Nếo mơgêi roh krí kơphế, nâ H Nương {ya\, ối a {uôn Ea Tiêu, cheăm Ea Tiêu, tơring }ư Kuin, kong pơlê Dak Lak pơtối pơxiâm  hbrâ tơmeăm vâ pế drôu xiâm. Hlá xếo phái pế hmê, hlá kơbông o kơnốu pin vó kân, vó ku\n xếo ăm krúa le\m, kheăn dêi o kơdrâi séa ngăn pló, mơnoh báu, hlá priêt…Nâ H’ Nương tối ăm ‘nâi, hơnăm kố, rơpo\ng nâ pế 8 xiâm drôu vó ki kân, ku\n tu\m tâi tâng vâ rơpo\ng, nho\ng o rơtế ôu a hâi Têt lo hơnăm nếo.

Drêng rơvât pló

Vâ ai môi xiâm drôu xiâm ôu kơhiêm thế hbrâ mâu tơmeăm ki vâ pế drôu, xêo hdrối hâi khế tơtro, pro tiah lâi teăm vâ xúa ôu [a\ drôu xăng ngea\m kơhiêm. Rêm rơpo\ng kô ai túa pâng tâp drôu phá tơ-ê vâ ai drôu xú kơhiêm ki phá tơ-ê. Tơmeăm ki xiâm cho cho phái pế chên lôi ngê lơ hơtô iâ (tiô kô kong prâi) hơ’lâk [a\ pló [a\ mơnoh báu ki krúa le\m, kơ’nâi mê tâ tung vó pâng tâp vó klêi mê lôi a tíu ki phuâng le\m. Nâ H’ Nương tối ăm ‘nâi tơ’nôm, vâ ai drôu xăng ngeăm kơhiêm mê cho thế tiô pló [a\ túa râp pló – pló ki pro ing mâu rêi loăng tung kong. Túa pro pló drôu đi đo rak kơtôa, ôh tá tối ăm kơbố ‘nâi, bu tối ăm kuăn cháu tung hngêi tê:

‘’Pló tiô vâi krâ nah vâi pro xêh gá tơniăn krúa le\m, pro ing hlá, kơdôu loăng tung kong. Má péa cho xua kih thuât rơvât pló, tiô ko\ng dêi rêm ngế, má péa mê cho ki tơdjâk. Ki rơhêng vâ tối nếo cho thế ai mâu vó ton mê drôu nếo xăng ngeăm kơhiêm tâ’’.

Xiâm drôu drêng hiăng klêi pế

{a\ pôa Ma Pam ( Y Bơng Eban), hơnăm kố 55 hơnăm, hiăng 40 hơnăm pế drôu xiâm. Sap ing ối ku\n, pôa hiăng hmâ [a\ tơdroăng pâng tâp pông drôu xiâm dêi pâ tưná – môi tung mâu ngế pế drôu xiâm xăng ngeăm kơhiêm má môi tung pơlê. Xông kân, [a\ ki rơkê pâng tâp pông drôu xiâm châ pâ hnê ăm, ôh tá xê to pế drôu xiâm vâ ôu tung rơpo\ng mê Pâ Pam ối pế drôu tê ăm vâi krâ tung pơlê mâu roh mơdâp kiâ, pơkoăng o\ng mé, leh têt. Tiô nho\ng o pơkâ rêm hâi rế hên laga Pa Pam tô tuăn pro tiah lâi rak tơdroăng pế drôu tiô khôi vâi krâ nah drêng nôkố hên rơpo\ng tung pơlê ôh tá ai pêi tiô khôi vâi krâ nah xếo mê pế drôu xiâm tiô rơxông nếo, [a\ kơmăi kơmok.

‘’Hngêi á pế drôu xiâm, la ngiâ á kô hnê mơhno túa ki pế ăm vâi hdrêng mâu túa ki rơkê tơtro pế drôu kal châ pơtối rak tiô khôi vâi krâ dêi hdroâng mơngế Rơđế, ôh tá lôi hía khôi le\m vâi krâ mê’’.

Ôu drôu xiâm, môi khôi le\m tung tơdroăng rêh ối dêi mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên

Tiô pôa Ama Đa (Y Biol Knul) pơlê Ea Tiêu, cheăm Ea Tiêu, tơring }ư Kuin, kong pơlê Dak Lak: mơngế Rơđế tối phá xêh [a\ mâu hdroâng kuăn ngo a Trường Sơn, Tây Nguyên tối tơdjuôm troăng tơmiât: drôu xiâm cho têa ôu dêi Xeăng pro chiâng tơdroăng sôk ro, tơdroăng ki le\m xua mê tung mâu roh leh têt, mâu tơdroăng ki kal dêi pơlê, rơpo\ng ôh tá păng lôi drôu xiâm. Rêm xiâm drôu cho kơxái ru\m pơla khu môi ngế [a\ pơlê pơla, kum rêm ngế achê dêi pó tâ, ru\m môi tuăn kum dêi pó tung pêi chiâk deăng, tơdroăng rêh ối. Ki rơhêng vâ tối, ôu drôu xiâm ối mơhno tơdroăng ki ru\m, kum dêi pó pơla khu mơngế tung rơpo\ng ki má lối tung roh apoăng hơngưi hơnăm nếo.

‘’Mơngế Rơđế troh hâi hơngưi nếo tiô ivá rêm toăng hngêi, hngêi ki lâi ai í mê kâ í, ôu drôu xiâm vâ tơdah têt, tơdah hơngưi vâ tơdah nho\ng o xiâm. Pơxiâm apoăng hâi kố a hngêi hiăng pế klêi 3 xiâm drôu. Hâi kố pơtối hbrâ tơdah hơnăm nếo. Tơdah vâi krâ tơku\m nho\ng o pêi cheăng kâ hơhngế hơnăm nếo vâi vêh vâ trâm mâ rơpo\ng vâi ôu kâ, vâi rơkâu dêi pó ivá mo sêi têi ‘răng, pêi cheăng kâ pon mơhúa’’.

Ôu drôu xiâm cho môi khôi le\m tung tơdroăng rêh ối dêi mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên sap ing nah. Pak^ng hnoăng [a\ mâu Xeăng, gá ối mơhno tu\m tơdroăng khu pú hên dêi pơlê pơla, hiêm mơno hâk vâ nho\ng o [a\ rơpo\ng hngêi. Hâi Hơngưi Rơpo\ng hngêi – nho\ng o ối ‘nân tâ tá xiâm drôu bêng têa ăm dêi pó ôu rơtế to\n chêng tơgôu koăng sôk xuâ, hlối a xuâng rơmuăn le\m. Drôu xiâm hiăng pro ăm rêm ngế nho\ng o achê dêi pó tâ./.

Hương Lý chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng