Kơbong pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk cho kơbong lâm sàng, ai hnoăng cheăng pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk mơdêk ivá hdrối, tung, klêi kơ’nâi pâ ƀă mâu tơdroăng ki pâ ƀă mâu ngế ki tamo tro tiô pơkâ hnoăng cheăng kih thuât tiô pơkâ.

Rêm hâi, Kơbong pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk hồi sức, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên pâk ing 70 – 80 ngế pâ ƀă tơdroăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk ƀă pâk pơkeăng bro kơbrĕn. Ôh tá ‘nâi klâi cho túa ki xúa pơkeăng ai pơxúa pro ôh tá ‘nâi tơdroăng tơdjâk pơla mâu kơxái hveăn ki djâ mâu tơdroăng ăm ‘nâi troh a hê̆ thần kinh trung ương vâ pro hía môi iâ lơ tâi tâng tơdroăng ki tâ châi dêi ngế tamo hdrối vâ pâ. Tung rêm rôh pâ, ngế ki cheăng ‘na khăm pơlât, ƀok thái pơkeăng pêi pro túa ki bro ôh tá chiâng tâ châi hlối cho mâu ngế ki troh a kơbong pâ vâ châ rĕng pâ má môi vâ pêi hnoăng cheăng hbrâ rơnáu:  Tơdah xo, séa ngăn hồ sơ ki chêh ‘na tơdroăng châi tamo, ‘na tơdroăng ki trâm dêi ngế ki châi tamo, kơƀeăng pâ, kơmăi kơmok, pơkeăng, kế tơmeăm xúa tung pâ hôm hiăng tŭm vâ hbrâ rơnáu pâ, pâk pơkeăng kơbrĕn bro ăm koi  hlâk ăm ngế ki vâ pâ ƀă hên ki ê pêi pro mâu rôh ki pâk pơkeăng hdrối, pơxiâm pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk ăm ngế ki vâ pâ. Drêng mâu kơlo kơxô̆ ‘na ivá dêi ngế ki tamo tơniăn, pêi pro châ tơdroăng ki vâ pâ, mâu ƀok thái pơkeăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk kô tơbleăng vâ ngế ki pâ pêi cheăng. Ƀok thái pơkeăng chuyên khoa II Bùi Ngọc Đức - Trưởng khoa Phẫu thuật, pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ăm ‘nâi:

“Pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk cho môi tơdroăng ki pro ôh tá ‘nâi klâi, ngăn tiô kơ ngế ki châi tamo ki châ pơkâ thế pâ a kơpong ko, kơpong rơnŏng, kơpong pơtok lơ chêng kŏng, khu ƀok thái pơkeăng pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk ai mâu tơdroăng ki tiô tối hdrối vâ ai mâu túa pâk pơkeăng kơbrĕn ăm ngế ki tamo tung pơla pâ châ rak vế tơniăn ‘na ivá rêh, tơniăn troh châ chăn, malối cho rak vế tơniăn ăm ngế ki châi tamo ôh tá tâ châi heăng tung rôh ki pâ. Ai hên túa ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk, ai túa ki ‘nâ pơkeăng kơbrĕn la ngế ki tamo xuân ối riu, ai túa ki ‘nâ pơklât thế pâk pơkeăng kơbrĕn ăm ngế ki tamo koi. Tiah mê, ngăn tiô kơ ngế ki tamo kal pâ ki khu ƀok thái pơkeăng pâk pơkeăng kơbrĕn kô rah xo túa pâk pơkeăng ki lâi ăm tơtro má môi rak vế tơdroăng rêh ăm ngế ki tamo”.

Ƀok thái pơkeăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk châ pơtih môi tiah ngế ki pêi cheăng ôh tá ai kơbố ‘nâi vâ kum ăm rôh ki pâ chiâng ƀlêi chiâng má môi. Xua tung pơla pâ, ivá dêi ngế ki pâ gá kô pơhlêh đi đo, rơ-iêo drêng ôh tá ‘nâi mê ƀok thái pơkeăng pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk đi đo séa ngăn ivá dêi ngế ki pâ tung plâ pâ. Hnoăng cheăng kố pâ thế khu ƀok thái pơkeăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk đi đo séa ngăn ivá ngế ki pâ, vâ teăm tŏng kum tơdrêng mâu tơdroăng tâng lơ trâm vâ rak tơniăn ivá ăm ngế ki pâ tung plâ pâ. Hnoăng cheăng kố pâ thế khu ƀok thái pơkeăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk athế rơkê dêi hnoăng cheăng, tơdroăng ki tơmiât troh mâu kơlo kơxô̆, hbrâ mơdât ki ôh tá mơhúa, tro mâu tơdroăng pêi, túa ki prê lĕm, pơlât tơdrêng, pâk pơkeăng kơbrĕn ƀă hên ki ê rĕng pơlât teăm tơdrêng tung mâu tơdroăng ki tơdjâk troh tơƀrê dêi rôh pâ. Ƀok thái pơkeăng Ngô Thị Phương Thảo, kơbong Phẫu thuật (po châ chăn), pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tối:

“Hnoăng cheăng dêi ƀok thái pơkeăng pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk gá pá, rơ-iêo khât xua tơdjâk troh ivá rêh dêi ngế ki châi tamo tung mâu rôh pâ. Ƀok thái pơkeăng pro kơbrĕn bro koi hlâk ngăn hồ sơ chêh ‘na tơdroăng châi tamo kô pơxiâm pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk ƀă tơbleăng ăm ƀok thái pơkeăng ki pâ vâ pơxiâm pâ ăm ngế ki châi tamo. Tung pơla pâ, ƀok thái pơkeăng mê pơtối séa ngăn ivá dêi ngế ki tamo vâ rak vế ivá ăm ngế ki tamo tung pơla pâ. Klêi kơ’nâi rôh pâ hiăng klêi, ƀok thái pơkeăng pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk kô pơtâp ăm ngế ki tamo hiâm ƀă tah lôi triăng hiâm tung rơkong ƀă ăm ngế ki pâ mê lo ing veăng hồi sức klêi pâ, pơtối séa ngăn ivá ăm ngế ki mê. Ngế ki pâ ối tung kơbong hồi sức klêi pâ tâng ivá tơniăn lĕm, mơni kô prêi ƀă kô châ pơhlêh troh a mâu kơbong pơlât”.

Klêi kơ’nâi pâ, mâu ngế ki pâ vâi pơhlêh dêi hmân ếo ki pâ vâ ối pơtê la khu ƀok thái pơkeăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk xuân pơtối ối pêi dêi hnoăng cheăng dêi tơná, gum ngế ki pâ mê hluăn ing hlâ, ôh tá tơkôm tung kơmăi hiâm, mơdêk ivá ngế ki pâ troh drêng mâu tơdroăng ăm hlo ki ối rêh ƀă ivá châ chăn ngế ki pâ mê tơniăn. Laga, kố cho hneăng ngế ki pâ ôh pá hro má môi, châ chăn dế ối tung tơdroăng ki vâ ‘mâi lĕm, tơdjâk mâu tơdroăng dêi mâu pơkeăng pro kơbrĕn bro koi hlâk gá u ối, tâng ôh tá ngăn krâu mê kô tơdjâk troh ivá châ chăn ngế ki pâ, xua mê, ƀok thái pơkeăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn bro koi hlâk athế gâk pơtối a mê vâ séa ngăn mâu kơlo kơxô̆ ối rêh ƀă lĕm ăm ngế ki pâ.

Pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk cho tơdroăng cheăng pêi ki kal khât, ôh tá chiâng lôi tung rêm rôh pâ pơlât. Vâ hlê nhên tơ’nôm ‘na tơdroăng mê, tơdroăng tơpui tơno ƀă ƀok thái pơkeăng Chuyên khoa II Bùi Ngọc Đức - Ngế pơkuâ Pâ pơlât, pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên kô tối nhên tơ’nôm tơdroăng ki kal dêi ƀok thái pơkeăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn pro lĕm ivá tung pơla pâ pơlât.

-Ô ƀok thái pơkeăng! Mâu tơdroăng pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk  ki lâi  hmâ xúa tâ tung pâ plât nôkố ?

-Ƀok thái pơkeăng Đức tiâ: Nôkố, ai hên tơdroăng ki pâk pơkeăng kơbrĕn -pro koi hlâk hmâ xúa tung pơla pâ pơlât, tá pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk, ƀă pơkeăng pro kơbrĕn tê. Tung mê, pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk ai hên tơdroăng ki pro ăm koi hlâk cho kluôp rơkong ăm hiâm ƀă triăng hyôh, pâk pơkeăng kơbrĕn - ôh tá tâ klâi a krôk, pơkeăng kơbrĕn troăng veăn. Tâng tối ‘na  kơbrĕn - pro koi hlâk ki ôh tá ‘nâi ki klâi ối ai tá  pro kơbrĕn tê, ai mâu ngế ki ‘nâ vâi pâ ôh tá êa pâk pơkeăng kơbrĕn ki pro koi hlâk . Ngăn tiô kơ tơdroăng ‘na ivá tung châ ngế ki pâ tơdroăng kal pâ pơlât, ngăn tiô kơ mơngế ki pâ vâ ti lâi, vâ rah xo túa pâk pơkeăng kơbrĕn -pro kloi hlâk ki lâi ăm tơtro má môi.

-Ô ƀok thái pơkeăng! Hdrối vâ pâ, ƀok thái pơkeăng pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk rak vế ivá thế pêi pro tơdroăng ki klâi?

-Ƀok thái pơkeăng Đức tiâ: Drêng xo pơlât mơngế châi tamo, ƀok thái pơkeăng kô khăm tối ăm ‘nâi ivá ngế ki mê hôm ai tŭm ivá kâi vâ pâ há, klêi mê ăm ngế ki mê koi kơpêng xoăng pâ ƀă krâ ‘măn mâu tơmeăm ki vâ xup séa ngăn tơdroăng ki kal tung pơla pâ klêi mê pơxiâm pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk.  Tung pơla pâ, pơlât, mâu ngăn pơkeăng, ƀok thái pơkeăng pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk đi đo ngăn ngế ki mê, ing tơdroăng ối rêh troh tung mâu kơ koan tung châ vâ tơniăn môi rôh pâ ôh tá ai tơdroăng klâi ta troh hiăng klêi pâ. Klêi pâ, mâu ngăn pơkeăng, ƀok thái pơkeăng séa ngăn, tối ăm ‘nâi ‘na ngế ki pâ mê hôm tŭm tơdroăng ki tơniăn vâ ăm lo ing veăng hồi sức - cho veăng ăm mơdêk vêh lĕm ivá ƀă klêi mê pơtối séa ngăn nếo, vâ ’nâi tơdroăng tung châ dêi ngế ki pâ ta troh la lâi gá hiăng vêh lĕm prêi khât môi tiah apoăng hdrối vâ pâ, hiăng tơniăn ‘na mơheăm, ‘na tơmeăm tung châ chăn, êak nŭm, hiăng tơdro,  hiăng chiâng tơpui, tuăn ngôa hiăng tơleăng mê kô ăm ngế ki pâ lo ing veăng mơdêk ivá mo lĕm lăm ối a khoa pơlât apoăng. Mâu ngế ki lâi pâ ôh tá pá,  pâ tơ’lêi, klêi kơ’nâi 4-6 chôu mâu thái pơkeăng, ƀok thái pơkeăng tối ăm ‘nâi tung châ ngế ki pâ ‘nâi dêi tâi tâng mâu kơ koan tung châ hiăng tơniăn kô ăm ngế ki mê lăm ối a khoa ki hdrối vâ pâ, ai ngế ki ‘nâ thế ngăn ‘nôi, pơlât  tung pơla 2-3 hâi.

-Klêi pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk, ngế ki mê hôm ai tơdjâk tơdroăng klâi xua ing pơkeăng pro kơbrĕn mê pro, ô ƀok thái pơkeăng?

-Ƀok thái pơkeăng Đức tiâ: Ivá ƀă ki tơniăn dêi ngế ki pâ klêi pâ đi đo châ hngêi pơkeăng tơmâng ngăn ahdrối. Xua mê, Khoa pâ pơlât, pâk pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk hiăng hbrâ mâu kơmăi, tơmeăm pêi pâ, tơmeăm xúa tung pâ pơlât cho tơmeăm ki dâi lĕm nếo nôkố. Tâi tâng rêm rôh pâ, ing tơdroăng pâ ki ôh tá pá troh tơdroăng pâ pơlât ki pá má môi  kơvâ cheăng pâ pơlât mê hiăng rơkê chiâng pâ ngăn tâi. Tơdrêng ƀă tơdroăng mơnhông tơƀrê ‘na pơkeăng pơlât tơmeăm xúa tung khăm pơlât tiô túa nếo nôkố mâu pơkeăng kơbrĕn - pro koi hlâk lơ mâu tơmeăm xúa ăm rêm rôh pâ ôh tá tơdjâk klâi troh tơdroăng ki pro hía tơdroăng tuăn pâ lơ pro ‘mêi ivá klêi pâ môi tiah rêm ngế hmâ tối. Nôkố, pơkeăng kơbrĕn -pro koi hlâk túa nếo nôkố ai hên ki lĕm, klêi rêm rôh pâ, ngế ki pâ kô tơleăng hlối,  iâ hlo ai tơdroăng pro hía tuăn pâ lơ pro ‘mêi ivá mơngế ki pâ.

-Mơnê kơ ƀok thái pơkeăng!