Hiăng 57 hơnăm, la idrâp rơngêi ting ting dêi jâ H’Plơ xuân ối tơniâ [ă chuât têi xơtó drêng rơngêi ting ting. Jâ tối ăm ‘nâi, jâ hiăng hmâ rơngêi ting ting, kơhnhon xuâng, hmâ [ă chêng koăng sap ing ối tơx^n nah, sap ing hdrối nah, jâ hiăng rơbot hên mâu [ai rơngêi dêi hdroâng kuăn ngo tơná:

‘’Drêng ối tơx^n nah, á hmâ tiô nôu pâ lăm mơd^ng, xah hêi, to\n chêng koăng, hmâng vâi rơngêi ting ting, klêi mê á pơtâp rơngêi ting ting, [ă sap ing mê, mâu [ai rơngêi ting ting, mâu idrâp chêng koăng hiăng mot ối tung hiâm mơno á troh hâi kố’’.

{ă hiâm mơno hâk git tơdroăng rơngêi ting ting, drêng pro cô hnê mâm non nah, jâ đi đo lăm tơ’noăng, hơdruê xuâng, klêi mê, drêng toh chôu jâ xuân thâo hrik xo, chêh xo mâu tơdroăng rơngêi ting ting hdroâng kuăn ngo tơná. Hơnăm 2015, klêi kơ’nâi hiăng pơtê cheăng, kơnôm ai tơdroăng to\ng kum dêi kơvâ mơhno túa le\m tro kong pơlê Dak Nông [ă tơdroăng ‘’ ‘Măn chôu, vế rak ki kơnía dêi mơhno túa le\m tro tiô vâi krâ nah, leh mơd^ng, chêng koăng [ă mâu prôa, rơvo\ng hlu\m, rơngêi ting ting dêi hdroâng kuăn ngo M’nông’’, jâ H’Plơ thăm rế ai hên chôu phut, hâi khế [ă tơ’lêi hlâu vâ pêi pro mâu tơdroăng ki tơná hiăng hâk git tiô tơlá vâi krâ nah. Jâ xuân hiăng veăng hnê tơdroăng rơngêi ting ting dêi hdroâng M’nông ăm hngêi trung Phôh thong Kuăn ngo tơring Dak Mil, rế hía rế tơ’mot hên mâu vâi hơnăm ối nếo:

‘’Po lâm hnê ‘na rơngêi ting ting a hngêi trung tơring ai hên mâu vâi hdrêng lăm hriâm, môi to lâm ki mê ai dâng 20 troh 30 ngế, xua châ tơku\m hnê vâi o, xuân ing tơná vâi o hâk git vâ hriâm há. Hnê á kơmăng hâi tơdrốu, hâi t^ng rêm măng t^ng. Ing hneăng hriâm kố, ai hên pú hiăng ‘nâi rơngêi ting ting, maluâ tơdroăng rơngêi tá hâi teăm tơleăng la tiah mê xuân hiăng hôm, ai mâu vâi o ki rơkê môi tiah H’Ren, H’Zen, Y Na [ă hên mâu vâi muăn ki ê xuân hiăng tơ’noăng rơngêi ting ting [ă hiăng châ krâ pri’’.

{ă hiâm mơno hâk git, kơhnâ [ă hlê ple\ng ton hơnăm tung hnoăng cheăng hnê mơhno, jâ hiăng hnê tơdroăng rơngêi ing tơdroăng ki hlâu troh a pá, klêi mê, ngăn tiô kơ tơdroăng ki rơkê dêi mâu vâi o kô kơhnâ hnê tối, mơnhên mâu tơdroăng ki xiâm, ki tơtro ing [ai hơdruê mê vâ mơhnhôk ăm vâi o, tơdroăng hâk vâ, git mơjo dêi khu vâi hdrêng.

Xua ti mê, lâm hriâm tơdroăng rơngêi ting ting mê ti xê to ai mâu hok tro hngêi trung ai tíu kâ ối pơtê mê ối hên mâu vâi droh rơtăm ki ê xuân kơhnâ vâ hriâm há.

O H’Ren, ối a [on Bu Dak, cheăm Thuận An, tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông, môi tung mâu hok tro ki rơkê [ă hiăng châ kâ pri a roh mơđah hơdruê xuâng, rơngêi ting ting dêi kong pơlê Dak Nông nếo tơku\m achê pơla kố, tối ăm ‘nâi:

‘’Cô hnê rơngêi ting ting ăm ngin muăn hriâm re\ng ‘nâi, re\ng rơkê, cô hnê kơhnâ ‘nâng, hnê sap ing tơdroăng ki tơ’lêi hlâu, môi tiah Rơnguâ o, tơdrá Têt Ta Wêu, klê mê, tối mơnhên tơdroăng ki rơngêi ting ting mê, ki vâ hnê tối dêi rêm tơdroăng rơngêi.

Klêi kơ’nâi hriâm tơdroăng rơngêi ting ting, á hiăng ‘nâi rơngêi [ă hiăng châ rah xo lăm tơ’noăng a kong pơlê pơla kố nah’’.

Pôa Ngô Văn Khoa, Pho\ [ơrô Mơhno túa le\m tro dêi tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông ai tối tiah kố: Jâ H’Plơ cho ngế ki hâk git kơ tơdroăng rơngêi ting ting, ai hnoăng cheăng [ă ki mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná, ing mê, veăng kum ăm tơdroăng rak vế ki kơnía git dêi mơhno túa le\m tro hdroâng M’nông:

‘’Tơdrêng [ă lâm hnê chêng koăng tiô tơdroăng tơkêa pêi dêi kong pơlê, mê hnoăng cheăng ngin rơtế [ă cô po lâm hnê rơngêi ting ting cho vâ pơtối rak vế tơdrá roh vâi krâ ton nah. Kố cho tơdroăng ki phiu ro [ă hiâm mơno ăm nâ po lâm hnê rơngêi ting ting vâ kring vế mâu tơdrá ki kơnía dêi hdroâng M’nông.

Ki pói rơhêng vâ mê cho tơdroăng rơngêi ting ting kô thăm châ mơnhông hên tâ, tâng ôh tá ai mâu lâm ki kố lơ ôh tá ai mơngế môi tiah nâ H’Plơ mê kô pá vâ châ pơtối ‘măn vế, chôu rak’’.

Tơdrêng [ă tơdroăng hnê mơhno ‘na rơngêi ting ting, jâ H’Plơ ối cho mơngế ki xiâm tung hnê to\n chêng tơgôu koăng tiô khôi vâi krâ nah dêi tơring Dak Mil. Khu to\n chêng tơgôu koăng xuân môi tiah tơná jâ hiăng châ kâ hên pri a mâu roh tơ’noăng mơhno túa le\m tro a kơpong Tây Nguyên.

Tung tơdroăng rêh ối, jâ ối cho môi ngế Kăn pơkuâ hnê ngăn chi [o# thôn ki djâ troăng ahdrối, veăng kum kơhnâ khât ăm hnoăng cheăng dêi pơlê, cheăm.

Jâ ai tối: ‘’Tơdroăng ki hâk git mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo hiăng kum ăm jâ ti xê to hiâm mơno, mê tâng ối ai ivá jâ xuân ối kơhnâ khât ăm tơdroăng cheăng ki tơtro vâ kum pro pơxúa ăm pơlê pơla, pro ăm hiâm mơno thăm rế hâk ro sôk suâ, hơniâp ro tâ.

(Bài hát dân ca M’Nông)

            Thị Đoắt chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng