa vâ ‘mâi tiâm bro chêng, ăm ga pôi tá tri tróu. Mâu ki to\n kô to\n chêng vâ tí tăng tơmâng ngăn ga hâi hiăng tro tơdrá ki ‘ló lơ ôh, klêi mê, ngăn tiô kơ idrâp chuât ga, vâi tiâm pât choâ ‘lâng tung dế lơ tiâm pá kong drô rơná chêng vâ ‘mâi idrâp chêng ăm i tơtro, pôi tá tri tróu, xuân ai drêng ‘nâ vâi xúa tơmô vâ tiâm pro rơtăng iâ a drô rơná chêng:

‘’Drêng ‘mâi chêng vâi vâ ga chuât xơtó tâ, tơleăng tâ. Tâng vâ idrâp ga chuât tơleăng mê pin athế xo tơmô tôu tiâm chôa ‘lâng tung dế, tâng vâ ăm ga chuât xơtó têi tâ mê nếo pin xúa tơmô tiâm i iâ pá kong vâ ‘mâi rơnêu, ăm ga i tơtro.

Hdrối nah, á lăm hriâm to\n chêng a Plei Ku, a pơlê Plang Gah. A Gia Lai, pâ á hnê túa ‘mâi rơnêu chêng, pâ á xuân hnê túa to\n chêng, to\n tiô mâu tơdrá ki xiâm dêi vâi krâ roh nah, xua mê troh nôkố á khoh chiâng to\n [ă ‘mâi rơnêu chêng’’.

Khu ton chêng Arap hdrối nah vâi krâ hmâ xúa tung mâu hâi po mơd^ng. Nốkố, kuăn pơlê xuân xúa tung mâu roh trâm mâ, kơmăng hơdruê xuâng, [ă ngăn mê cho tơdroăng ki mơđah to\n chêng Arap, Krâk [ă hên mâu khu chêng ki ê.

A mâu roh mơđah hơdruê xuâng, mâu vâi krâ hiăng rah xo 3 [ai ki phá tơ-ê dêi pó vâ to\n. Tung mê, ai [ai Dro môi tiah tơdroăng ki kôh vâ pơxiâm po mơd^ng, idrâp chuât prông, khéa i iâ [ă chôa ’lâng. Pơtối mê cho to\n [ai HDrơ Mui, rơ-rêk ga re\ng tâ iâ, vâ tối ‘na tơdroăng ki tơru\m dêi pó, klêi kơ’nâi tơbrêi tơbrêh tơdroăng cheăng chiâk deăng mê vâi kô tơmâng idrâp chêng vâ ai ivá cheăng, chiâng ai tơdroăng ki hơniâp ro nếo.

To\n [ai chêng kâ kơpôu vâi hmâ to\n mơdêi, rơ-rêk re\ng, vâ mơhno tối môi ngế tơnôu râng chăng khiâ châ rup kuăn kiâ kong, pơklât thế kuăn kiâ kong mê i  tơmâng, pro tiô tơdroăng kuăn mơngế thế.

A pơlê kân Êa Sup, tơring Êa Súp, kong pơlê Dak Lak, ai 5 to pơlê hdroâng kuăn ngo akố cho mơngế Jarai. Dế nôkố chêng koăng tung mâu pơlê ôh pá ai hên, ai mâu ‘nâ vâi hiăng tê dêi, ai mâu khu chêng ki ‘nâ ôh tá ai tu\m xua hdrối mê vâi hiăng tâp, ‘mế dêi [ă ngế kăn rơpo\ng hngêi drêng hlâ.

Khu chêng Arap ki ối tu\m [ă chiâng tô dế kố ối dâng 6 khu. Chêng Pên mê ai 3 khu, la păng ‘nâng ai 2 khu chêng ối chiâng to\n. Drêng hlo chêng koăng Jarai rế hia rế vâ hía lôi, mâu hơnăm hiăng luâ, Khu pơkuâ ngăn Đoân droh rơtăm dêi tơring Êa Súp hiăng djâ troăng ahdrối tung hnoăng cheăng veăng chôu râng, ‘măn rak chêng, mâu kăn [o# hơnăm ối nếo dêi Đoân hiăng hriâm to\n chêng, ‘nâi tí tăng tơdroăng rôe chêng [ă tơku\m po mâu roh ăm thế vâi krâ ki rơkê to\n chêng hnê ăm khu rơtăm, mơjiâng chiâng kâu lak [o# to\n chêng hơnăm ối nếo tung pơlê kân.

Ngoh Lê Hồng Hạnh, Kăn pơkuâ hnê ngăn Đoân droh rơtăm tơring Êa Súp, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

‘’{ă chêng Arap cho khu chêng hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh ton nah, khu chêng kố hiăng hmâ ối đi đo [ă tơná kuăn pơlê, mê nôkố, hlo hiăng vâ rế hía lôi, xua kố cho khu chêng ki rêh ối đi đo [ă rơxông kuăn mơngế, drêng mơngế hlâ vâi kô tâp ‘mế chêng ki mê [ă tơná kăn rơpo\ng hngêi. Xua ti mê, tơdroăng rak vế, chôu ‘măn chêng dêi hdroâng Jarai cho kal păng ‘nâng [ă athế pêi pro đi đo.

{ă hnoăng cheăng dêi Khu pơkuâ ngăn Đoân droh rơtăm mê ngin hiăng khên pêi pro hnoăng cheăng, ki apoăng tí tăng vâi krâ ki rơkê hnê to\n tiô tơdrá kuăn ngo [ă hnối rak vế chêng koăng. Hnê ăm vâi rơtăm ‘nâi ple\ng vâ rak vế, klêi mê, hnê ăm vâi o ki pho#m xông kân, ăm vâi ‘nâi [ă rơbot mâu tơdrá chêng vâi krâ roh ton nah, vâ la ngiâ ah, drêng vâi krâ ôh pá ai xếo, khu rơxông nếo kố châ pơtối rak vế tơdrá, ‘măn chôu chêng Arap [ă chêng Pên vâ pơtối châ ối đi đo [ă kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo a tơring Êa Súp kố’’.

Drêng khu rơxông nếo hiăng hâk vâ, [ă nhuo#m git dêi tơdroăng ki ai roh vâi krâ nah, tơdroăng ‘măn rak, chôu vế tơmeăm khoăng chêng koăng ôh tá xê la lâi xuân tơ’lêi hlâu tung tơdroăng vâ pêi pro. La hnoăng pêi pro dêi khu droh rơtăm akố, cho troăng ki bâ eăng, vâ pơtối ai hnoăng veăng chôu vế, ‘măn rak mơhno túa le\m tro dêi chêng koăng hdroâng mơngế Jarai a tơring Êa Súp, kong pơlê Dak Lak.

Roza rah chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơebleăng